Trypolis

Trypolis
‏??????‎
	Herb
Pa?stwo	Libia
Gmina	Trypolis
Populacja (2011) ; ? liczba ludno?ci	; 2 220 000
Nr kierunkowy	+218 21
Kod pocztowy	?
Tablice rejestracyjne	TRP
	Poło?enie na mapie Libii Trypolis
	32°54′08″N 13°11′09″E / 32,902222 13,185833
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodro?ach
	Strona internetowa

Trypolis ( arab. ‏??????‎ , ?ar?bulus ) ? stolica i najwi?ksze miasto Libii , poło?one w połnocno-zachodniej cz??ci kraju, w Trypolitanii , nad Morzem ?rodziemnym .

Miasto liczy 2,2 mln mieszka?cow (2011), podczas gdy w 1973 mieszkało tu ponad 481 tys. osob.

Trypolis to najwi?ksze miasto kraju, a tak?e głowny port i o?rodek przemysłowy. Rozwin?ły si? tu takie gał?zie przemysłu jak spo?ywczy, meblarski, włokienniczy, metalowy, gumowy (produkcja opon) i poligraficzny. Znajduj? si? tu tak?e zakłady odsalania wody morskiej, montownie samochodow i rafineria ropy naftowej . Mi?dzynarodowy port lotniczy ma regularne poł?czenia z takimi miastami jak Rzym , Tunis , Bengazi , Akra , Kano czy Brazzaville .

Miasto jest siedzib? zało?onego w 1973 roku uniwersytetu Al-Fatih . Du?? cz??? miasta zajmuj? tereny archeologiczne.

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Trypolis jest poło?ony nad Morzem ?rodziemnym . Klimat ma typowo ?rodziemnomorski: gor?ce, suche lata oraz ciepłe zimy. Opady deszczu s? bardzo małe.

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

?rednia temperatura i opady dla Trypolisu
Miesi?c	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Pa?	Lis	Gru	Roczna
?rednie temperatury w dzie? [°C]	16.0	17.2	19.5	22.3	24.3	27.5	29.4	29.9	29.4	26.8	22.6	17.9	23,6
?rednie temperatury w nocy [°C]	8.4	9.4	11.3	13.8	16.3	19.7	21.8	22.4	21.6	18.6	14.1	9.8	15,6
Opady [mm]	73	42	24	11	5	1	0	1	10	37	65	94	362
Wilgotno?? [%]	65	64	64	63	63	62	65	66	67	67	65	66	65
?rodło: wetterkontor.de ^[2] (1961?1990)

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Staro?ytno??, ?redniowiecze, czasy nowo?ytne [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto le??ce na gruzach staro?ytnej Oei, zostało nazwane od trzech fenickich portow z VII w. p.n.e. ? le??cych na wybrze?u Trypolitanii: Oea, Sabrata i Leptis Magna. Około III w. p.n.e. został stolic? Trypolitanii . Był on wa?nym centrum handlowym. W 642 - 643 n.e. został zdobyty przez Arabow . W latach 1146-1160 przej?ciowo znajdował si? w r?kach Normanow z Sycylii.

Jako stolica wilajatu Trypolis (nale??cego do Imperium Osma?skiego ) był wa?nym centrum handlowym. Krzy?owały si? tu drogi z najro?niejszych osad na Saharze (m.in. z Fazzanu , Ghadamisu i Ghatu ).

W latach 1510-1530 miasto okupowali Hiszpanie, nast?pnie, do 1551 joannici , ktorzy wnie?li wkład do fortyfikowania najstarszej cz??ci Trypolisu. W 1551 miasto zostało podbite przez Turkow Osma?skich i wł?czone do Imperium Osma?skiego jako stolica paszałyku ? regionu administracyjnego zarz?dzanego przez pasz?. Stało si? wtedy wa?nym portem dla piratow siej?cych strach w?rod chrze?cijan.

W 1714 roku na tron wszedł pasza Ahmed Karamanli, ktory rozpocz?ł okres rz?dow dynastii Karamanli. Miasto było wtedy w zasadzie niezale?ne od Porty Osma?skiej do 1835 roku, kiedy Stambuł na nowo narzucił kontrol? Trypolisowi. To w tym okresie miasto zaczyna si? stopniowo powi?ksza? i powstaj? obiekty wznoszone poza obr?bem murow najstarszej cz??ci miasta.

XIX i XX wiek [ edytuj | edytuj kod ]

W XIX wieku nast?pił wielki rozkwit piractwa w tym mie?cie. Panuj?cy pasza w 1796 roku wystosował ??danie do USA . Chciał, za cen? 83 000 USD zabezpieczy? ameryka?sk? flot? przed atakami ze strony piratow. Stany Zjednoczone nie zgodziły si? na taki układ i wysłały wojska do miasta. Wojna trwała do 1803 roku. Amerykanie stracili du?o cennych okr?tow wojskowych. Jednak pasza uległ i bez płacenia pieni?dzy przez USA trzymał piecz? na bezpiecze?stwem ich okr?tow handlowych. 3 czerwca 1805 roku kolejny pasza zerwał pokoj z USA, ??daj?c 60 000 USD za uwolnienie ameryka?skich ludzi. W 1815 Stany Zjednoczone znow okupywały miasto i pasza musiał ulec woli USA.

