Robert Gascoyne-Cecil, 3. markiz Salisbury

Pełne imi? i nazwisko	Robert Arthur Talbot Gascoyne-Cecil
Data i miejsce urodzenia	3 lutego 1830 Hatfield
Data i miejsce ?mierci	22 sierpnia 1903 Hatfield
Premier Wielkiej Brytanii
Okres	od 23 czerwca 1885 do 28 stycznia 1886
Przynale?no?? polityczna	Partia Konserwatywna
Poprzednik	William Ewart Gladstone
Nast?pca	William Ewart Gladstone
Premier Wielkiej Brytanii
Okres	od 25 lipca 1886 do 11 sierpnia 1892
Poprzednik	William Ewart Gladstone
Nast?pca	William Ewart Gladstone
Premier Wielkiej Brytanii
Okres	od 25 czerwca 1895 do 11 lipca 1902
Poprzednik	Lord Rosebery
Nast?pca	Arthur Balfour
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Robert Arthur Talbot Gascoyne-Cecil (ur. 3 lutego 1830 w Hatfield , zm. 22 sierpnia 1903 tam?e) ? brytyjski polityk, wielokrotny minister spraw zagranicznych i premier Wielkiej Brytanii w latach 1885?1886, 1886?1892 i 1895?1902. W czasie trzeciej kadencji Salisbury’ego trwała II wojna burska i zmarła krolowa Wiktoria . Zast?pił Benjamina Disraelego jako przywodca konserwatystow .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Wczesne lata ?ycia [ edytuj | edytuj kod ]

Lord Robert Cecil był drugim synem Jamesa Gascoyne-Cecila, 2. markiza Salisbury , i Frances Mary Gascoyne, corki Bambera Gascoyne’a. Robert miał starszego brata, Jamesa, wicehrabiego Cranborne . W latach 1840?1845 pobierał nauki w Eton College . W latach 1847?1849 studiował w Christ Church na Uniwersytecie w Oksfordzie . Uzyskał tam honorowe odznaczenie czwartej klasy za osi?gni?cia w matematyce. W 1848 r. został sekretarzem Oxford Union, a w 1849 r. skarbnikiem stowarzyszenia. W latach 1851?1853 przebywał w Australii . Po powrocie do Wielkiej Brytanii w 1853 r. został członkiem elitarnego stowarzyszenia All Souls College . W tym samym roku został wybrany do Izby Gmin z ramienia Partii Konserwatywnej jako reprezentant okr?gu Stamford .

Pocz?tki kariery politycznej [ edytuj | edytuj kod ]

Swoj? pierwsz? mow? w parlamencie wygłosił 7 kwietnia 1854 r. podczas drugiego czytania projektu ustawy o Uniwersytecie w Oksfordzie. Był przeciwny wojnie krymskiej i w 1855 r. głosował za wotum nieufno?ci wobec rz?du Aberdeena . Nast?pnie poparł gabinet Palmerstona , ale w 1857 r. znalazł si? grupie deputowanych, ktorzy chcieli obali? rz?d za jego zaanga?owanie w sprawy chi?skie. Podczas rz?dow liberałow w latach 1859?1866 nale?ał do najaktywniejszych deputowanych opozycji. Pisał rownie? na tematy polityczne do gazet. W 1865 r. zmarł jego starszy brat i Robert, teraz z tytułem wicehrabiego Cranborne, został dziedzicem tytułu markiza Salisbury.

