S-75 ? radziecki rakietowy system przeciwlotniczy (ziemia-powietrze) rozwijany w trzech głownych modyfikacjach oznaczonych: SA-75 Dwina (pol. D?wina), S-75 Diesna (pol. Desna) i S-75M Wołchow, w kodzie NATO oznaczana jako SA-2 Guideline. Rakieta dwustopniowa, przeznaczona do zwalczania celow na ?rednim i wysokim pułapie. Pierwsza publiczna prezentacja miała miejsce w Moskwie na defiladzie jesieni? 1957 roku.

Bezpo?rednim impulsem przyspieszenia prac nad systemem były loty nad ZSRR ameryka?skich samolotow zwiadowczych U-2 odbywaj?ce si? w drugiej połowie lat 50. Zasadniczym wariantem miał by? S-75 z radarem pracuj?cym na falach 6-centymetrowych, lecz dla przyspieszenia prac, opracowano najpierw uproszczony system SA-75 Dwina, z radarem pracuj?cym na falach decymetrowych ^[1] . Nazw? kodow? nadano mu od rzeki D?winy . W 1957 roku rozpocz?to produkcj? elementow systemu, a w sierpniu 1957 roku przeprowadzono proby poligonowe ^[1] . System SA-75 z rakietami 1D (W-750) był przyj?ty na uzbrojenie ZSRR postanowieniem z 11 grudnia 1957 roku ^[2] . Dostawy do wojsk obrony powietrznej ZSRR rozpocz?ły si? w 1958 roku ^[3] .

1 maja 1960 roku przy jej pomocy zestrzelono ameryka?ski samolot zwiadowczy U-2 pilotowany przez Francisa Gary’ego Powersa . Kolejny U-2 został zestrzelony nad Kub? w czasie Kryzysu kuba?skiego (major Rudolf Anderson, pilot poległ). Wojna w Wietnamie była sprawdzianem mo?liwo?ci tych rakiet. 24 lipca 1965 roku zestrzelono pierwszy samolot ( F-4 Phantom z 45. Dywizjonu USAF ), a po miesi?cu - nast?pny. Systemy OP tego typu stanowiły powa?ne zagro?enie dla sił USA. Rozpocz?to seri? bombardowa? stanowisk OP pod kryptonimem ?Iron Hand”. Na pocz?tku wojny w Wietnamie nie było wiele wyrzutni tego typu, sytuacja zmieniła si? wraz z rozwojem walk. U?ywany był powszechnie na Bliskim Wschodzie przez pa?stwa arabskie przeciw lotnictwu Izraela - szczegolnie w wojnie Jom Kipur .

W latach 70. XX w. udowodniono tak?e skuteczno?? systemu w zwalczaniu celow nawodnych ogniem ?na wprost”, tzn. z wyrzutni ustawianych na klifie lub wysokim brzegu z belk? startow? pod minimalnym k?tem elewacji.

Rakiet? eksportowano do krajow Układu Warszawskiego , w tym Polski , i 20 innych pa?stw. Produkowana na licencji w Chinach nosiła oznaczenie HQ-2.

W Polsce w rakiety tego systemu w wersji ?D?wina” były wyposa?one dywizjony ogniowe WOPK: 4. DOAR w Baniosze koło Gory Kalwarii (3. Warszawska Brygada OPK) oraz na ?l?sku . W wersji ?Wołchow” dywizjonow 26. Gryfickiej, 4. Gdy?skiej oraz 3. Warszawskiej Brygady WOPK/WLOP.

Konstrukcja była rozwijana i w wyniku prowadzonych prac powstał zmodernizowany zestaw rakietowy S-75M Wołchow o lepszych parametrach.

Wersje [ edytuj | edytuj kod ]

• SA-75 Dwina (D?wina) - pierwsza wersja produkcyjna, nad ktor? prace rozpocz?to w 1957 roku. Na zachodzie znana pod oznaczeniem SA-2A
• S-75 Desna
• S-75M Wołchow - na Zachodzie znana jako SA-2C.

