Rumia

miasto i gmina
Rumia z lotu ptaka
Herb Flaga
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	pomorskie
Powiat	wejherowski
Aglomeracja	trojmiejska
Prawa miejskie	7 pa?dziernika 1954
Burmistrz	Michał Pasieczny
Powierzchnia	30,1 km²
Wysoko??	7?169,4 m n.p.m.
Populacja  (30.06.2023) ? liczba ludno?ci ? g?sto??	52 931 [1] 1758,50 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 58
Kod pocztowy	84-230 i 84-232
Tablice rejestracyjne	GWE
Poło?enie na mapie powiatu wejherowskiego Rumia
Poło?enie na mapie Polski Rumia
Poło?enie na mapie wojewodztwa pomorskiego Rumia
54°34′14″N   18°23′16″E / 54,570556   18,387778
TERC ( TERYT )	2215021
SIMC	0934694
Hasło promocyjne : Rumia ? naturalnie pomysłowa
Urz?d miejski ul. Sobieskiego 7 84-230 Rumia
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Rumia ( kaszb. Remio , niem. Rahmel ^[2] ) ? miasto w wojewodztwie pomorskim , w powiecie wejherowskim nad Zagorsk? Strug? . Z miastami Wejherowem i Red? tworzy zespoł trzech miast zwany Małym Trojmiastem Kaszubskim .

Wie? duchowna poło?ona była w II połowie XVI wieku w powiecie puckim wojewodztwa pomorskiego ^[3] . W latach 1945?1975 miasto administracyjnie nale?ało do tak zwanego du?ego wojewodztwa gda?skiego , a w latach 1975?1998 do tak zwanego małego wojewodztwa gda?skiego .

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia liczyła 52 634 mieszka?cow ^[4] . Jest najwi?kszym polskim miastem nieb?d?cym siedzib? powiatu oraz najwi?kszym miastem pod wzgl?dem mieszka?cow w powiecie wejherowskim.

Struktura powierzchni [ edytuj | edytuj kod ]

Według danych z 2002 Rumia ma obszar 32,86 km² ^[5] , w tym:

• u?ytki rolne: 26%
• u?ytki le?ne: 44%

Miasto stanowi 2,35% powierzchni powiatu.

W 2021 ustalono, ?e na 32 km ulic w mie?cie znajduje si? 4387 no?nikow reklamowych ^[6] .

S?siednie gminy [ edytuj | edytuj kod ]

Gdynia , Kosakowo , Puck (gmina wiejska) , Reda , Wejherowo .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

• VI?IV wiek p.n.e. ? osada (wykopaliska) pochodz?ca z wczesnej epoki ?elaza .
• 1223/1224 ? pierwsza wzmianka w bli?ej niedatowanym dokumencie ^[7] , w ktorym ksi??? pomorski ?wi?topełk nadaje wie? Rumin? opactwu cystersow z Oliwy . Klasztor pozostaje w jego posiadaniu do 1772.
• 1870 ? doprowadzenie kolei .
• 10 lutego 1920 ? wkroczenie Wojska Polskiego .
• 1939 ? w walkach obronnych ginie 2 tys. ?ołnierzy polskich. W dniach 9-11 wrze?nia ?ołnierze 322 Pułku Piechoty armii niemieckiej zabili 21 je?cow polskich w Białej Rzece (osiedle Rumi) ^[8] .
• 1939?1945 ? niemiecka okupacja Rumi. Zamiana ul. Jana III Sobieskiego na Adolf Hitler Strasse ^[9] .
• 13?27 marca 1945 ? niemiecka obrona Gory Markowca .
• 1945 ? w walkach z armi? niemieck? ginie 4,5 tys. ?ołnierzy polskich i radzieckich .
• 1954 ? prawa miejskie ? miasto powstało z poł?czenia wsi: Rumia, Zagorze , Biała Rzeka , Szmelta i Janowo .
• 1 stycznia 2001 ? przył?czenie do miasta wsi Kazimierz z gminy Kosakowo ^[10] (decyzja cofni?ta kilka miesi?cy po?niej).

Epizod lotniczy [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Lotnisko w Rumi .