Wybory powszechne 1866 r. wygrali konserwaty?ci i Cranborne obj?ł tek? ministra ds. Indii w trzecim rz?dzie Derby’ego . 6 lipca tego? roku wszedł w skład Tajnej Rady . Przez 9 miesi?cy Cranborne nale?ał do najaktywniejszych członkow gabinetu. W 1867 r. sprzeciwił si? projektowi reformy wyborczej przedstawionemu przez kanclerza skarbu Disraeliego i wyst?pił z rz?du. Spor na tle tego projektu doprowadził do podziałow w łonie konserwatystow i upadku rz?du Derby’ego (1868 r.). Nowym premierem został Disraeli, ktory doprowadził do uchwalenia ustawy. Cranborne nie wszedł w skład jego gabinetu, ktory przetrwał do ko?ca 1868 r., kiedy w wyborach powszechnych zwyci??yli liberałowie, a premierem został William Ewart Gladstone . W tym samym roku zmarł ojciec Roberta, ktory teraz, jako 3. markiz Salisbury, zasiadł w Izbie Lordow .

B?d?c w opozycji Salisbury był gor?cym krytykiem działa? liberalnego rz?du. Na forum Izby Lordow krytykował ka?dy projekt ustawy przedstawiony przez rz?d. W latach 1868?1871 był rownie? prezesem Great Eastern Railway, a od 1869 r. kanclerzem Uniwersytetu Oksfordzkiego. W 1874 r. liberałowie przegrali wybory i Disraeli stan?ł na czele swojego drugiego gabinetu. Salisbury ponownie obj?ł w nim resort indyjski, co było pewn? niespodziank?, gdy? relacje ministra z premierem były do?? chłodne. Uległy one jednak znacznej poprawie w nast?pnych latach. Jako minister ds. Indii Salisbury musiał przeciwdziała? kl?sce głodu w Bengalu oraz rosyjskiej infiltracji w Afganistanie . W grudniu 1876 r. Salisbury był brytyjskim delegatem na kongres mocarstw w Stambule , na ktorym miano decydowa? w kwestii bułgarskiej. Zadaniem Salisbury’ego było zachowanie jedno?ci pa?stwa tureckiego i zagwarantowanie jak najwi?kszych swobod chrze?cijanom. Wysuni?ta przez markiza propozycja powołania specjalnej komisji ds. reorganizacji zarz?du nad Bułgari? została przez Turkow odrzucona. W styczniu 1877 r. Salisbury opu?cił Stambuł. W kwietniu wybuchła wojna rosyjsko-turecka, ktora zako?czyła si? kl?sk? Imperium Osma?skiego . Zaniepokojone wzrostem rosyjskiej pot?gi pozostałe mocarstwa doprowadziły w 1878 r. do zwołania kongresu w Berlinie .

Tymczasem do dymisji podał si? minister spraw zagranicznych lord Derby . 1 kwietnia 1878 r. jego miejsce zaj?ł Salisbury. Markiz od dawna wykazywał zainteresowanie polityk? zagraniczn?. Pisał na ten temat liczne artykuły do ?Quarterly Review” (jeden z nich dotyczył powstania styczniowego ). Przemawiaj?c w 1865 r. w Stamford powiedział, ?e brytyjska polityka zagraniczna powinna polega? na odegraniu naszej roli z honorem . Na kongresie berli?skim Salisbury doprowadził do zawarcia ?honorowego pokoju”, na mocy ktorego Wielka Brytania otrzymała Cypr . Za swoje zasługi został odznaczony Orderem Podwi?zki .

W 1880 r. konserwaty?ci przegrali wybory i Gladstone po raz drugi stan?ł na czele liberalnego rz?du. Disraeli, kreowany w 1876 r. hrabi? Beaconsfield, prze?ył pora?k? swojej partii tylko o rok. Po jego ?mierci w 1881 r. nowym liderem konserwatystow w Izbie Lordow został lord Salisbury. W owym czasie partie polityczne posiadały własnych liderow w obu izbach, wi?c o faktyczne przewodnictwo nad parti? Salisbury musiał walczy? z liderem konserwatystow w Izbie Gmin, Staffordem Northcotem . Z tego starcia Salisbury wyszedł zwyci?sko. W 1885 r. krytykowani za swoj? polityk? wewn?trzn? i zagraniczn? liberałowie przegrali wybory i 23 czerwca 1885 r. lord Salisbury stan?ł na czele rz?du Jej Krolewskiej Mo?ci.

