Posłuchaj tego artykułu
	Plik audio został utworzony na podstawie wersji z 18 lutego 2012 i nie obejmuje po?niejszych edycji.
Artykuły audio

Parowie do?ywotni ( ang. life peers ) ? jedna z trzech głownych, obok parow dziedzicznych i lordow duchownych , grup członkow Izby Lordow ? izby wy?szej Parlamentu Wielkiej Brytanii . Lordowie do?ywotni to osoby, ktorych nobilitacj? przeprowadzono specjalnie w celu umo?liwienia im zasiadania w Izbie, za? ich tytuły szlacheckie wygasaj? z chwil? ich ?mierci i nie s? dziedziczne.

W swojej dzisiejszej postaci instytucja parow do?ywotnich została ustanowiona w 1958 roku, na mocy ustawy o parostwach do?ywotnich (ang. Life Peerages Act ) ^[1] , cho? w bardziej ograniczonym zakresie byli oni powoływani ju? wcze?niej. Od czasu reformy Izby Lordow z 1999 roku parowie do?ywotni stanowi? zdecydowanie najliczniejsz? grup? jej członkow. Ich liczba nie jest ustawowo ?ci?le ustalona, lecz zazwyczaj waha si? w przedziale 650?700 osob.

Powoływanie [ edytuj | edytuj kod ]

Podobnie jak w przypadku wszystkich innych typow nobilitacji w Wielkiej Brytanii formalnie kreacja parow do?ywotnich stanowi wył?czn? kompetencj? krolewsk?. W praktyce istniej? dwie ?cie?ki powoływania do?ywotnich członkow Izby Lordow: jedna przeznaczona dla osob wskazanych przez partie polityczne , a tak?e byłych wysokich urz?dnikow pa?stwowych, oraz druga dla osob spoza ?wiata polityki.

Politycy i urz?dnicy [ edytuj | edytuj kod ]

W przypadku kandydatow rekomendowanych przez partie polityczne, krol kreuje parow wył?cznie na wniosek premiera Wielkiej Brytanii . Premier sam decyduje o wyborze parow z własnej partii, przy czym zwyczajowo oczekuje si? od niego, i? ka?dorazowo przy podejmowaniu takiej decyzji powoła te? pewn? liczb? parow z innych ugrupowa?, wskazanych mu przez liderow partii opozycyjnych, w szczegolno?ci (lecz nie wył?cznie) przez lidera opozycji . Oprocz parow kreowanych w trakcie kadencji premiera istnieje tak?e zwyczaj daj?cy szefowi rz?du prawo przedło?enia krolowi ostatniej takiej listy w chwili swojej dymisji lub tu? po niej, dzi?ki czemu mo?e w sposob szczegolny doceni? swoich wspołpracownikow czy inne osoby zasłu?one dla jego ?rodowiska politycznego.

Istnieje tak?e grupa stanowisk, ktorych byli posiadacze otrzymuj? propozycj? wej?cia do Izby Lordow niemal automatycznie, na mocy wieloletniego zwyczaju. Do urz?dow takich nale?? m.in. spiker Izby Gmin , arcybiskup Canterbury , szef Sztabu Generalnego, sekretarz Gabinetu (stoj?cy na czele krajowej słu?by cywilnej ) czy szef Słu?by Dyplomatycznej. Przez wiele lat do tej grupy stanowisk nale?ał te? urz?d premiera Wielkiej Brytanii, lecz ostatni? osob? spo?rod byłych premierow, ktora przyj?ła kreacj? na para, była Margaret Thatcher .

Od 2007 kandydatury wskazane przez premiera s?, przed przedło?eniem ich monarsze, przedmiotem analizy ze strony Komisji ds. Nominacji do Izby Lordow (ang. House of Lords Appointments Commission ). Zasad? t? wprowadzono po tym, jak w 2005 owczesny premier Tony Blair został publicznie oskar?ony o przyznawanie miejsc w Izbie Lordow w zamian za wsparcie finansowe dla jego partii ^[2] .

Pozostałe osoby [ edytuj | edytuj kod ]

W 2000 wprowadzony został odmienny sposob wskazywania kandydatow na parow do?ywotnich dla osob, ktore w swoim dotychczasowym ?yciu znajdowały si? poza polityk? i najwy?szymi szczeblami administracji pa?stwowej. Osoby te s? wskazywane premierowi przez Komisj? ds. Nominacji do Izby Lordow, ktora ma za zadanie wyszukiwa? kandydatow wyro?niaj?cych si? osi?gni?ciami w swej dotychczasowej karierze w ro?nych dziedzinach, lecz niezaanga?owanych w polityk? ^[3] . Ide? stoj?c? za tym rozwi?zaniem była ch?? dopuszczenia do Izby Lordow, postrzeganej wcze?niej jako ostoja oderwanej od rzeczywisto?ci elity, ?zwykłych ludzi”, zwanych czasem przez media ?parami ludowymi” (ang. people's peers ). To, na ile lordowie ci faktycznie s? ?zwykłymi lud?mi”, a na ile nale?? jednak do elity, pozostaje przedmiotem kontrowersji ^[4] .

