Palesty?czycy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Palesty?czycy
‏????? ?????????‎
Ilustracja
od lewej: Tawfik Kanaan , Edward Said , Mahmud Darwisz , Lajla Chalid , Jasir Arafat , Muhammad Bakri , Hanan Aszrawi , Rania (krolowa Jordanii)
Populacja

6?12 mln

Miejsce zamieszkania

Palestyna , Jordania , Izrael , Syria , Liban

J?zyk

arabski ( dialekt syryjsko-palesty?ski )

Religia

islam (93%),
chrze?cija?stwo (6%)

Grupa

Arabowie

Multimedia w Wikimedia Commons
Palesty?skie dzieci w D?aninie
Palesty?ski chłopiec z Nablusu

Palesty?czycy ( arab.   ‏????? ?????????‎ a?-?a?b al-filas??n? , hebr.   ‏?????????????‎ Falestinim ) ? Grupa Arabow zamieszkuj?ca tereny byłego brytyjskiego terytorium mandatowego Palestyny i Transjordanii , mieszkaj?ca głownie na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy , tworz?cych Autonomi? Palesty?sk? oraz w Jordanii i Izraelu . Jest to okre?lenie geograficzne na Arabow mieszkaj?cych w historycznej Palestynie .

Nazwa Palesty?czycy/Filastyni pochodzi od staro?ytnych Filistynow , zasiedlaj?cych od około XII wieku p.n.e. w?ski, nadmorski pas ziemi, obejmuj?cy Gaz? i jej połnocne przyległo?ci z miastami Aszdod i Aszkelon .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Faktycznie do czasu mandatu brytyjskiego nie istniała odr?bna palesty?ska ?wiadomo?? narodowa. Dopiero w obliczu konfliktu z osadnikami ?ydowskimi , a w szczegolno?ci po podziale mandatu brytyjskiego w 1947 zacz?ły narasta? tendencje narodowotworcze i potrzeba stworzenia niezale?nego pa?stwa palesty?skiego w tym regionie [1] .

Wspołczesno?? [ edytuj | edytuj kod ]

W wyniku działa? wojennych pierwszej wojny izraelsko-arabskiej 1948?1949, a tak?e po?niej po wojnie sze?ciodniowej w 1967, wielu Arabow/Palesty?czykow, w znacznej cz??ci na wezwanie liderow arabskich, a tak?e w obawie przed terrorem ?ydowskich organizacji paramilitarnych, masowo opuszczało swoje dotychczasowe miejsce zamieszkania. Liczb? uchod?cow szacuje si? na 726 tysi?cy w roku 1948, a 20 lat po?niej na ok. 400 tysi?cy [2] . Wspołcze?nie terytoria okupowane zamieszkuje 2,3 mln Palesty?czykow (2001), z czego zdecydowana wi?kszo?? to uchod?cy z terenu Izraela. Poza granicami Autonomii mieszka jeszcze 2?3 miliony Palesty?czykow, głownie w s?siednich krajach arabskich ? najwi?cej w Jordanii . Wielu z nich ?yje w obozach dla uchod?cow poni?ej granicy ubostwa. Z drugiej strony wielu Palesty?czykom udało si? zdoby? wy?sze wykształcenie na arabskich uczelniach i st?d wła?nie wywodz? si? najwa?niejsi inicjatorzy zbrojnego ruchu wyzwole?czego.

Konflikt z Izraelem [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te?: Konflikt izraelsko-palesty?ski .

W drugiej połowie lat 50. powstała pierwsza narodowowyzwole?cza organizacja działaj?ca pod nazw? al-Fatah . W 1964 roku powołano do ?ycia Organizacj? Wyzwolenia Palestyny , ktora miała reprezentowa? cały narod palesty?ski. Wkrotce przyj?to rownie? Palesty?sk? Kart? Narodow?, ktora stała si? swego rodzaju konstytucj? Palesty?czykow, a do ktorej odwoływały si? wszystkie partie i ruchy palesty?skie. Wieloletnim liderem OWP pozostawał członek Fatahu Jasir Arafat . W ci?gu kolejnych lat powstawały nowe ruchy, ktore były coraz bardziej radykalne. W?rod nich znalazły si? Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny , Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny czy Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny ? Głowne Dowodztwo . Utworzone zostały tak?e organizacje powi?zane z rz?dami s?siednich pa?stw arabskich ? As-Sa’ika (zwi?zana z Syri?) i Arabski Front Wyzwolenia (z Irakiem ). Organizacje te zasiliły OWP (Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny kilkukrotnie zawiesił w nim członkostwo) tworz?c jego radykalne skrzydło [3] . Niemniej jednak wi?kszo?? w OWP zajmowali bardziej umiarkowani działacze zwi?zani z Fatahem [3] . Radykalni fedaini zawiedzeni rezultatami walki partyzanckiej zacz?li po 1968 roku stosowa? te? terroryzm , a w szczegolno?ci porwania samolotow [4] . Do ko?ca lat 80. (a wi?c czasu popularyzacji islamskich ruchow) w ruchu wyzwole?czym dominowali fedaini domagaj?cy si? utworzenia ?wieckiego i demokratycznego pa?stwa palesty?skiego- członkowie ruchow fedainow reprezentowali na ogoł pogl?dy lewicowo- nacjonalistyczne , socjalistyczne czy komunistyczne [5] (inspiruj?c si? ruchami partyzanckimi z Wietnamu , Chin , Ameryki Łaci?skiej czy Algierii [6] ).