W latach 1928?1931 nast?piła parcelacja maj?tku ziemskiego nale??cego do Dymitra Andault de Langeron, niegdy? folwarku cysterskiego. Tym samym władze gminne uzyskały 280 ha ziemi. Cz??? przej?li lokalni rolnicy, pozostały teren przeznaczono na budow? lotniska ^[11] . W sierpniu 1931 Aeroklub Gda?ski , niemog?cy korzysta? z lotniska Gda?sk ? Wrzeszcz , zało?ył w Rumi o?rodek szkoleniowy i siedzib? klubu. W pocz?tkowym okresie wykorzystywano samoloty typu PZL.5 . W 1932 zapadła decyzja o budowie lotniska w Rumi. 1 maja 1935, na przedłu?eniu ul. ?wirki i Wigury uruchomiono lotnisko cywilne dla Gdyni (?Port lotniczy Gdynia w Rumi-Zagorzu”), sukcesywnie je rozbudowuj?c w kolejnych latach. Po wybudowaniu budynku dworca w 1936 (o kubaturze około 12 000 m³, wyło?onego ro?owym marmurem, z urz?dem pocztowym Gdynia 1 ? Port Lotniczy), obsługiwano poł?czenia z Warszaw? , w pocz?tkowym okresie przez Gda?sk . Od 1939 istniały poł?czenia z Kopenhag? i Wenecj? ; wcze?niej uruchomiono linie Gdynia ? Rzym i Gdynia ? Budapeszt ? Belgrad ^[12] . W 1937 lotnisko obsłu?yło blisko 3 tysi?ce pasa?erow. Utrzymywano te? stałe poł?czenie z Gda?skiem samolotami typu Fokker F-VII/1M . Przed wybuchem wojny lotnisko dysponowało dwiema drogami startowymi o nawierzchni darniowej (o dług. około 1300 m ka?da) oraz dwoma hangarami konstrukcji łukowej (o wymiarach 40 x 50,6 m). Lotniskiem zapasowym było l?dowisko w maj?tku Nowe Obłu?e, obecnie Gdynia Babie Doły , dzisiejszy Port lotniczy Gdynia-Kosakowo . Na lotnisku montowano te? sprowadzane z USA dla PLL LOT samoloty typow Lockheed L-10A Electra oraz L-14H Super Electra , rownie? dla jugosłowia?skich linii lotniczych Aeroput i rumu?skich Lares . Od 1932 rumskie lotnisko stanowiło rownie? zaplecze dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego z Pucka . W 1939 podczas uroczysto?ci patriotycznej go?ciem lotniska był płk Stanisław D?bek .

W czasie okupacji niemieckiej w latach 1941?1942 Niemcy rozbudowali tutejsze lotnisko, ktore wraz z puckimi obiektami lotniczymi tworzyło Gdy?ski Zespoł Lotniskowy. Obiekty pełniły funkcje pomocnicze oraz stanowiły zaplecze dla fabryk produkuj?cych cz??ci samolotowe ? Niemcy kontynuowali produkcj? samolotow dla niemieckiej Luftwaffe , fabryka istniała w Zagorzu ? Gemeinschaftslager-Flugzeugwerk-Kurt-Kannenberg (po 1945 teren pofabryczny zajmowany był przez Rumskie Zakłady Garbarskie, obecnie znajduje si? tu Galeria Rumia), pozostałe zakłady rozlokowano w Gdyni. W zakładach tych pracowali je?cy wojenni, na obszarze obecnej Rumi w okresie okupacji działało kilka obozow pracy, w tym wy?ej wspomniana fabryka w Zagorzu. Produkowano tu my?liwce typu Focke-Wulf Fw 190 , bombowce Heinkel He 111 oraz Junkers Ju 288 . Na Gorze Markowca Niemcy umie?cili stanowisko radaru przeciwlotniczego Wurzburg FuMG 62 , bateri? czterech dział przeciwlotniczych 105 mm, poczwornie sprz??one działko 20 mm oraz dalmierz artyleryjski. Resztki tych instalacji s? widoczne nadal ^[13] . W marcu 1945 w wyniku niemieckich działa? minerskich i po?niejszych bombardowa? alianckich lotnisko zostało zniszczone i w latach powojennych uległo likwidacji. Na jego miejscu powstało osiedle domow jednorodzinnych. W ostatnich latach niszczone s? pozostało?ci rumskiego lotniska (przykładem jest schron -magazyn przy ul. Tysi?clecia) ^[14] , na skrzy?owaniu ulic S?dzickiego oraz ?wirki i Wigury zachował si? jednoosobowy schron naziemny ? stanowisko obserwacyjne, obecnie wykorzystywany jako słup ogłoszeniowy. Na przedłu?eniu ul. I Dywizji Wojska Polskiego pod wsi? Kazimierz znajduje si? pozostało?? drogowego odcinka lotniskowego (DOL) wraz ze stojank? . Obiekt zwi?zany z lotniskiem Marynarki Wojennej w Babich Dołach ^[15] .