Zestaw rakietowy S-75M Wołchow był zmodernizowan? wersj? S-75 D?wina. Składał si? z nast?puj?cych elementow:

• Kabina dowodzenia - UW (kryptonim Urszula)
• Kabina nadawczo-odbiorcza z systemem anten - PW (Kryptonim Pelagia)
• Kabina AW (Kryptonim Amelia) systemow: UWW - układy wyliczania wspołrz?dnych celu i rakiety, UWK - układy wyliczania komend kierowania rakiet?, RNK - radio-nadajnik komend, SCR - selekcja celow ruchomych (układy przeciwzakłoceniowe)
• Kabina rozdziału zasilania - RW (kryptonim Roma)
• dwie elektrownie ESD100
• Sze?? wyrzutni rakiet SM90
• Samochody transportowo-załadowcze (STZ)
• zestawy kołowe do podnoszenia wyrzutni w pozycj? transportow? - holowane przyczepy, ci?gniki samochodowe
• pociski rakietowe bojowe i ?wiczebne (bez ładunku bojowego z wypełnieniem do masy nominalnej). W czasie normalnej gotowo?ci bojowej pi?? wyrzutni było załadowanych stale rakietami bojowymi - jedna ?wiczebn?, pod wiatami na samochodach transportowo-załadowczych znajdowała si? szosta rakieta do pełnego uzbrojenia oraz sze?? kolejnych do ponownego przeładowania wyrzutni w celu szybkiego odtworzenia gotowo?ci bojowej. Kolejne rakiety (58 szt.) znajdowały si? w magazynach Baterii Technicznej Dywizjonu Ogniowego b?d? w Dywizjonie Technicznym na szczeblu Brygady WOPK.

Zestaw rakietowy ?Wołchow” u?ytkowany w Polsce wyposa?ony był w dwa rodzaje rakiet: starsze 20DP i nowsze 20DSU . Ro?nica polegała na szybszym wchodzeniu w stan gotowo?ci do startu nowszych rakiet poprzez zastosowanie tzw. ?forsa?u”, czyli czasowym zwi?kszeniu napi?cia ?arzenia lamp z 6,3 do 9 V w układach elektronicznych i napi?cia rozp?dzaj?cego silniki ?yroskopow (z 3 x 36 V 400 Hz do 50 V) w systemie sterowania rakiety. Były to rakiety dwuczłonowe. Składały si? z: silnika startowego : - paliwem było 12 sztuk lasek prochowych o długo?ci około 1,2 m ka?da, wadze 600 kg oraz z cz??ci marszowej zawieraj?cej: - silnik marszowy - na paliwo ciekłe ( samina ) w zbiorniku i utleniacza, ktorym był st??ony kwas azotowy ; - zbiornik kulisty z powietrzem spr??onym do 400 atm. do nap?du sterolotek ; - ładunek bojowy; - 2 sztuki WDM (zapalniki kształtuj?ce w zale?no?ci od sposobu ich inicjacji wi?zk? odłamkow); - elementy sterowania rakiet?; - urz?dzenie nadawczo-odbiorcze do komunikowania si? z SNR (Stacj? Naprowadzania Rakiet). Komunikacja odbywała si? przez Radionadajnik Komend (RNK) - pokładow? stacj? radiolokacyjn? (radiozapalnik) - wysyłaj?c? impulsy w przestrze? w celu wykrycia obiektu. W przypadku otrzymania 7 ?pozytywnych” odpowiedzi nast?powało poderwanie ładunku bojowego. W ZSRR była w uzbrojeniu wersja rakiety z głowic? nuklearn? o mocy 15 kT, przeznaczona do niszczenia szczegolnie wa?nych celow, zwłaszcza zgrupowa? bombowcow przeciwnika.

