한국   대만   중국   일본 
Nied?wiedziowate ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Nied?wiedziowate

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nied?wiedziowate
Ursidae
G. Fischer , 1817 [1]
Okres istnienia: 38?0 mln lat temu
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Krolestwo

zwierz?ta

Typ

strunowce

Podtyp

kr?gowce

Gromada

ssaki

Podgromada

?yworodne

Infragromada

ło?yskowce

Rz?d

drapie?ne

Podrz?d

psokształtne

Infrarz?d

Arctoidea

Nadrodzina

Ursoidea

Rodzina

nied?wiedziowate

Typ nomenklatoryczny

Ursus Linnaeus , 1758

Synonimy
Podrodziny

3 podrodziny + 8 rodzajow o statusie incertae sedis ? zobacz opis w tek?cie

Zasi?g wyst?powania
Mapa występowania
Orientacyjna mapa zasi?gu wyst?powania nied?wiedziowatych
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Nied?wiedziowate [8] (Ursidae) ? rodzina du?ych, wszystko?ernych ssakow z podrz?du psokształtnych (Caniformia) w obr?bie rz?du drapie?nych (Carnivora) szeroko rozprzestrzenionych na połkuli połnocnej . W zapisie kopalnym znane s? od miocenu .

Wyst?powanie i biotop [ edytuj | edytuj kod ]

Nied?wiedziowate wyst?puj? najliczniej na połkuli połnocnej . W Polsce rodzina jest obecnie reprezentowana przez jeden z najwi?kszych wspołcze?nie ?yj?cych gatunkow ? nied?wiedzia brunatnego , a w przeszło?ci na terenie Polski wyst?powały ?yj?ce w pliocenie Agriotherium intermedium , Ursus wenzensis i ? ?yj?cy w plejstocenie , najwi?kszy z poznanych przedstawicieli rodziny ? nied?wied? jaskiniowy [9] .

Zwierz?ta z tej rodziny zajmuj? ro?norodne siedliska. Nied?wied? polarny sp?dza wi?kszo?? czasu w wodzie lub na krach lodowych, jest nawet zaliczany do ssakow morskich . Pozostałe nied?wiedzie prowadz? l?dowy tryb ?ycia ? ?yj? w tundrze , lasach i gorach strefy klimatu umiarkowanego, a niektore na terenach pustynnych, ale musz? mie? dost?p do ?rodeł wody. S? szeroko rozprzestrzenione. Łatwo dostosowuj? si? do zmiennych warunkow siedliskowych i ?rodeł pokarmu. Jedynie panda wielka zwi?zana jest z jednym typem siedliska ? lasem bambusowym.

Charakterystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Nied?wiedzie to du?e zwierz?ta o masywnym ciele, krotkiej szyi, szerokiej głowie z masywn? czaszk? i wydłu?onym pyskiem, szcz?tkowym ogonie i krotkich, silnych ko?czynach. Najmniejszy w rodzinie jest wa??cy 30?65 kg biruang malajski , natomiast nied?wied? polarny i jeden z podgatunkow nied?wiedzia brunatnego ? kodiak uwa?ane s? za najwi?ksze z l?dowych ssakow drapie?nych (Carnivora), najwi?ksze samce osi?gaj? do 800 kg masy ciała.

Wzor z?bowy I C P M
40-42 = 3 1 3-4 2
3 1 4 3

Uz?bienie charakteryzuj?ce si? du?ymi siekaczami , mocnymi kłami i szerokimi, płaskimi trzonowcami jest przystosowane do rozgryzania i rozcierania po?ywienia zarowno ro?linnego, jak i mi?snego. Ko?czyny stopochodne, 5-palczaste (u pandy wielkiej wyst?puje wyrostek ko?ci nadgarstka funkcjonuj?cy jak szosty palec), podeszwy gołe lub owłosione, pazury długie, mocne i niewysuwalne, wykorzystywane do kopania i w czasie walki.

Pazury
Nied?wied? polarny w postawie dwuno?nej

Ubarwienie zazwyczaj jednobarwne w odcieniach br?zu, czerni lub bieli. Sier?? długa i g?sta. Nied?wiedzie s? wszystko?erne, ale najcz??ciej zjadaj? pokarm ro?linny, zwłaszcza jagody. Nie gardz? mi?sem. Wyj?tkiem jest typowo mi?so?erny nied?wied? polarny .

