Rzeczpospolita Polska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Rzeczpospolita Polska (RP) ? oficjalna nazwa pa?stwa polskiego od drugiej połowy XVII wieku do 1795 (jedna z wielu stosowanych wowczas) [1] oraz od 14 marca 1919 [2] do 22 lipca 1952 i ponownie od 31 grudnia 1989.

Słowo rzeczpospolita oznacza to samo co słowo republika , jednak wspołcze?nie jest stosowane wył?cznie w odniesieniu do Polski, Republiki Rzymskiej , Republiki Weneckiej lub Republiki Nowogrodzkiej . Historyczne poł?czenie Polski i Litwy nazwano Rzecz?pospolit? Obojga Narodow ze wzgl?du na status republika?ski pa?stwa, a nie dlatego, ?e to było poł?czenie Polski z innym krajem. Do czasow II wojny ?wiatowej w nomenklaturze polityczno-prasowej słowem rzeczpospolita okre?lano rownie? inne pa?stwa o ustroju republika?skim np. Rzeczpospolita Francuska.

Wzorem Francji w historiografii i publicystyce polskiej stosuje si? numeracj? RP [3] , przy czym inaczej ni? we Francji zmiany kolejnego numeru Rzeczypospolitej nie nast?powały po ka?dej zmianie ustrojowej (np. po wprowadzeniu Konstytucji kwietniowej w 1935 roku), ale po odzyskaniu przez Polsk? niepodległo?ci w 1918 i 1989 roku. W historii Polski wyro?nia si? trzy Rzeczypospolite (nie licz?c okresu 1944?1952 i PRL ).

I Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

Rzeczpospolita Obojga Narodow w najwi?kszych granicach
  Osobne artykuły: I Rzeczpospolita i  Rzeczpospolita Obojga Narodow .

I Rzeczpospolita zwana jest rownie? Rzecz?pospolit? szlacheck? lub Rzecz?pospolit? Obojga Narodow . Nazwa Rzeczpospolita Polska była u?ywana jako oficjalna nazwa pa?stwa polsko-litewskiego od drugiej połowy XVII wieku [4] . Forma ustroju I Rzeczypospolitej jest okre?lana jako demokracja szlachecka [ potrzebny przypis ] . Prawa polityczne przysługiwały około 10% mieszka?cow, co w owczesnej Europie stanowiło j? jednym z nielicznych przykładow pa?stwa, w ktorym znacz?ca liczba obywateli miała wpływ na polityk? władzy. Trudno wyznaczy? pocz?tek I Rzeczypospolitej. Za symboliczne daty jej powstania uwa?a si? rok 1454 (wydanie przywilejow cerekwicko - nieszawskich ), 1505 (konstytucja Nihil novi ) lub 1569 (zawarcie unii lubelskiej i powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodow ). Ko?cem za? I Rzeczypospolitej jest jej III rozbior w 1795 r.

II Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

II RP na mapie Europy w czasie dwudziestolecia mi?dzywojennego
  Osobny artykuł: II Rzeczpospolita .

II Rzeczpospolita istniała od odzyskania niepodległo?ci przez Polsk? i przekazania przez Rad? Regencyjn? pełni władzy cywilnej i wojskowej w Krolestwie Polskim Jozefowi Piłsudskiemu 14 listopada 1918 r. [5] Za jej koniec uznaje si? 5 lipca 1945, gdy w konsekwencji ustale? konferencji jałta?skiej Rz?d RP na uchod?stwie utracił uznanie Wielkiej Brytanii i Stanow Zjednoczonych , a w konsekwencji pozostałych pa?stw tworzonej wowczas Organizacji Narodow Zjednoczonych . Oznaczało to przej?cie maj?tku i reprezentacji Polski na arenie mi?dzynarodowej przez podporz?dkowany komunistom Tymczasowy Rz?d Jedno?ci Narodowej w Warszawie. Prezydent i Rz?d RP na uchod?stwie utracili w konsekwencji status podmiotu prawa mi?dzynarodowego , cho? kontynuowali sw? działalno?? a? do pierwszych powszechnych wyborow prezydenckich w Polsce w 1990 r. 22 grudnia 1990 ostatni prezydent RP na uchod?stwie Ryszard Kaczorowski przekazał insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej i r?kopis konstytucji kwietniowej pierwszemu wybranemu w wolnych wyborach prezydentowi III Rzeczypospolitej ? Lechowi Wał?sie .

Polska Ludowa [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Polska Ludowa .

Rzeczpospolita Polska [ edytuj | edytuj kod ]

22 lipca 1944 roku Jozef Stalin , powołuj?c Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego , rozpocz?ł tworzenie administracji pa?stwowej w Polsce na terenach zaj?tych przez Armi? Czerwon? . Administracja ta zast?piła sił? (przy u?yciu aparatu represji NKWD ) struktury Polskiego Pa?stwa Podziemnego b?d?ce kontynuacj? II Rzeczypospolitej w kraju i podporz?dkowane rz?dowi RP na uchod?stwie . W konsekwencji decyzji konferencji jałta?skiej , w lutym 1945 roku Wielka Brytania i USA [6] w porozumieniu z ZSRR uznały Rz?d Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej (w ktory 31 grudnia 1944 roku został przemianowany PKWN) za podstaw? do utworzenia w trybie konsultacji trzech mocarstw Tymczasowego Rz?du Jedno?ci Narodowej . Po konferencji moskiewskiej, ktora odbywała si? w czerwcu 1945 roku, rownolegle do pokazowego procesu szesnastu przywodcow Polskiego Pa?stwa Podziemnego (aresztowanych w prowokacji NKWD 19 marca 1945 roku), rz?dy Wielkiej Brytanii i Stanow Zjednoczonych wycofały 5 lipca 1945 roku uznanie dla rz?du RP na uchod?stwie i uznały Tymczasowy Rz?d Jedno?ci Narodowej w Warszawie za prawnego reprezentanta pa?stwa polskiego ? Rzeczypospolitej Polskiej. Podobnie jak w powojennej Czechosłowacji , w Polsce nie okre?lano istniej?cej w latach 1944?1952 Rzeczypospolitej kolejnym numerem porz?dkowym, cho? z formalnego punktu widzenia RP (bez numeracji) była nast?pc? prawnym II RP.

