Short S.25 Sunderland
Dane wersji Mk III/Mk V

Dane podstawowe
Pa?stwo	Wielka Brytania
Producent	Short Brothers
Typ	łod? lataj?ca rozpoznawczo-bombowa lub transportowa (w razie potrzeby)
Załoga	10
Historia
Data oblotu	16 pa?dziernika 1937
Lata produkcji	czerwiec 1938 ? ?
Wycofanie ze słu?by	1959
Dane techniczne
Nap?d	cztery 9-cylindrowe chłodzone powietrzem Bristol Pegasus XVIII / cztery 14-cylindrowe chłodzone powietrzem Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830
Moc	1065 KM ka?dy / 1200 KM ka?dy
Wymiary
Rozpi?to??	34,38 m / 34,36 m
Długo??	26,01 m
Wysoko??	9,29 m
Powierzchnia no?na	138,14 m²
Masa
Własna	14 969 kg / 16 783 kg
Startowa	26 308 kg / 29 482 kg
Zapas paliwa	max. 11 602 l
Osi?gi
Pr?dko?? maks.	341 km/h / 343 km/h
Pr?dko?? przelotowa	233 km/h / 214 km/h
Pr?dko?? wznoszenia	pocz?tkowe 240 m/min / 256 m/min
Pułap	4570 m / 5456 m
Zasi?g	4828 km / 4795 km
Długotrwało?? lotu	max. 20 h
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 karabin maszynowy Vickers GO kal. 7,7 mm, 6 karabinow maszynowych Browning kal. 7,7 mm ewentualnie dodatkowo 6 karabinow maszynowych Browning kal. 7,7 mm i 2 karabiny maszynowe Browning kal. 12,7 mm bomby zwykłe i gł?binowe oraz miny o masie do 2250 kg wersje przeznaczone do zwalczania U-Bootow były tak dozbrajane, ?e niekiedy liczba kaem-ow wynosiła 18
U?ytkownicy
Wielka Brytania , Australia , Kanada , Nowa Zelandia , Norwegia , Francja , Zwi?zek Południowej Afryki , Portugalia
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

Short S.25 Sunderland ? czterosilnikowa łod? lataj?ca konstrukcji brytyjskiej z okresu II wojny ?wiatowej , wykorzystywana m.in. do patrolowania tras niemieckich okr?tow podwodnych ( U-Bootow ).

Historia rozwoju [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 30. XX w. firma Short Brothers produkowała pasa?erskie łodzie lataj?ce, z ktorych najbardziej znana była Short S.23 Empire ( ang. imperium). W 1934 r. zacz?to szuka? mo?liwo?ci zbudowania w oparciu o t? konstrukcj? samolotu dla Royal Air Force . Pierwszy prototyp z płatem od S.23 został oblatany 16 pa?dziernika 1937 r. ^[1] 7 marca 1938 roku oblatano ten sam samolot z nowym płatem, a dostawy dla RAF-u rozpocz?to ju? w czerwcu.

Wyprodukowano 90 sztuk wersji Mk I z silnikami Bristol Pegasus XXII o mocy 1010 KM, uzbrojonych w 5 karabinow maszynowych 7,7 mm i 907 kg bomb. W sierpniu 1941 roku zacz?to budowa? wersj? Mk II z dodatkow? grzbietow? wie?yczk? strzeleck? z dwoma karabinami maszynowymi, radarem ASV Mk II i silnikami Bristol Pegasus XVIII o mocy 1065 KM, wyposa?onymi w dwustopniow? spr??ark?. 6 sztuk wersji Mk II zostało przebudowanych na pocztowo-pasa?erski wariant Spartan. Po zbudowaniu 43 egzemplarzy Mk II w grudniu 1941 roku rozpocz?to produkcj? wersji Mk III z poprawionym profilem kadłuba. Tych zostało zbudowanych 461 sztuk. Powi?kszona wersja z silnikami Hercules XIX o mocy 1700 KM pocz?tkowo nosiła oznaczenie Mk IV, a w produkcji seryjnej Seaford. Wersja Mk III, ale z ameryka?skimi silnikami Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830 i nowocze?niejszym radarem ASV Mk IV C nosiła oznaczenie Mk V. Wyprodukowano ich 155 sztuk, co daje ł?cznie 749 egzemplarzy wszystkich wersji.

U?ycie operacyjne [ edytuj | edytuj kod ]

Łodzie lataj?ce Short Sunderland były u?ywane przez Royal Air Force na wszystkich teatrach operacyjnych II wojny ?wiatowej. Brały udział w Bitwie o Atlantyk , dywizjony RAF stacjonuj?ce we wschodniej Afryce patrolowały Ocean Indyjski . U?ywany był rownie? przez wspołpracuj?ce z RAF dywizjony Royal Australian Air Force , Royal Canadian Air Force i Royal New Zealand Air Force . Samoloty dywizjonu 330 RAF były obsadzone przez załogi norweskie . Tak?e siły lotnicze Wolnej Francji u?ywały Sunderlandow w składzie 343 dywizjonu RAF, stacjonuj?cego w Dakarze .

Pierwszym U-Bootem , w zatopieniu ktorego miały udział Sunderlandy, był U-55 , zniszczony 31 stycznia 1940 roku wspolnie z okr?tami Royal Navy i Marine Nationale przez samolot z 228 dywizjonu RAF. Ogołem 27 niemieckich okr?tow podwodnych zostało zatopione przez lub przy udziale załog Sunderlandow (w 1940 roku: U-55, U-26 ; w 1942: U-559 ; w 1943: U-465 , U-663 , U-753 , U-440 , U-563 , U-607 , U-461 , U-383 , U-454 , U-106 , U-489 , U-610 ; w 1944: U-426 , U-571 , U-625 , U-675 , U-955 , U-970 , U-243 , U-1222 , U-385 , U-270 , U-107 , U-297 ^[2] .