Ze zmysłow najlepiej rozwini?ty jest w?ch . Wargi nied?wiedzi stanowi? bardzo czuły narz?d dotyku . Wzrok i słuch s? słabo rozwini?te. Nied?wiedzie poruszaj? si? zwykle powoli, na czterech ko?czynach, ale w razie potrzeby potrafi? unie?? si? do postawy dwuno?nej , dobrze biegaj?, pływaj?, a niektore ? pomimo du?ej masy ? nie?le wspinaj? si? na drzewa. Poza okresem rozrodu przebywaj? samotnie. Dojrzało?? płciow? osi?gaj? pomi?dzy 3?7 rokiem ?ycia, ale rozwoj fizyczny trwa u niektorych samcow do 10?11 roku ?ycia. Samice osi?gaj? swoje maksymalne rozmiary ok. 5 roku. W klimacie zimnym lub umiarkowanym zapadaj? w płytki sen zbli?ony do hibernacji , z t? ro?nic?, ?e temperatura ich ciała spada nieznacznie, a nied?wied? mo?e si? łatwo wybudzi?. Taki sen mo?e trwa? nawet do poł roku, a mo?e by? przerywany na skutek cieplejszej pogody.

Wi?kszo?? gatunkow najwi?ksz? aktywno?? wykazuje w nocy. Wyj?tkiem jest nied?wied? polarny, ktory jest aktywny w ci?gu dnia i nie zapada w zimowy sen.

Porownanie głow i łap nied?wiedzia polarnego (A, B i C), nied?wiedzia brunatnego (D, E i F) oraz baribala (G, H i I)

Samica rodzi 1?4 młodych, co 1?4 lat. Masa urodzeniowa młodych waha si? w przedziale 90?680 gramow. Rodz? si? ?lepe, głuche i nieowłosione lub pokryte rzadkim włosem. U gatunkow zasypiaj?cych zim? porod nast?puje w czasie snu samicy. Młode ?ywi? si? mlekiem ?pi?cej matki korzystaj?cej ze zgromadzonych przed zim? zapasow tłuszczu. Pozostaj? przy matce do 3 lat. Je?li uda im si? prze?y? pocz?tkowy okres, mog? ?y? w warunkach naturalnych do 25 lat. W niewoli notowano osobniki ?yj?ce ponad 50 lat. ?miertelno?? w?rod młodych nied?wiedzi szacowana jest w zale?no?ci od gatunku od 10?30% u nied?wiedzia polarnego do 52?86% u ameryka?skiego baribala.

Rekonstrukcja Arctodus simus
Ursus arctos syriacus ? podgatunek nied?wiedzia brunatnego

Systematyka [ edytuj | edytuj kod ]

Przez długi czas do rodziny Ursidae zaliczano pandk? rud? i pand? wielk? , a pozostałe nied?wiedzie klasyfikowano w rodzaju Ursus . Przeprowadzone badania DNA wykazały, ?e pandka mała znacz?co ro?ni si? od nied?wiedzi i na tej podstawie została wyodr?bniona do pandkowatych . Z rodzaju Ursus wyłoniono te? rodzaje Helarctos , Melursus i Tremarctos . W?rod populacji nied?wiedzia brunatnego, baribala i nied?wiedzia himalajskiego wyro?niono wiele podgatunkow.

W rodzinie nied?wiedziowatych wyro?niane s? nast?puj?ce podrodziny [10] [11] :

Opisano rownie? wymarłe rodzaje nie sklasyfikowane w ?adnej z powy?szych podrodzin:

Zagro?enia [ edytuj | edytuj kod ]

Osobniki, ktore osi?gn?ły dojrzało??, rzadko staj? si? celem ataku innych drapie?nikow. Notowane s? wprawdzie przypadki walki nied?wiedzia z tygrysem , pum? czy rosomakiem , ale nale?? one do rzadko?ci i dotycz? zwykle rywalizacji o pokarm. Młode nied?wiedzie, cho? znajduj? si? pod troskliw? opiek? matki, padaj? czasem ofiar? innych nied?wiedziowatych, du?ych kotowatych lub psowatych . Najwi?kszym zagro?eniem dla przedstawicieli rodziny jest człowiek i powodowane przez niego zmniejszanie areałow dost?pnych dla nied?wiedzi. Polowania na nied?wiedzie prowadzone były ju? w czasach prehistorycznych .

Nied?wiedzie uwa?ane s? za zwierz?ta niebezpieczne dla człowieka. Szczegolnie niebezpieczne s? samice opiekuj?ce si? młodymi. Nied?wiedzie atakuj? ludzi rownie? w obronie pokarmu, zajmowanego terytorium lub w poczuciu zagro?enia. Czasami atakuj? zwierz?ta gospodarskie .

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Typ nomenklatoryczny: † Cynodon Aymard, 1848 (= † Amphicynodon Filhol, 1881 ).
  2. ↑ Typ nomenklatoryczny: Plesiocyon Schlosser, 1889 (= † Amphicynodon Filhol, 1881 ),
  3. ↑ Typ nomenklatoryczny: † Ursavus Schlosser, 1899 .
  4. ↑ Typ nomenklatoryczny: † Amphicynodon Filhol, 1881 .
  5. ↑ Typ nomenklatoryczny: † Galeotherium Jager, 1839 (= † Ursavus Schlosser, 1899 ).