Du?a cz??? członkow zbrojnego ruchu narodowowyzwole?czego schroniła si? na terenie Jordanii, ktorej rz?d cz??ciowo tolerował ich obecno??. W 1970 roku doszło do konfliktu mi?dzy ugrupowaniami palesty?skimi, a rz?dem Jordanii. Radykalni fedaini ktorzy przyj?li do swojej ideologii elementy skrajnie lewicowe byli coraz bardziej krytyczni wobec jorda?skiej monarchii , a? w ko?cu uznali monarch? za wroga Palesty?czykow [7] . Spor przerodził si? w otwart? wojn? ( Czarny Wrzesie? ) w ktorej Palesty?czykow bez wi?kszych sukcesow wsparły oddziały syryjskie [7] . Kl?ska oddziałow palesty?skich w wojnie spowodowała masow? emigracj? Palesty?czykow z tego kraju. Mimo to Palesty?czycy wci?? stanowi? wi?kszo?? ludno?ci Jordanii. Pokonane oddziały palesty?skie przeniosły swoje siedziby do południowego Libanu [7] . Pora?ka fedainow w wojnie skłoniła niektorych działaczy do rezygnacji z dotychczasowej taktyki i przyj?cia terroryzmu (w tym mi?dzynarodowego) jako głownej metody walki, organizacjami takimi były Czarny Wrzesie? [8] czy Organizacja Abu Nidala [9] . Przy czym w ich terrorystycznych akcjach zyskały one pomoc zagranicznych organizacji terrorystycznych takich jak Japo?ska Armia Czerwona , Frakcja Czerwonej Armii czy Czerwone Brygady [10] .

Po wybuchu wojny domowej w Libanie (1975) (wojna wybuchła po zamachu na propalesty?skiego polityka [11] ) OWP zacz?ła działa? jako swoiste pa?stwo w pa?stwie [12] . Izrael wykorzystał chaos w Libanie do rozbicia palesty?skich fedainow atakuj?cych Izrael. W tym celu w 1978 roku rz?d Izraela rozpocz?ł operacj? Litani , ktora nie zatrzymała jednak antyizraelskich akcji zbrojnych OWP [13] . Izraelczycy wkroczyli ponownie do Libanu w 1982 roku wywołuj?c wojn? liba?sk? . Przegrana fedainow w walce z Izraelczykami doprowadziła do wycofania ich siedzib z Libanu i przeniesienia do ? odległej od Izraela ? Tunezji [14] .

Na terenach Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu zbrojne powstania palesty?skie (tzw. intifada ) przeciw izraelskiej okupacji wybuchały w latach 1987 i 2000. 15 listopada 1988 roku OWP ogłosiła utworzenie niepodległego pa?stwa palesty?skiego i rz?du na uchod?stwie, ktory zgłaszał roszczenia do całej Palestyny, zdefiniowanej przez Brytyjski Mandat Palestyny [15] [16] [17] [18] [19] . Na pocz?tku lat 90. czołowi urz?dnicy al-Fatahu zaanga?owali seri? tajnych rozmow i negocjacji z rz?dem Izraela ktore doprowadziły w 1993 roku do zawarcia porozumie? w Oslo [20] [21] . Arafat uznał Izrael w imieniu OWP, a ponadto wyrzekł si? przemocy w walce o niepodległo??, premier Izraela Icchak Rabin uznał natomiast OWP [22] . Wraz z porozumieniami powstała Autonomia Palesty?ska .