Polska Rzeczpospolita Ludowa [ edytuj | edytuj kod ]

PRL w Europie w czasach zimnej wojny
  Osobny artykuł: Polska Rzeczpospolita Ludowa .

Po pełnym przej?ciu władzy w Polsce przez PPR i nast?pnie stalinizacji ?ycia publicznego (rezygnacji z fasady rz?dow wielopartyjnych na rzecz tzw. kierowniczej roli partii komunistycznej (PZPR) ? dyktatura monopartyjna ), w 1952 r. nazw? pa?stwa (rownolegle do zmian nazw podporz?dkowanych ZSRR: W?gier ( W?gierska Republika Ludowa ), Rumunii ( Rumu?ska Republika Ludowa ) i Bułgarii ( Ludowa Republika Bułgarii )) zmieniono w nowej, wspołredagowanej [7] przez Stalina konstytucji [8] na Polska Rzeczpospolita Ludowa . Ostateczn? wersj? polskoj?zyczn? Konstytucji PRL opracował Bolesław Bierut [9] . Po przemianach demokratycznych roku 1989 ustaw? Sejmu PRL przywrocono z dniem 31 grudnia 1989 historyczn? nazw? pa?stwa polskiego ? Rzeczpospolita Polska. Okres od upadku PRL, zapocz?tkowanego umow? Okr?głego Stołu i wyborami 4 czerwca 1989 nale?y ju? do historii III Rzeczypospolitej .

III Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

III Rzeczpospolita na mapie Europy
  Osobny artykuł: III Rzeczpospolita .

III Rzeczpospolita, demokratyczna i suwerenna republika parlamentarna. Za jej pocz?tek uwa?a si?: 4 czerwca 1989 (zwyci?stwo ?Solidarno?ci” w wyborach kontraktowych ), 24 sierpnia 1989 (powołanie przez Sejm Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera ), 29 grudnia 1989 (nowelizacja konstytucji m.in. zmieniaj?ca oficjaln? nazw? kraju na Rzeczpospolita Polska z dniem 31 grudnia 1989 [10] ) lub te? 22 grudnia 1990 r. (przekazanie insygniow władzy przez prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego podczas zaprzysi??enia prezydenta Lecha Wał?sy ). Podczas tego ostatniego wydarzenia Wał?sa powiedział, ?e ?z t? chwil? zaczyna si? uroczy?cie III Rzeczpospolita Polska” [11] .

Czasami wymieniane s? te? po?niejsze daty, na przykład pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne 27 pa?dziernika 1991 r .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Pacta conventa zawierały ro?ne warianty. Np. Michała Korybuta z 1669 ( Volumina Legum t. 5 s.13 punkt 61) ? Rzeplitej oboyga narodow Polskiego y Litewskiego ”, Augusta II z 1697 ( t.6 s.11) ? Rzeczypospolitey Korony Polskiej y W. X. Lit. ”, Stanisława Augusta z 1764 ? Rzeczypospolitey oboyga narodow Polskiego y Litewskiego ” ( Articuli pactorum Conventorum ). Przy ratyfikacji traktatu Grzymułtowskiego w 1710 nazw? pa?stwa okre?lono jako ? cała Rzeplita obojga narodow Korony Polskiej i WXL ” (VL, t. 6, s.76).
  2. ↑ M.P. z 1919 r., nr 60
  3. ↑ Numeracj? RP zastosowano rownie? w preambule Konstytucji RP z 1997 roku ( Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483 ), powołuj?c si? na tradycje I i II Rzeczypospolitej wzywa si?, aby w III opierano si? na poszanowaniu zasad w niej zapisanych.
  4. ↑ Przykłady u?ycia nazwy Rzeczpospolita Polska w dokumentach pa?stwowych: [1] .
  5. ↑ 11 listopada Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu władz? wojskow?, 12 listopada upowa?niła go do tworzenia rz?du, 14 listopada rozwi?zała si? przenosz?c pełni? władzy regenta na Jozefa Piłsudskiego. W tym dniu te? po raz pierwszy u?yto oficjalnie okre?lenia Republika Polska , co oznaczało zniesienie ustroju monarchistycznego w Polsce.
  6. ↑ Uznaj?ce Rz?d RP na uchod?stwie .
  7. ↑ Poprawki J. Stalina na projekcie Konstytucji, dost?pne w internecie, dost?p 2007-03-10, 18.20 . dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-28)]. .
  8. ↑ Ktora zast?piła obowi?zuj?c? formalnie w latach 1944?1952 konstytucj? marcow? (z poprawkami z 1947 r.).
  9. ↑ Konstytucja ludu pracuj?cego miast i wsi ? propagandowe wykorzystanie Konstytucji PRL .
  10. ↑ Dz.U. z 1989 r. nr 75, poz. 444 .
  11. ↑ Polska. Historia. Trzecia Rzeczpospolita , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2007-11-25] .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Symbole narodowe Polski
Konstytucyjne
Militarne
Nazwy i kody
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeczpospolita_Polska&oldid=71304694 ”