Tytuły [ edytuj | edytuj kod ]

Parowie do?ywotni otrzymuj? tytuł barona (m??czy?ni) lub baronessy (kobiety). Zgodnie z tradycj? historycznej arystokracji, ktora dodawała do swych tytułow miejsce swego pochodzenia lub nazw? rodowych dobr, do tytułu dodawana jest wskazana przez nominata miejscowo??, rzadziej inna nazwa geograficzna, zwykle maj?ce jakie? znaczenie w jego biografii. Z kolei sama nazwa kreacji pochodzi zwykle od nazwiska kandydata. I tak np. były sekretarz generalny NATO George Robertson od czasu kreacji na para do?ywotniego jest oficjalnie tytułowany jako George Robertson, baron Robertson of Port Ellen ( Port Ellen to szkockie miasteczko, w ktorym Robertson przyszedł na ?wiat i wybrał je jako cz??? swojego tytułu). Z kolei Sue Ryder , działaczka charytatywna zaanga?owana m.in. w pomoc dla Polski, wybrała Warszaw? jako miasto do swego tytułu, st?d była znana jako baronessa Ryder of Warsaw.

Opisana wy?ej tytulatura jest stosowana w sytuacjach bardzo oficjalnych, natomiast na co dzie? członkowie Izby Lordow (dotyczy to zreszt? tak?e parow dziedzicznych) s? znani jako ?lord [nazwa kreacji]”, np. lord Robertson (m??czy?ni) lub ?baronessa [nazwa kreacji]”, np. baronessa Ryder (kobiety). Mał?onka m??czyzny b?d?cego parem do?ywotnim nie mo?e w ?aden sposob u?ywa? tytułu m??a, jednak uzyskuje prawo do dopisywania przed swoim dotychczasowym nazwiskiem tytułu lady . Niekiedy tytuł lady jest rownie? u?ywany potocznie wobec kobiet, ktore same s? parami, jako ?e?ska forma lorda . M??owie kobiet-parow nie otrzymuj? jednak ?adnego tytułu, podobnie jak partnerzy nieformalni parow obu płci. Bywa to przedmiotem krytyki istniej?cego systemu, nawet ze strony prominentnych członkow samej Izby ^[5] .

Przynale?no?? i klasyfikacja [ edytuj | edytuj kod ]

Parowie wskazani przez partie polityczne zasiadaj? w Izbie Lordow w ławach nominuj?cej ich partii. Znaczna cz??? tego typu parow zaliczana jest do połoficjalnej kategorii working peers (parow pracuj?cych), czyli osob powoływanych do Izby ze wzgl?du na ich przydatno?? w pracy legislacyjnej, od ktorych oczekuje si? aktywnego udziału w procedowaniu przechodz?cych przez parlament projektow ustaw. Przeciwie?stwem parow pracuj?cych s? parowie kreowani bardziej ze wzgl?dow honorowych, dla ktorych jest to przede wszystkim forma docenienia ich dorobku politycznego lub ?yciowego. Ich prawa i przywileje s? identyczne jak parow pracuj?cych, jednak w praktyce oczekiwania władz partyjnych odno?nie do wykonywanej w Izbie pracy s? w ich przypadku zdecydowanie mniejsze.

Parowie pochodz?cy spoza nominacji partyjnych, a tak?e parowie pełni?cy przed kreacj? funkcje apolityczne (np. spikera Izby Gmin) tradycyjnie doł?czaj? w Izbie do grona parow niezale?nych, nazywanych crossbenchers .

Wynagrodzenie [ edytuj | edytuj kod ]

Członkowie Izby Lordow, w przeciwie?stwie do członkow Izby Gmin, nie otrzymuj? pensji. Wyj?tkiem s? parowie funkcyjni: Lord Speaker, przewodnicz?cy komitetow izby oraz ich pierwsi zast?pcy. Pensje otrzymuj? rownie? parowie b?d?cy członkami rz?du (zwyczajowo ka?dy resort ma przynajmniej jednego członka Izby Lordow w gronie swoich wiceministrow lub sekretarzy parlamentarnych, niekiedy lordowie s? te? członkami Gabinetu, czyli szefami resortow).

Lordowie otrzymuj? natomiast diet? , ktorej podstawowa stawka wynosi obecnie 300 funtow dziennie, przy czym jest ona wypłacana wył?cznie za dni, w ktorych dany par brał udział w posiedzeniu plenarnym Izby lub posiedzeniu jednego z jej komitetow. Ze wzgl?du na fakt, i? tradycyjnie wielu członkow Izby to ludzie bardzo zamo?ni (poniewa? zasiadanie w niej mo?na ł?czy? m.in. z działalno?ci? gospodarcz?, nawet na du?? skal?), ka?dy z lordow mo?e dobrowolnie obni?y? wysoko?? swojej diety do 150 funtow dziennie, jednak nie jest to w ?aden sposob wymagane ^[6] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]