Silne uzbrojenie defensywne pozwalało załogom łodzi lataj?cych skutecznie broni? si? przed atakami samolotow Luftwaffe i przyczyniło si? do nadania maszynie przez niemieckich pilotow przydomka "Lataj?cy je?ozwierz" ( niem. : Fliegendes Stachelschwein , ang. : Flying Porcupine ). 3 kwietnia 1940 roku Sunderland zaatakowany przez sze?? my?liwcow Junkers Ju 88 zestrzelił jeden z nich, drugi uszkodził a pozostałe zmusił do odwrotu.

Po zako?czeniu II wojny ?wiatowej cz??? dywizjonow lataj?cych na Sunderlandach została rozformowana. Wci?? pozostaj?ce w słu?bie czynnej samoloty dywizjonow 201 i 230 wzi?ły udział w berli?skim mo?cie powietrznym , startuj?c z Łaby koło Hamburga i l?duj?c na Haweli ^[3] . Od 5 lipca do zalodzenia rzeki 15 grudnia 1948 roku wykonały ponad 1000 lotow, przewo??c 4500 ton zaopatrzenia oraz ewakuuj?c 1113 dzieci ^[3] . Szczegolnie nadawały si? spo?rod samolotow do transportu soli, z uwagi na przystosowanie do kontaktu z wod? morsk? i zabezpieczenia przed korozj? ^[3] . Sunderlandy z dywizjonow 88, 205 i 209 brały udział w zwalczaniu partyzantki na Malajach , wykonuj?c 958 misji bombardowa? w latach 1948-1958 ^[4] .

Ostatnie łodzie lataj?ce Short Sunderland zostały wycofane ze słu?by w dywizjonach RAF na Dalekim Wschodzie w 1959 roku.

Short Seaford [ edytuj | edytuj kod ]

Short S.45 Seaford był powi?kszonym wariantem samolotu Short Sunderland zaprojektowanym do działa? na Pacyfiku . Oznaczony pocz?tkowo jako Sunderland Mk IV, ro?nił si? od pierwowzoru zmodyfikowanym kadłubem, skrzydłami o wi?kszej rozpi?to?ci, powi?kszonym usterzeniem poziomym, wzmocnionym uzbrojeniem i mocniejszymi silnikami. Oblot prototypu miał miejsce 30 sierpnia 1944 roku. Jedynie sze?? z zamowionych 30 egzemplarzy seryjnych zostało zbudowanych i weszło do słu?by ju? po zako?czeniu II wojny ?wiatowej. Po anulowaniu zamowienia wszystkie przebudowano na 39 miejscowe samoloty pasa?erskie dla BOAC , pod nazw? Solent 3 .

Opis konstrukcji [ edytuj | edytuj kod ]

Czterosilnikowa łod? lataj?ca, dziesi?cioosobowy gornopłat konstrukcji metalowej. Przednia cz??? kadłuba podzielona była na dwa pokłady. Na gornym znajdowały si? stanowiska pilotow (obok siebie), mechanika pokładowego, radiotelegrafisty i strzelcow. Stanowisko bombardiera było w samym nosie kadłuba, pod wie?yczk? strzeleck? ? ktora mogła by? chowana do wn?trza kadłuba podczas operacji zwi?zanych z cumowaniem samolotu ^[5] . Na dolnym pokładzie znajdowały si? miejsca do odpoczynku załogi, kuchnia, toaleta i przedział bombowy ^[6] . Bomby były podwieszane na szynach z wyrzutnikami, elektrycznie wysuwanych do zrzutu przez boczne drzwi komory bombowej pod przykadłubowymi cz??ciami skrzydeł ^[6] . Uzbrojenie obronne umieszczone było w dwoch (w wersji Mk I) lub trzech wie?yczkach strzeleckich: przedniej i grzbietowej z dwoma oraz ogonowej z czterema karabinami maszynowymi kal. 7,7 mm i dwoch bocznych stanowiskach strzeleckich, po jednym karabinie maszynowym kal. 12,7 mm w ka?dym. Ponadto do atakowania załog wynurzonych U-bootow w wersjach Mk III i Mk V montowano cztery stałe, strzelaj?ce do przodu karabiny maszynowe kal. 7,7 mm obsługiwane przez pilota, z mo?liwo?ci? instalowania dodatkowych karabinow w warunkach polowych. Short Sunderland mogł zabiera? normalnie 907 kg (2000 funtow) bomb, bomb gł?binowych lub min morskich ^[6] . Ci??sze bomby musiały by? podwieszane od zewn?trz, z pomoc? łodzi, natomiast l?ejsze mogły by? ładowane na wyrzutniki od wewn?trz kadłuba ^[6] . Mo?na było przenosi? 8 bomb o masie do 113 kg (250 funtow) lub 4 bomby o masie 227 kg (500 funtow) ^[7] . Typowym ładunkiem bojowym było 8 bomb gł?binowych Mk VIII o masie 113 kg ^[8] . Podawana bywa te? masa uzbrojenia 2250 kg.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• ( en ) uboat.net [dost?p 25 marca 2009]
• ( en ) David Mondey The Hamlyn Concise Guide to British Aircraft of World War II , London 2006, ISBN  978-0-7537-1462-1
• Tony Buttler: Short Sunderland . Hall Park Books, seria: Warpaint Series. No.25. ( ang. ) .
• H.F. King: Armament of British Aircraft 1909-1939 . Londyn: Putnam, 1971. ISBN  0-370-00057-9 . ( ang. ) .
• Samoloty niezapomniane modele . Warszawa: Grupa Wydawn. Foksal, 2013. ISBN  978-83-280-0077-3 . OCLC 881384238 .