Premier Wielkiej Brytanii [ edytuj | edytuj kod ]

Konserwaty?ci nie uzyskali jednak wi?kszo?ci głosow w Izbie Gmin i Salisbury stan?ł na czele rz?du mniejszo?ciowego. Od razu musiał stanowi? czoła konfliktowi w?rod konserwatywnych deputowanych w Izbie Gmin, gdzie ambitny i popularny lord Randolph Churchill ogłosił, ?e nie b?dzie słu?ył pod Northcotem jako przewodnicz?cym Izby. Salisbury stan?ł po stronie Churchilla i Northcote musiał zadowoli? si? tytułem hrabiego Iddesleigh i urz?dem pierwszego lorda skarbu. Salisbury obj?ł rownie? resort spraw zagranicznych, co było pierwszym takim przypadkiem w historii Wielkiej Brytanii. Salisbury’emu udało si? zabezpieczy? brytyjskie Indie przed zakusami Rosji (zawarcie traktatu, na mocy ktorego Rosjanie wycofali si? z Afganistanu) i Francji (aneksja Birmy). Brytyjczycy poparli rownie? secesj? Bułgarii od Turcji. Polityk? wewn?trzn? zdominowała natomiast kwestia Home Rule w Irlandii , popieranej przez liberałow, krytykowanej przez konserwatystow. Salisbury uznał, ?e na czele mniejszo?ciowego rz?du wiele nie zdziała i 27 stycznia 1886 r. podał rz?d do dymisji.

Premierem ponownie został Gladstone, ktory rozpocz?ł procedur? uchwalania ustawy o irlandzkim Home Rule. Ustawa napotkała jednak na opor w szeregach liberałow. Kilku liberalnych deputowanych zało?yło Parti? Liberalno-Unionistyczn? i głosowało przeciwko ustawie. Gabinet Gladstone’a rychło utracił poparcie w Izbie Gmin i upadł w lipcu 1886 r. 26 lipca premierem ponownie został Salisbury, ktorego wspierali zarowno konserwaty?ci, jak i liberalni unioni?ci. Drugi rz?d Salisbury’ego przetrwał do 1892 r. W tym czasie Brytyjczycy rozpocz?li kolonizacj? Rodezji oraz obszarow nad Zatok? Gwinejsk?, co wywołało konflikt z Francj?.

W kwestiach wewn?trznych podj?to prob? reformy Izby Lordow, przedstawiaj?c w 1888 r. projekt wprowadzenia do Izby 50 parow do?ywotnich kreowanych spo?rod s?dziow, oficerow armii i floty, urz?dnikow, dyplomatow oraz byłych gubernatorow kolonii. Ustawa została uchwalona w drugim czytaniu, ale wkrotce zrezygnowano z jej wykonania. W 1887 r. uchwalono Crimes Act , a w 1891 r. Free Education Act . W 1889 r. Salisbury powołał rad? hrabstwa Londynu. W tym?e roku uchwalono Naval Defence Act , na mocy ktorego przeznaczono na flot? 20 milionow funtow w przeci?gu 4 lat.

Trzecia kadencja [ edytuj | edytuj kod ]

Konserwaty?ci przegrali wybory w 1892 r. i do władzy powrocili dopiero w 1895 r. Salisbury po raz trzeci został premierem i był nim do 1902 r. Ponownie obj?ł kierownictwo nad Foreign Office. W tym czasie Wielka Brytania znalazła si? na kraw?dzi wojny z czterema innymi wielkimi mocarstwami, ale w ka?dym z tych przypadkow do wojny ostatecznie nie doszło. Najpierw był konflikt ze Stanami Zjednoczonymi , ktory wybuchł w 1885 r. w zwi?zku ze sporem granicznym mi?dzy Wenezuel? a brytyjsk? Gujan?. Brytyjczycy odrzucili propozycj? mediacji, co prezydent USA Cleveland uznał za naruszenie doktryny Monroego . Kryzys nasilił si? po wybuchu wojny ameryka?sko-hiszpa?skiej. Ostatecznie jednak zaanga?owanie Wielkiej Brytanii w spory z innymi mocarstwami pozwoliło Amerykanom przeforsowa? swoj? wizj? granicy guja?sko-wenezuelskiej.

