Napoleon Cybulski

Data i miejsce urodzenia	14 wrze?nia 1854 Krzywonosy
Data i miejsce ?mierci	26 kwietnia 1919 Krakow
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Napoleon Nikodem Cybulski herbu Prawdzic (ur. 14 wrze?nia 1854 w Krzywonosach , zm. 26 kwietnia 1919 w Krakowie ) ? polski fizjolog , wspołodkrywca adrenaliny , jeden z tworcow endokrynologii , wspołodkrywca pr?dow czynno?ciowych mozgu (1890) i pionier elektroencefalografii ^[1] ; publicysta, wiceprezes Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego ?Sokoł” w Krakowie w 1890 roku ^[2] . W 1911, 1914 i 1918 roku był nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny ^[3] .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? 14 wrze?nia 1854 w Krzywonosach; jego rodzicami byli Jozef Napoleon Cybulski i Marcjanna z domu Hutorowicz. Uko?czył gimnazjum w Mi?sku , a nast?pnie studiował medycyn? w Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu . Studia uko?czył w 1880 roku, uzyskuj?c dyplom lekarza cum eximia laude ^[4] . W latach 1877?1885 pracował w Akademii Wojskowo-Medycznej jako asystent w Katedrze Fizjologii u Iwana Tarchanowa . W 1885 otrzymał stopie? doktora medycyny na podstawie pracy Issledowanija nad skorustiu dwi?enija krowi posridstwom fotogiemotachomietra ( Badania nad pr?dko?ci? ruchu krwi za pomoc? fotohemotachometru ). W tym samym roku przeprowadził si? do Krakowa i podj?ł prac? jako kierownik Katedry Fizjologii, Histologii i Embriologii na Uniwersytecie Jagiello?skim . W latach 1887?1888 i 1895?1896 pełnił funkcj? dziekana Wydziału Lekarskiego, 1904?1905 ? rektora, a 1905?1909 ? prorektora uczelni. Był zało?ycielem krakowskiej szkoły fizjologicznej, od 1887 członkiem korespondentem, a od 31 pa?dziernika 1891 członkiem czynnym Akademii Umiej?tno?ci .

Uwa?any jest za tworc? krakowskiej szkoły fizjologicznej. Pionier polskiej elektroencefalografii i endokrynologii. W 1895 wraz z Władysławem Szymonowiczem odkrył hormonalne oddziaływanie rdzenia nadnerczy i wyizolował adrenalin? . Jako jeden z pierwszych w 1890 otrzymał zapis EEG kory mozgowej . Wprowadził do medycyny termin nadnerczyna dla zwi?zkow biologicznie czynnych wydzielanych z rdzeni nadnerczy do krwi. Wraz z Adolfem Beckiem przeprowadził pionierskie w skali ?wiatowej badania fal elektroencefalograficznych. Jako jeden z pierwszych na ?wiecie zarejestrował i opisał szybko?? linearnego przepływu krwi w t?tnicy szyjnej i udowej. Zainicjował w Polsce badania nad hipnotyzmem. Za pomoc? skonstruowanego przez Cybulskiego fotohemotachometru Andrzej Klisiecki przeprowadził w latach 30. i 40. gło?ne badania nad zmianami ci?nienia t?tniczego krwi w zale?no?ci od faz akcji skurczowej serca. Autor około 100 prac naukowych. Niektore tezy zawarte w ksi??ce Cybulskiego O hypnotyzmie ze stanowiska fizyjologicznego pozwalaj? zalicza? go do prekursorow koncepcji nie?wiadomo?ci wyprzedzaj?cych idee Freuda ^[5] .

Oprocz medycyny interesował si? rownie? zagadnieniami społecznymi, publikuj?c na ten temat ksi??ki i artykuły m.in.: Czy pa?stwo i społecze?stwo maj? obowi?zek popiera? nauk?? (1895), W sprawie organizacyi gospodarstw wło?cia?skich (1896), Nauka wobec wojny (1918). Był zdecydowanym zwolennikiem dopuszczenia kobiet do studiow medycznych. Wraz z Odo Bujwidem oraz Kazimier? Bujwidow? zało?ył w 1891 pierwsze w Krakowie gimnazjum ?e?skie. W 1916 zakupił dwor w Nawojowej Gorze . W roku 1918 otrzymał Nagrod? Fundacji Erazma i Anny Jerzmanowskich przyznan? przez Polsk? Akademi? Umiej?tno?ci . W 1911 roku został prezesem Ochotniczej Stra?y Po?arnej w Nawojowej Gorze ^[6] .

Do jego uczniow nale?eli ? oprocz ju? wymienionych ? m.in. tacy uczeni jak Leon Wachholz , Aleksander Rosner , Stanisław Maziarski , Jan Prus , Marian Eiger , Antoni Gluzi?ski czy te? Gustaw Piotrowski (młodszy) ^[7] .

Zmarł w swym gabinecie w Zakładzie Fizjologii UJ w wyniku udaru mozgu ^[8] . Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie ^[9] .

Wybrane prace [ edytuj | edytuj kod ]

• O metodach badania fizyologicznego (1885)
• Nowy przyrzad do badania pr?dko?ci ruchu krwi (fotohaemotachometr) i jego zastosowanie (1886)
• O hypnotyzmie ze stanowiska fizyjologicznego (1887) ^[10]
• Nowy manometr do oznaczania parcia w ?yłach za pomoc? fotografii (1888)
• O ucisku mozgu (1890)
• Dalsze zjawiska nad zjawiskami elektrycznymi w korze mozgowej małpy i psa (1891)
• Nowa modyfikacja kalorymetru (1894)
• Proba bada? nad ?ywieniem si? ludu wiejskiego w Galicji (1894)
• O funkcji nadnercza (1895)
• Proba nowej teroyi zjawisk elektrycznych w tkankach zwierz?cych (1898)
• Kilka słow w sprawie jadow w jelicie prawidłowem (1907)
• Wpływ błon i przegrod na siły elektromotoryczne (1909)
• Fizyologia człowieka (1915)
• O termodynamice mi??niowej (1916)
• Elektryczno?? zwierz?ca

Odznaczenie [ edytuj | edytuj kod ]

• Krzy? Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936) ^[11]

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Jest patronem ulicy w Krakowie ^[12] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Biogramy uczonych polskich , Cz??? VI: Nauki medyczne zeszyt 1: A?Ł (pod redakcj? Andrzeja ?rodki), Ossolineum , Wrocław 1990.
• Anna Mateja: Recepta na adrenalin?. Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologow . Wołowiec: Czarne, 2019. ISBN  978-83-8049-814-3 .
• Słownik biologow polskich (pod redakcj? Stanisława Feliksiaka ), Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe , Warszawa 1987 s. 106?107.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Forum Akademickie: Beata Machnik ? Adrenalina Napoleona
• Publikacje Napoleona Cybulskiego w serwisie Polona
• Film pt. Napoleon Cybulski z cyklu Wielcy Polacy - nieznani wynalazcy