Dzielnice Rumi [ edytuj | edytuj kod ]

Rumia nie jest administracyjnie podzielona na dzielnice. Rumia powstała w wyniku poł?czenia kilku wsi i ich nazwy zwyczajowo funkcjonuj? jako nazwy dzielnic i osiedli miasta ^[16] :

• Biała Rzeka
• Janowo
• Lotnisko
• Stara Piła
• Stara Rumia
• Szmelta
• Zagorze

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Według danych GUS 31 grudnia 2022 miasto miało 52 634 mieszka?cow ^[4] .

Piramida wieku mieszka?cow Rumi w 2021 ^[4] :

Struktura demograficzna mieszka?cow Rumi według danych z 31 grudnia 2007:

Opis	Ogołem		Kobiety		M??czy?ni
Jednostka	osob	%	osob	%	osob	%
Populacja	44 796	100	22 966	51,27	21 830	48,73
Wiek przedprodukcyjny (0?17 lat)	9061	20,23	4356	9,72	4705	10,5
Wiek produkcyjny (18?65 lat)	29 934	66,82	14 773	32,98	15 161	33,84
Wiek poprodukcyjny (powy?ej 65 lat)	5801	12,95	3837	8,57	1964	4,38

Zmiana liczby ludno?ci na przestrzeni lat [ edytuj | edytuj kod ]

Dane od 2007 według GUS ^[17] , według faktycznego miejsca zamieszkania:

Rok	Liczba ludno?ci
2007	44 796
2008	45 095
2009	45 679
2010	46 107
2011	46 714
2012	47 148
2013	47 374
2014	47 506
2015	47 812
2016	48 095
2017	48 632
2018	49 031
2019	49 230
2020	49 536
2021	49 672
2022	52 634

Według danych z 2019 dochod gminy na mieszka?ca wynosił 4806 zł ^[18] .

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

Zabytkami prawnie chronionymi s? ^[19] :

• Cmentarz rzym.-kat., ul. Ko?cielna 19, 1538 / 2 poł. XIX w.,
• Ruiny ko?cioła ?wi?tego Krzy?a .

Poza rejestrem zabytkow znajduje si? natomiast 200-letni pi?trowy dworek w stylu klasycystycznym z przełomu XVIII/XIX w., znajduj?cy si? przy ul. Mickiewicza 19 w parku nad Zagorsk? Strug? ? obecnie siedziba powstałego w 1963 miejskiego domu kultury (tzw. Dworek Pod Lipami ).

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia miała 5,4% mieszka?cow bezrobotnych ^[4] . Bud?et miasta na 2022 ^[20] :

• Dochody: 228.239.272 zł
• Wydatki: 258.328.972 zł

Wa?niejsze zakłady przemysłowe [ edytuj | edytuj kod ]

• Fabryka Kotłow FAKO SA w Janowie
• RLS w Zagorzu (wchodzi w skład grupy Stoczni Remontowej w Gda?sku)
• Fabryka Mebli Tapicerowanych ?Meblomak” w Janowie
• Fabryka Nici ?Amanda” w Janowie
• Grupa Kapitałowa ?Rubo” w Janowie; produkcja i serwis rusztowa?