Konflikt z Rosj? o podział wpływow w Chinach rozwi?zano na drodze pokojowej, przyznaj?c Rosji kontrol? nad Mand?uri? . Powa?niejszy był konflikt z Francj?, ktory wybuchł w 1898 r., kiedy Francuzi dotarli do Faszody nad Nilem , co Brytyjczycy uznali za naruszenie swojej strefy wpływow i zagrozili wojn?. Francuzi ostatecznie wycofali si? z Faszody. Konflikt z Niemcami był zwi?zany z II wojn? bursk? , ktora wybuchła w 1899 r. Niemcy udzieliły oficjalnego poparcia Burom . Do wojny brytyjsko-niemieckiej ostatecznie nie doszło, a II wojna burska zako?czyła si? w 1902 r. wchłoni?ciem burskich republik przez brytyjsk? Afryk? Południow?.

Mniej wa?ne wydarzenia zaszły w polityce wewn?trznej. Salisbury bezskutecznie usiłował rozwi?za? problem irlandzki, ale nie zdecydował si? na wprowadzenie Home Rule na Szmaragdowej Wyspie. Po wyborach powszechnych 1900 r. konserwatywna wi?kszo?? w Izbie Gmin została wzmocniona. Salisbury został wowczas Lordem Tajnej Piecz?ci. Resort spraw zagranicznych obj?ł lord Lansdowne , jednak pod specjalnym nadzorem Salisbury’ego, i to premierowi mo?na przypisa? podpisanie w 1902 r. traktatu brytyjsko-japo?skiego. W 1901 r. zmarła krolowa Wiktoria. Po zako?czeniu wojny burskiej 11 lipca 1902 r. schorowany markiz zrezygnował ze stanowiska premiera. Zast?pił go jego siostrzeniec, Arthur Balfour .

Salisbury do ko?ca ?ycia pozostał markizem, chocia? krolowa Wiktoria dwukrotnie, w 1886 i 1892 r., proponowała mu tytuł ksi???cy. Były premier zmarł w 1903 r. Był ostatnim premierem brytyjskim, ktory sprawował swoj urz?d jako członek Izby Lordow. Pozostawił po sobie maj?tek warty 310 336 funtow szterlingow.

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

11 lipca 1857 r. po?lubił wbrew woli ojca Georgin? Alderson (1827 ? 20 listopada 1889), cork? sir Edwarda Halla Andersona . Robert i Georgina tworzyli zgodne mał?e?stwo. Doczekali si? razem pi?ciu synow i trzech corek:

• Beatrix Maud Gascoyne-Cecil (zm. 27 kwietnia 1950), ?ona Williama Palmera, 2. hrabiego Selborne , miała dzieci
• Gwendolen Gascoyne-Cecil (zm, 28 wrze?nia 1945), autorka biografii swojego ojca
• Fanny Georgina Mildred Gascoyne-Cecil (zm. 24 kwietnia 1867), zmarła w młodym wieku
• James Edward Hubert Gascoyne-Cecil (23 pa?dziernika 1861 ? 4 kwietnia 1947), 4. markiz Salisbury
• Rupert Ernest William Gascoyne-Cecil (9 marca 1863 ? 23 czerwca 1936)
• Edgar Algernon Robert Gascoyne-Cecil (14 wrze?nia 1864 ? 24 listopada 1958), 1. wicehrabia Cecil of Chelwood
• Edward Herbert Gascoyne-Cecil (12 lipca 1867 ? 13 grudnia 1918)
• Hugh Richard Heathcote Gascoyne-Cecil (14 pa?dziernika 1869 ? 10 grudnia 1956), 1. baron Quickswood

Rz?d Salisbury’ego [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwszy gabinet, lipiec 1885 ? luty 1886 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Pierwszy rz?d lorda Salisbury’ego .