W latach 1842 i 1844 wybuchały liczne bunty przeciwko Turkom. Kiedy Francja rozpocz?ła okupacj? Tunezji w 1881 Turcy znacznie powi?kszyli swoje wojska w Trypolisie.

W 1911 roku Włochy pod pretekstem ochrony swoich obywateli mieszkaj?cych w Trypolisie wypowiedziały wojn? Turcji i okupowały miasto. 1 pa?dziernika 1911 roku rozegrała si? decyduj?ca bitwa włosko-turecka, zako?czona zwyci?stwem Włochow .

Trypolis był kontrolowany przez Włochy do 1943 roku. Po?niej nast?piła okupacja brytyjska zako?czona w 1951 roku niepodległo?ci? Libii .

15 kwietnia 1986 roku siły wojskowe USA zbombardowały miasto, gdy? rz?d USA twierdził, ?e Libia wspiera terroryzm. W 2003 roku ONZ zniosła sankcje nało?one na Libi?. Przyczyniło si? to do wzrostu gospodarczego miasta i rozwoju portu.

Zobacz te?: I bitwa o Trypolis i II bitwa o Trypolis .

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

Liczne s? zabytki z okresu rzymskiego. Do najbardziej znanych nale?y łuk triumfalny Marka Aureliusza . Wa?nymi zabytkami s? poło?one w najstarszej cz??ci miasta liczne meczety: An-Naka ???? ?????? z XVII w. , uwa?any za najstarszy w Trypolisie, Karamanli ???? ??????? ( XVIII w. ), Gurd?i ???? ???? poł. XIX w. ), czyli meczet Gruzina, poniewa? jego fundator pochodził z Gruzji. Na uwag? zasługuje cytadela, zwana As-saraj al-hamra (arab. "pałac czerwony" ?????? ???????, nazwana zapewne od koloru tynku) przy Placu Zielonym (As-saha al-chadra ?????? ???????), w ktorej obecnie mie?ci si? muzeum historii i historii naturalnej. Na uwag? zasługuj? tak?e pozostało?ci domow, ?wi?tyni i murow obronnych.

Religia w Trypolisie [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Religia w Libii .

Oprocz zdecydownej wi?kszo?ci muzułmanow w mie?cie istniej? rownie? małe grupy chrze?cijan .

Chrze?cijanie w Trypolisie [ edytuj | edytuj kod ]

W dzielnicy Ad-Dahra ??????, niedaleko centrum miasta, mie?ci si? niewielki ko?cioł rzymskokatolicki , pod wezwaniem ?w. Franciszka, w ktorym nabo?e?stwa odbywaj? si? dla katolikow wszystkich obrz?dkow, po angielsku , włosku i arabsku . W parafii tej posług? duszpastersk? odprawiaj? franciszkanie , ktorych obecno?? w Trypolisie datuje si? od co najmniej pocz?tku XVII w.; pocz?tkowo działali jako duszpasterze w?rod je?cow chrze?cija?skich, nast?pnie w?rod imigrantow z Włoch i Malty . Okazała katedra rzymskokatolicka przy Placu Algierskim w centrum Trypolisu, przypominaj?ca okres kolonizacji włoskiej, obecnie słu?y za meczet . Jedyny biskup obsługuje społeczno?? włosk?.

W Trypolisie istnieje rownie? kilka małych wspolnot chrze?cija?skich, składaj?cych si? głownie lub wył?cznie z obcokrajowcow. Koptyjski Ko?cioł Ortodoksyjny jest najwi?kszym i najbardziej historycznym chrze?cija?skich ko?ciołem w Libii, obsługuje egipskich Koptow . Ma jeden ko?cioł w Trypolisie (ko?cioł ?w. Marka). Istniej? rownie? małe wspolnoty prawosławne ( Serbski Ko?cioł Prawosławny , Rosyjski Ko?cioł Prawosławny i małe grupy grekokatolikow ).

Wspolnoty anglika?skie , składaj?ce si? głownie z afryka?skich imigrantow w Trypolisie, jako cz??? anglika?skiej diecezji Egiptu. W stolicy jest jeden zbor . Działa tu mała grupa zielono?wi?tkowcow w jednym z dwoch libijskich zborow. W Trypolisie działa tak?e jedyny w Libii ko?cioł baptystyczny .

?wiadkowie Jehowy w mie?cie s? obecni od 1950 roku; obecnie prowadz? obecnie działalno?? nielegalnie, a spotkania religijne odbywaj? si? w mieszkaniach prywatnych. Ich liczba wynosi kilkadziesi?t osob, w tym wielu obcokrajowcow, w jednym stołecznym zborze .

Buddyzm w Trypolisie [ edytuj | edytuj kod ]

Trypolis posiada najwi?ksz? liczb? buddystow ze wszystkich krajow Afryki Połnocnej. Jednak?e nie istniej? tu ?adne ich ?wi?tynie. Grupa ta składa si? z zagranicznych pracownikow ze Sri Lanki , Korei i Chin .