Porozumienia z Oslo nie uznały radykalne grupy OWP oraz rosn?cy w sił? radykałowie-islami?ci . Ci drudzy od ko?ca lat 1980. zyskali bardzo du?e poparcie społeczne, a ich grupy takie jak Hamas i Palesty?ski Islamski D?ihad przyj?ły agresywn? strategi? dopuszczaj?c? ataki na izraelskich cywilow oraz terrorystyczne zamachy samobojcze [23] .


Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Piotrowski, J. Spor o Palestyn? , Warszawa 1982.
  2. ↑ Palesty?czycy , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2023-10-13] .
  3. ↑ a b Alain   Gresh , Dominique   Vidal , The New A-Z of the Middle East , London ; New York: I.B.Tauris, 2004, s. 232, ISBN  1-86064-326-4 , OCLC   54957488 .
  4. ↑ Stefan M   Aubrey , The New Dimension of International Terrorism , Zurich: Hochschulverlag, 2004, s. 34, ISBN  3-7281-2949-6 , OCLC   71791272 .
  5. ↑ The Intifada: Its Impact on Israel, the Arab World, and the Superpowers , Robert Owen   Freedman , Miami: University Press of Florida, 1991, s. 64?66, ISBN  0-8130-1040-3 , OCLC   22511999 .
  6. ↑ Beverley Milton-Edwards (1996). Islamic Politics in Palestine . I.B.Tauris. s. 94?95. ISBN  1-86064-475-9 .
  7. ↑ a b c Beverley   Milton-Edwards , Jordan: A Hashemite Legacy , Peter   Hinchcliffe , London: Routledge, 2001, s. 46?48, ISBN  0-415-26726-9 , OCLC   47725753 .
  8. ↑ Ruth Margolies   Beitler , The Path to Mass Rebellion: An Analysis of Two Intifadas , Lanham, Md.: Lexington Books, 2004, s. 56?57, ISBN  0-7391-0709-7 , OCLC   53325112 .
  9. ↑ Patrick Seale, Abu Nidal: A Gun for Hire s. 32, 34, 312., Hutchinson, 1992.
  10. ↑ Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator . New York: Bloomsbury Publishing. s. 101?102. ISBN  1-58234-049-8 .
  11. ↑ Mardelli, Bassil A. (2012), Middle East Perspectives : From Lebanon, iUniverse, s. 260, ISBN  978-1-4759-0672-1 .
  12. ↑ Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator. New York: Bloomsbury Publishing. s. 140?142. ISBN  1-58234-049-8 .
  13. ↑ Antonio   Tanca , Foreign Armed Intervention in Internal Conflict , Dordrecht: Martinus Nijhoff Publishers, 1993, s. 178, ISBN  0-7923-2426-9 , OCLC   28376968 .
  14. ↑ Jamal R   Nassar , Globalization and Terrorism: The Migration of Dreams and Nightmares , Lanham, MD: Rowman & Littlefield, 2005, s. 50, ISBN  0-7425-2504-X , OCLC   54817500 .
  15. ↑ ?Yasser Arafat, ;;Speech at UN General Assembly Geneva, General Assembly 13 grudnia 1988”. Le Monde diplomatique.
  16. ↑ ?Arafat Clarifies Statement to Satisfy U.S. Conditions for Dialogue” . Jewish Virtual Library .
  17. ↑ 20:21 Vision: Twentieth-Century Lessons for the Twenty-First Century , Bill Emmott, Macmillan, 2004 s. 151.
  18. ↑ Witnessing for Peace Munib Younan & Frederick M. Strickert Fortress Press, 2003, s. 111.
  19. ↑ The West’s last chance , Tony Blankley, Regnery Publishing, 2005, s. 77.
  20. ↑ Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator . New York: Bloomsbury Publishing. s. 252?261. ISBN  978-1-58234-049-4 .
  21. ↑ Carter, James (2006). Palestine Peace Not Apartheid . New York: Simon & Schuster, Inc. s. 147?150. ISBN  978-0-7432-8502-5 .
  22. ↑ ?Israel-PLO Recognition: Exchange of Letters Between PM Rabin and Chairman Arafat”. U.S State Department Bureau of Near Eastern Affairs. . state.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-15)].
  23. ↑ Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator . New York: Bloomsbury Publishing. s. 201?228. ISBN  978-1-58234-049-4 .
Historia Palestyny
Staro?ytno??
?redniowiecze
Nowo?ytno??
Wspołczesno??

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Palesty?czycy&oldid=73209732 ”