• premier Wielkiej Brytanii , minister spraw zagranicznych , przewodnicz?cy Izby Lordow : Robert Gascoyne-Cecil, 3. markiz Salisbury
• pierwszy lord skarbu : Stafford Northcote, 1. hrabia Iddesleigh
• lord kanclerz : Hardinge Giffard, 1. baron Halsbury
• lord przewodnicz?cy Rady : Gathorne Hardy, 1. wicehrabia Cranbrook
• lord tajnej piecz?ci : Dudley Ryder, 3. hrabia Harrowby
• minister spraw wewn?trznych : Richard Cross
• minister kolonii : Frederick Stanley
• minister wojny : William Henry Smith
• minister ds. Indii : lord Randolph Churchill
• pierwszy lord Admiralicji : George Hamilton
• kanclerz skarbu , przewodnicz?cy Izby Gmin : Michael Hicks-Beach
• przewodnicz?cy Zarz?du Handlu : Charles Gordon-Lennox, 6. ksi??? Richmond
• poczmistrz generalny : lord John Manners
• Lord namiestnik Irlandii : Henry Herbert, 4. hrabia Carnarvon
• lord kanclerz Irlandii : Edward Gibson, 1. baron Ashbourne
• wiceprzewodnicz?cy Rady Edukacji : Edward Stanhope

Zmiany

• sierpie? 1885 ? ksi??? Richmond zostaje ministrem ds. Szkocji , Edward Stanhope zast?puje go na stanowisku przewodnicz?cego Zarz?du Handlu, nast?pcy Stanhope’a na stanowisku wiceprzewodnicz?cego Rady Edukacji nie wchodz? w skład gabinetu
• stycze? 1886 ? urz?d lorda namiestnika Irlandii staje si? urz?dem komisyjnym, William Henry Smith zostaje głownym sekretarzem Irlandii , lord Cranbrook zast?puje go na stanowisku ministra wojny, pozostaje on jednocze?nie Lordem Przewodnicz?cym Rady

Drugi gabinet, sierpie? 1886 ? sierpie? 1892 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Drugi rz?d lorda Salisbury’ego .

• premier Wielkiej Brytanii , pierwszy lord skarbu , przewodnicz?cy Izby Lordow : Robert Gascoyne-Cecil, 3. markiz Salisbury
• lord kanclerz : Hardinge Giffard, 1. baron Halsbury
• lord przewodnicz?cy Rady : Gathorne Hardy, 1. wicehrabia Cranbrook
• lord tajnej piecz?ci : George Cadogan, 5. hrabia Cadogan
• minister spraw wewn?trznych : Henry Matthews
• minister spraw zagranicznych : Stafford Northcote, 1. hrabia Iddesleigh
• minister kolonii : Edward Stanhope
• minister wojny : William Henry Smith
• minister ds. Indii : Richard Cross, 1. wicehrabia Cross
• pierwszy lord Admiralicji : George Hamilton
• kanclerz skarbu , przewodnicz?cy Izby Gmin : lord Randolph Churchill
• przewodnicz?cy Zarz?du Handlu : Frederick Stanley, 1. baron Stanley of Preston
• kanclerz Ksi?stwa Lancaster : lord John Manners
• głowny sekretarz Irlandii : Michael Hicks-Beach
• minister ds. Szkocji : Arthur Balfour