Wa?niejsze zakłady spo?ywcze i handlowe [ edytuj | edytuj kod ]

• Zakłady Mi?sne ?Kummer” w Rumi
• Palarnia Kawy ?Darboven Poland” w Janowie
• Centra Handlowe ? Port Rumia ” w Białej Rzece, niedaleko granicy z Red? i ?Galeria Rumia” w Zagorzu
• Restauracje sieciowe McDonald’s i KFC
• Castorama
• Leroy Merlin

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Ornowski Travel Rumia .

Drogi krajowe i wojewodzkie [ edytuj | edytuj kod ]

Przez Rumi? przebiega droga wojewodzka nr 468 (dwupasmowe ulice Jana III Sobieskiego i Grunwaldzka), dawniej przebiegał tu odcinek drogi krajowej nr 6 , jednak po uko?czeniu trasy kaszubskiej straciła miano drogi krajowej ^{[21] [22]} .

Swoj? tras? do niedawna rozpoczynała tu droga wojewodzka nr 100 (jednopasmowe ulice Starowiejska i I Dywizji Wojska Polskiego) jednak po przej?ciu drogi przez władze powiatu puckiego, rada powiatu uchwaliła, ?e drog? pozbawia si? kategorii drogi powiatowej ^{[23] [22]} .

Transport zbiorowy [ edytuj | edytuj kod ]

Poci?gi [ edytuj | edytuj kod ]

Przez Rumi? kursuj? poci?gi na liniach kolejowych 202 , 228 i 250 . Pasa?erowie mog? korzysta? z 2 stacji:

Nazwa	Zdj?cie	Linie kolejowe	Rodzaje przewozow	Ilo?? pasa?erow dziennie
Rumia		202 228 250	poci?gi dalekobie?ne , poci?gi regionalne , poci?gi podmiejskie	ok. 10 700 [24]
Rumia Janowo		250	poci?gi podmiejskie	ok. 1500?2000 [24]

Autobusy miejskie [ edytuj | edytuj kod ]

W Rumi komunikacja miejska jest obsługiwana przez MZK Wejherowo (trzy linie) i ZKM Gdynia (3 linie po?pieszne, 6 zwykłych i jedna nocna).

Autobusy regionalne [ edytuj | edytuj kod ]

Przez Rumi? przeje?d?aj? obecnie 3 linie organizowane przez PKS Gdynia ^[25] : 650 z Gdyni do Karwi , 651 z Gda?ska do Karwi (nie zatrzymuje si? jednak w Rumi) i 656 z Rumi do Pucka .

  Zobacz te?: Lotnisko (dzielnica Rumi) .

• 
  Ulica Pomorska
• 
  Ulica Sobieskiego
• 
  Rondo Prezydenta Lecha Kaczy?skiego w Rumi u zbiegu ulic Gda?skiej i D?bogorskiej
• 
  Ulica Ro?ana

Media [ edytuj | edytuj kod ]

• Radio Kaszebe
• ?Goniec Rumski” ? dodatek do ? Polski ? Dziennika Bałtyckiego ”
• Portal ?Rumia NaszeMiasto”
• ?Gazeta Rumska”
• ?Radio Norda FM”
• tymczasemwrumi.pl

O?wiata [ edytuj | edytuj kod ]

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jozefa Wybickiego
• Szkoła Podstawowa nr 8 im. ks. Stanisława Ormi?skiego
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Aleksandra Majkowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Kapitana ?eglugi wielkiej Karola Olgierda Borchardta

• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 10 im. Jana Brzechwy

• Szkoła Podstawowa nr 7 im. Karola Wojtyły
• Publiczna Szkoła Podstawowa Siostr Salezjanek im. ?wi?tej Rodziny w Rumi
• Ekologiczna Szkoła Społeczna
• Salezja?ska Szkoła Podstawowa im. ?w. Dominika Savio
• Szkoła Podstawowa KREATYWNI

Szkoły ?rednie:

• II Liceum Ogolnokształc?ce im. Jozefa Teodora Konrada Korzeniowskiego
• Salezja?skie Liceum Ogolnokształc?ce im. ?w. Jana Bosko
• Zespoł Szkoł Ponadgimnazjalnych Nr 1
• I Liceum Ogolnokształc?ce im. Ksi???t Pomorskich
• Liceum Ogolnokształc?ce dla Dorosłych
• Zespoł Szkoł Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Hipolita Roszczynialskiego
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Sport [ edytuj | edytuj kod ]

• EDF Wybrze?e APS TPS Rumia ? siatkowka kobiet
• ?Siodemka” Rumia ? Bieg na Orientacj? BnO
• Rugby Club Arka Rumia
• Orkan Rumia ? piłka no?na m??czyzn
• OKS Janowo ? piłka no?na m??czyzn
• R.F.T.R. (Rumski Freeridowy Team Rowerowy) klub kolarstwa ekstremalnego
• RKS Rumia (Rumski Klub Sportowy) ? lekkoatletyka
• RKS Janowo (Rumski Klub Sportowy) ? piłka no?na
• Tri-Team Rumia ? triathlon i pływanie
• KJF Spin On Rolls Rumia ? jazda figurowa na rolkach

Wspolnoty wyznaniowe [ edytuj | edytuj kod ]

Ko?cioł rzymskokatolicki [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Festiwal Pie?ni Maryjnych im. bł. Jana Pawła II w Rumi .

Parafie: na terenie miasta jest 5 parafii, ktore wchodz? w skład dekanatu Reda :

• parafia pw. Bł. Edmunda Bojanowskiego i Antoniego Padewskiego w Białej Rzece. Trwa rozbudowa ?wi?tyni.
• parafia pw. ?w. Jana z K?t w Janowie
• parafia pw. Naj?wi?tszej Maryi Panny Wspomo?enia Wiernych
• parafia pw. Podwy?szenia Krzy?a ?wi?tego w Starej Rumi
• parafia pw. ?w. Jozefa i ?w. Judy Tadeusza w Zagorzu

Domy zakonne:

• Dom zakonny Siostr Zmartwychwstania Pa?skiego
• Domy zakonne Towarzystwa Salezja?skiego (Salezjanie)
• Domy zakonne Corek Maryi Wspomo?ycielki (Salezjanki)

Ko?cioły protestanckie [ edytuj | edytuj kod ]

• Ko?cioł Chrze?cija?ska Wspolnota Jordan ^[26]

?wiadkowie Jehowy [ edytuj | edytuj kod ]

• ?wiadkowie Jehowy :
  • zbor Rumia ( Sala Krolestwa ul. Mickiewicza 33) ^[27]

Buddyzm [ edytuj | edytuj kod ]

• Buddyjski Zwi?zek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Ko?cioł Ewangelicki [ edytuj | edytuj kod ]

Ko?cioł Ewangelicki w Rumi ? neogotycki ko?cioł zbudowany w latach 1858?1859 w Rumi. Po?wi?cony 24 lipca 1859. W czasie II wojny ?wiatowej doznał znacz?cych uszkodze?. Po wojnie ko?cioł został rozebrany i cz??ciowo zaadaptowany na sal? gimnastyczn? Szkoły Podstawowej nr 1. Przy ko?ciele istniały cmentarz ewangelicki i szkoła.

Administracja [ edytuj | edytuj kod ]

Rumia jest gmin? miejsk? . W tutejszej radzie miasta zasiada 21 radnych . Miasto jest członkiem nast?puj?cych organizacji: Zwi?zek Miast Polskich , Komunalny Zwi?zek Gmin ?Dolina Redy i Chylonki” , Metropolitalny Zwi?zek Komunikacyjny Zatoki Gda?skiej oraz Stowarzyszenie Turystyczne ?Ziemia Wejherowska”.