W czasie pokoju system był rozlokowany na przygotowanych, zamaskowanych stanowiskach stałych; wyrzutnie miały umocnione podło?e, otoczone były wałem ziemnym i rozmieszczone koli?cie wokoł centralnie poło?onego umocnionego stanowiska dowodzenia, ktore znajdowało si? wewn?trz usypanego z ziemi wzgorza. Ulokowane w nim były ?elbetowe gara?e mieszcz?ce poszczegolne kabiny systemu. Na szczycie znajdowało si? stanowisko kabiny SNR z nadajnikami i pi?cioma antenami. Na osobnych stanowiskach były umieszczone: radarowa stacja wst?pnego przeszukiwania i radiowysoko?ciomierz. Stacja była wyposa?ona w urz?dzenia rozpoznania swoj-obcy. W pobli?u były 3 wiaty kryj?ce samochody transportowo-załadowcze z rakietami do ponownego załadowania wyrzutni. Cało?? była poł?czona charakterystycznym systemem drog dojazdowych, rozpoznawalnych na zdj?ciach lotniczych i satelitarnych. Dywizjony ogniowe w krajowym systemie obrony powietrznej miały przewa?nie przygotowane wcze?niej uproszczone stanowiska zapasowe zlokalizowane w pobli?u miejsc stałej dyslokacji.

W cz??ci dywizjonow (w Polsce na Wybrze?u i Pomorzu 4. i 26. Brygada WOPK) były baterie techniczne maj?ce za zadanie dostarczanie rakiet baterii startowej obsługuj?cej wyrzutnie. Dla dywizjonow ogniowych nieposiadaj?cych baterii technicznych poło?onych w gł?bi strefy obrony budowano dywizjony techniczne zaopatruj?ce po kilka dywizjonow ogniowych w amunicj?.

Naprowadzanie rakiet na cel odbywało si? z wykorzystaniem jednej z trzech metod:

• T/T - Trzech Punktow - w ktorej Stacja Naprowadzania Rakiet (SNR), rakieta i cel znajdowały si? zawsze w jednej linii
• PW - Połowicznego Wyprzedzenia - w ktorej do wzoru okre?laj?cego tor lotu rakiety wprowadzono wspołczynnik wyprzedzenia zmniejszaj?cy przeci??enia
• K - metoda K - wykorzystywana do strzelania do celow nisko lec?cych, w ktorej w pocz?tkowej fazie lotu rakiety jej tor był podnoszony w gor?, dalszy etap lotu odbywał si? według metody PW.

Dane taktyczno-techniczne [ edytuj | edytuj kod ]

• Wersje od A do D i F głowice odłamkowo-burz?ce
• Wersja E pocisk W-760 (izdielije 15D) z głowic? nuklearn? o masie 250 kg i mocy 10 kT, do zwalczania celow grupowych. Długo?? rakiety 11200 mm, masa startowa 2450 kg. Dla zwi?kszenia niezawodno?ci pocisk miał zdublowane bloki radio?ledzenia i radiokierowania oraz dodatkowy blok sterowania autopilotem AS-1N. W pocisku nie zamontowano radiozapalnika, inicjacja ładunku bojowego odbywała si? na komend? ze stanowiska dowodzenia. Zmieniono układ samolikwidatora. Pocisk nie posiadał przednich powierzchni destabilizatora, głowica bojowa była nadkalibrowa, była pochodn? odmian? ładunku j?drowego opracowanego dla torped kalibru 533 mm w Zakładzie nr 41 pod kierunkiem W.W. Koljaskina.

W kwietniu 1975 decyzj? Ministerstwa Obrony ZSSR nr 0067 przyj?to oficjalnie do uzbrojenia zmodernizowan? wersj? W-760W (izdielije 5W29).