Zmiany

• stycze? 1887 ? reorganizacja gabinetu: lord Salisbury zostaje dodatkowo ministrem spraw zagranicznych, stanowisko pierwszego lorda skarbu przejmuje William Henry Smith, ktory zostaje rownie? przewodnicz?cym Izby Gmin, Henry Holland zast?puje Edwarda Stanhope’a na stanowisku ministra ds. kolonii, Stanhope zostaje w miejsce Smitha ministrem wojny, George Goschen zast?puje lorda Randolpha Churchilla na stanowisku kanclerza skarbu, Arthur Balfour zast?puje Michaela Hicks-Beacha na stanowisku Głownego Sekretarza Irlandii, Hicks-Beach pozostaje w gabinecie jako minister bez teki , Charles Ritchie wchodzi w skład gabinetu jako przewodnicz?cy Rady Samorz?du Lokalnego
• luty 1888 ? Michael Hicks-Beach zast?puje lorda Stanley of Preston na stanowisku przewodnicz?cego Zarz?du Handlu
• 1889 ? Henry Chaplin wchodzi w skład gabinetu jako przewodnicz?cy Rady Rolnictwa
• pa?dziernik 1891 ? Arthur Balfour zast?puje zmarłego Williama Henry’ego Smitha na stanowiskach pierwszego lorda skarbu i przewodnicz?cego Izby Gmin, jego nast?pc? na stanowisku Głownego Sekretarza Irlandii zostaje William Lawies Jackson

Pierwszy gabinet, czerwiec 1895 ? lipiec 1902 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Trzeci rz?d lorda Salisbury’ego .

• premier Wielkiej Brytanii , minister spraw zagranicznych , przewodnicz?cy Izby Lordow : Robert Gascoyne-Cecil, 3. markiz Salisbury
• pierwszy lord skarbu , przewodnicz?cy Izby Gmin : Arthur Balfour
• lord kanclerz : Hardinge Giffard, 1. baron Halsbury
• lord przewodnicz?cy Rady : Spencer Cavendish, 8. ksi??? Devonshire
• lord tajnej piecz?ci : Richard Cross, 1. wicehrabia Cross
• minister spraw wewn?trznych : Matthew Ridley
• minister kolonii : Joseph Chamberlain
• minister wojny : Henry Petty-Fitzmaurice, 5. markiz Lansdowne
• minister ds. Indii : George Hamilton
• pierwszy lord Admiralicji : George Goschen
• kanclerz skarbu : Michael Hicks-Beach
• przewodnicz?cy Zarz?du Handlu : Charles Ritchie
• przewodnicz?cy Rady Samorz?du Lokalnego : Henry Chaplin
• kanclerz Ksi?stwa Lancaster : Henry James, 1. baron James of Hereford
• pierwszy komisarz ds. prac publicznych : Aretas Akers-Douglas
• Lord namiestnik Irlandii : George Cadogan, 5. hrabia Cadogan
• lord kanclerz Irlandii : Edward Gibson, 1. baron Ashbourne
• minister ds. Szkocji : Alexander Bruce, 6. lord Balfour of Burleigh
• przewodnicz?cy Rady Rolnictwa : Walter Long

Zmiany

• listopad 1900 ? reorganizacja gabinetu: lord Salisbury zostaje Lordem Tajnej Piecz?ci, Charles Ritchie zast?puje Matthew Ridleya jako minister spraw wewn?trznych, lord Lansdowne zostaje ministrem spraw zagranicznych, St John Brodrick zast?puje go na stanowisku ministra wojny, lord Selborne zast?puje George’a Goschena jako pierwszy lord Admiralicji, Gerald Balfour zostaje przewodnicz?cym Zarz?du Handlu, Walter Long zast?puje Henry’ego Chaplina na stanowisku przewodnicz?cego Zarz?du Lokalnego, Robert Hanbury zast?puje Longa na stanowisku przewodnicz?cego Rady Rolnictwa

W popkulturze [ edytuj | edytuj kod ]

W filmie Tarzan: Legenda z 2016 w rol? Salisbury’ego wcielił si? Jim Broadbent ^[1] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Andrew Roberts, Salisbury: Victorian Titan , 1999
• A. L. Kennedy, Salisbury 1830 ? 1903, Portrait of a Statesman , 1953

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Profil Salisbury’ego na stronach 10 Downing Street