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium . ?Memoires de la Societe imperiale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 372, 1817. ( łac. ) .  
  2. ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende rovdyr (Carnivora) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab . Copenhagen: Bianco Lunos Kgl Hof-Bogtrykkeri, 1895, s. 63. ( du?. ) .
  3. ↑ a b P. Teilhard de Chardin. Les carnassiers des phosphorites du Quercy . ?Annales de Paleontologie”. 9, s. 189, 1915. ( fr. ) .  
  4. ↑ M. Kretzoi. Bemerkungen uber das Raubtiersystem . ?Annales Historico-Naturales Musei Nationalis Hungarici”. 38, s. 75, 76, 1945. ( niem. ) .  
  5. ↑ G.G. Simpson. The principles of classification and a classification of mammals . ?Bulletin of the American Museum of Natural History”. 85, s. 110, 1945. ( ang. ) .  
  6. ↑ M. Kretzoi. Kritische Bemerkungen zur Abstammung der Ursiden . ?Vertebrata Hungarica”. 12, s. 129, 1971. ( niem. ) .  
  7. ↑ Q.B. Hendey. Agriotherium (Mammalia, Ursidae) from Langebaanweg, South Africa, and relationships of the genus . ?Annals of the South African Museum”. 81 (1), s. 99, 1980. ( ang. ) .  
  8. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Wa?na, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasi?ski & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssakow ?wiata . Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 151?152. ISBN  978-83-88147-15-9 . ( pol.  ?  ang. ) .
  9. ↑ Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii . Warszawa: PWN, 1971.
  10. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy . [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dost?p 2023-12-18]. ( ang. ) .
  11. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World . Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 434?436. ISBN  978-84-16728-35-0 . ( ang. ) .
  12. ↑ H. Filhol. Etude des mammiferes fossiles de Renzon . ?Annales des sciences geologiques”. 12 (3), s. 32, 1882. ( fr. ) .  
  13. ↑ L. Ginsburg & J. Morales. Les Hemicyoninae (Ursidae, Carnivora, Mammalia) et les formes apparentees du Miocene inferieur et moyen d’Europe occidentale . ?Annales de Paleontologie”. 84 (1), s. 105, 1998. DOI : 10.1016/S0753-3969(98)80003-7 . ( fr. ) .  
  14. ↑ R.G. Chaffee. Campylocynodon personi, a new Oligocene carnivore from the Beaver Divide, Wyoming . ?Journal of Paleontology”. 28 (1), s. 43, 1954. JSTOR : 1300205 . ( ang. ) .  
  15. ↑ E.C. Galbreath. A contribution to the Tertiary geology and paleontology of northeastern Colorado . ?University of Kansas Paleontological Contributions”. Vertebrata. 4, s. 77, 1953. ( ang. ) .  
  16. ↑ M. Schlosser. Die Affen, Lemuren, Chiropteren, Insectivoren, Marsupialier, Creodonten und Carnivoren des europaischen Tertiars und deren Beziehungen zu ihren lebenden und fossilen aussereuropaischen Verwandten . ?Beitrage zur Palaontologie Osterreich-Ungarns und des Orients”. 6 (1?2), s. 124, 1887. ( niem. ) .  
  17. ↑ C.G. Diedrich. An overview of the Ichnological and Ethological Studies in the Cave Bear Den in Ur?ilor Cave (western Carpathians, Romania) . ?Ichnos”. 18 (1), s. 22, 2011. DOI : 10.1080/10420940.2011.552578 . ( ang. ) .  
  18. ↑ M. Schlosser. Ueber die Baren und barenahnliehen Formen des europaischen Tertiars . ?Palaeontographica”. 46 (4), s. 101, 1899. ( niem. ) .  
  19. ↑ L. de Bonis, A. Gardin & C. Blondel. Carnivora from the early Oligocene of the 'Phosphorites du Quercy' in southwestern France . ?Geodiversitas”. 41 (15), s. 611, 2019. DOI : 10.5252/geodiversitas2019v41a15 . ( ang. ) .  

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Dewey, T. & P. Myers: Ursidae . (On-line), Animal Diversity Web, 2005. [dost?p 2008-06-21]. ( ang. ) .
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii . Warszawa: PWN, 1971.
  • Mały słownik zoologiczny: ssaki . Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
  • Kazimierz Kowalski: Zwierz?ta. Encyklopedia ilustrowana . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN  83-01-14344-4 .
Systematyka ssakow drapie?nych ( Carnivora )
psokształtne (Caniformia)
płetwonogie (Pinnipedia)
łasicokształtne (Musteloidea)
kotokształtne (Feliformia)
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nied?wiedziowate&oldid=72254802 ”