Zarz?dzaj?cy Rumi? [ edytuj | edytuj kod ]

• 1920?1933 Izydor Wysiecki ( wojt )
• 1933?1934 Hilary Jarz?bi?ski (wojt)
• 1934?1939 Hipolit Roszczynialski (wojt)
• 1939?1943 Max Hils (komisarz urz?dowy)
• 1943?1945 Paul Hoering (komisarz urz?dowy)
• 1945 Feliks Sobecki (wojt)
• 1945?1946 Wojciech Marczy?ski (wojt)
• 1946?1947 Klemens Literski (wojt)
• 1947?1950 Marian Dudzik (wojt)
• 1950?1952 Leon Kulling (przewodnicz?cy Prezydium Gminnej Rady Narodowej (GRN) )
• 1950?1952 Władysław Lessnau (przewodnicz?cy Prezydium GRN)
• 1952?1954 Roman Paszki (przewodnicz?cy Prezydium GRN)
• 1954?1962 Jan Kłosi?ski (przewodnicz?cy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN) )
• 1962?1965 Antoni Zelewski (przewodnicz?cy Prezydium MRN)
• 1965?1968 Wojciech Elke (przewodnicz?cy Prezydium MRN)
• 1968?1975 Jerzy Kijak (przewodnicz?cy Prezydium MRN; od 1973 naczelnik)
• 1975?1982 Apolinary Bittner (naczelnik)
• 1982?1987 Zdzisław Ko?czy?ski (naczelnik)
• 1987?1990 Seweryn Czoska (naczelnik)
• 1990?1992 Tadeusz Wolski (burmistrz)
• 1992?2002 Jan Klawiter ( burmistrz )
• 2002?2014 El?bieta Rogala-Ko?czak (burmistrz)
• od 2014 Michał Pasieczny (burmistrz)

Honorowi obywatele miasta [ edytuj | edytuj kod ]

• Robert Korzeniowski
• Gunnar Legnegard
• Teresa Kulig-Viklund
• Edmund Wittbrodt
• Zygmunt Milczewski
• Katarzyna (Joanna) Kurowska
• Henryk Skorowski

Imi? ?Rumia” nosiły lub nosz? [ edytuj | edytuj kod ]

• Drobnicowiec Polskich Linii Oceanicznych typu B-53/34 zbudowany w 1956 w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni.
• Jacht szkolny Marynarki Wojennej RP typu Delphia 40 zbudowany w 2008 w Olecku .

Wspołpraca [ edytuj | edytuj kod ]

Miasta siostrzane (zaprzyja?nione) [ edytuj | edytuj kod ]

•   Polska , D?blin
•   Francja , Le Creusot
•   Szwecja , gmina Hultsfred
•   Niemcy , Blieskastel

Miasta stowarzyszone [ edytuj | edytuj kod ]

• Reda (w ramach Małego Trojmiasta Kaszubskiego)
• Wejherowo (w ramach Małego Trojmiasta Kaszubskiego)

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz hasło Rumia w Wikisłowniku

• Małe Trojmiasto Kaszubskie
• Ludno?? Rumi
• gmina Rumia
• gromada Rumia
• Ko?cioł Podwy?szenia Krzy?a ?wi?tego w Rumi
• Ko?cioł Ewangelicki w Rumi

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Mikulski, Mieczysław: Port Lotniczy Gdynia-Rumia , [w:] Polski transport lotniczy 1918?1978 , WKiŁ Warszawa 1980, s. 109
• Kazimierz Małkowski: Bedeker Gdy?ski , Polnord Wydawnictwo Oskar Gda?sk 2001, 394 s., ISBN  83-86181-73-7 .
• Jerzy Haszczy?ski, Piotr Adamowicz: W poszukiwaniu Heimatu szefowej wyp?dzonych . ?Rzeczpospolita”, 9 czerwca 2000. [dost?p 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
• Hinc, Ryszard: Port lotniczy w Rumi , ?Gazeta Rumska” nr 6/07 (16) z 13 wrze?nia 2007, [1]
• Andrzej A.   Sadłowski   Andrzej A. , Rumskie lotnisko [online] [zarchiwizowane z adresu ]   .
• Filip Ga?czak: Erika Steinbach. Pi?kna czy bestia? . Warszawa: 2008. ISBN  978-83-7558-250-5 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Galeria zdj?? historycznych
• strona miasta Rumi
• Historia Rumi w latach 1945?1990
• Rumia (1) , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. X: Rukszenice ? Sochaczew, Warszawa 1889, s. 7   .