• Kontrola ognia: radiokomendami poprzez radar SNR-75 ( kod NATO ?Fan Song”) ?ledz?cy cel i rakiet? oraz podaj?cy komendy steruj?ce do układow sterowania pocisku, u?ywano anten szerokiej i w?skiej wi?zki
• Waga startowa: 2326 kg
• Długo?? rakiety 10 780 mm
• Silnik: dwustopniowy; pierwszy stopie? na paliwo stałe (laski prochowe), drugi stopie? na paliwo ciekłe w postaci mieszaniny w?glowodorow, ze st??onym kwasem azotowym jako utleniaczem
• Pr?dko??: 3,5 M
• Pułap: minimalny 100 m, maksymalny w zale?no?ci od wersji pocisku rakietowego do 40 000 m
• Pułap efektywny: 18,6 km
• Zasi?g: aktywny (wł?czony silnik marszowy) 43 km, pasywny 56 km
• Pr?dko?? celu: do 1100 m/s
• Głowica: odłamkowo-burz?ca, o masie 195 kg, ?eliwny odlew dziel?cy si? na 8000 odłamow w chwili wybuchu 113 kg mieszaniny trotylu z heksogenem, detonowana dwoma niezale?nymi detonatorami: z przodu i z tyłu ładunku, przy pomocy radiozapalnika lub komend? ze stacji naprowadzania, wbudowany system autodestrukcji po mini?ciu celu na du?ej wysoko?ci.

Maksymalny zasi?g ra?enia odłamkami na du?ych pułapach wynosi 244 m, a na niskich i ?rednich do 120 m (efektywnie do 65 m)

U?ytkownicy [ edytuj | edytuj kod ]

Aktualni

•   Armenia ? 79 wyrzutni
•   Azerbejd?an ? 25
•   Bułgaria ? 18
•   Chiny
•   Kuba
•   Egipt ? 240, Tayer el-Sabah
•   Etiopia ? Niektore rozwin?ły si? w systemy samojezdne ^[4]
•   Iran ? Około 300 wyrzutni, HQ-2J i Sayyad-1/1A & 2 ^[5] .
•   Kirgistan
•   Libia ^[6]
•   Mongolia
•   Mjanma ? 48 z 250 w 2008
•   Korea Połnocna ? 270
•   Pakistan ? HQ-2B w słu?bie Pakista?skich Sił Powietrznych ^{[7] [8]} .
•   Rumunia
•   Sudan ? 700
•   Syria ? 275
•   Tad?ykistan
•   Wietnam ? 280
•   Jemen
•   Zimbabwe

Byli u?ytkownicy [ edytuj | edytuj kod ]

•   Afganistan
•   Algieria
•   Albania ? 84 wyrzutni
•   Czechosłowacja ? 23
•   Gruzja
•   Indonezja
•   Indie
•   Irak
•   Mołdawia ? 3 wyrzutnie
•   NRD
•   Polska - Wycofana w 2001 roku ^[9] .
•   Rosja - Wi?kszo?? została wycofana 1991?1996. Pociski u?ywane były jako cele szkolenia. RM-75W / MW Armawir, Sinica-1/6 (S-75M, pocisk 20DSU), Sinica-23 / Korszun (Wyrzutnia S-75M3, pocisk 5Ja23), (wszystkie słu?yły do 2011 roku)
•   Somalia ? Nie u?ywane.
•   ZSRR
•   Jugosławia
•   W?gry

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz multimedia zwi?zane z tematem: S-75

• ?Sitiema-75 Dwina,Desna, Wołchow” cz.1 - 3 Jerzy Gruszczy?ski, Michał Fiszer, Nowa Technika Wojskowa, Stycze?, Luty, Kwiecie? 2004
• oryginalne radzieckie i polskie instrukcje S-75 "Wołchow "
• Siergiej Ganin, Władimir Korowin, Aleksandr Karpienko, Rostisław Angielski. Sistiema-75 . ?Tiechnika i Wooru?enije”. Nr 12/2002, grudzia? 2002. ( ros. ) .  

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Dane taktyczno-techniczne PZR S-75M WOŁCHOW (SA-2 Guideline)