한국   대만   중국   일본 
Monarchie w Europie ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Monarchie w Europie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Monarchie w Europie (zaznaczone na pomara?czowo)
Korona Chrystiana IV Oldenburga , cz??? du?skiej korony regalia

Obecnie w Europie istnieje dwana?cie monarchii (2022), dziesi?? z nich to monarchie dziedziczne , w ktorych głowa pa?stwa (monarcha) obejmuje rz?dy w drodze dziedziczenia i sprawuje je do ?mierci lub abdykacji. Głowa pa?stwa Watykan ( Papie? ) jest monarch? elekcyjnym, wybieranym podczas konklawe kardynałow, za? przywodc? Andory s? wspolnie Prezydent Francji oraz Biskup Urgel . Na pocz?tku XX wieku tylko Francja , Szwajcaria oraz San Marino były republikami. Republika?ska forma rz?dow zacz?ła dominowa? w Europie po I wojnie ?wiatowej . Obecnie wi?kszo?? pa?stw na ?wiecie oraz w Europie ma ustroj republika?ski .

W Europie monarchiami s?:

Prawie wszystkie monarchie w Europie nale?? do monarchii konstytucyjnych wła?ciwych lub monarchii parlamentarnych . W pierwszym przypadku oznacza to, ?e monarcha sprawuje władz? w pa?stwie wspolnie z parlamentem . W drugim przypadku oznacza to, ?e monarcha nie ma wpływu na polityk? pa?stwa, lub ma to prawnie zabronione albo monarcha nie korzysta z przywilejow politycznych. Wyj?tkiem jest Pa?stwo Watyka?skie, b?d?ce monarchi? absolutn? . Obecnie nie ma du?ych kampanii na rzecz zniesienia monarchii (patrz monarchizm oraz republikanizm ) w ?adnym z dwunastu pa?stw. Obecnie sze?? z dwunastu monarchii jest członkami Unii Europejskiej : Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia, Luksemburg oraz Szwecja.

Obecni monarchowie [ edytuj | edytuj kod ]

Belgia jest krolestwem od 21 lipca 1831, kiedy to odzyskała niepodległo?? od Krolestwa Zjednoczonych Niderlandow . Belgia jest jedyn? obecnie monarchi? ludow? , istniej?c? od roku 1831, kiedy to Leopold I Koburg przybrał tytuł ?Krola Belgow”, a nie ?Krola Belgii”. Podczas referendum 12 marca 1950, 57,68 procent mieszka?cow opowiedziało si? za powroceniem na tron Leopolda III Koburga , ktory został bardzo negatywnie oceniony za swoje zachowanie podczas II wojny ?wiatowej , a nawet uznany za zdrajc?. Pomimo poparcia społeczno?ci, wskutek napi?? w kraju, oraz gro?b? wybuchu wojny domowej, Leopold abdykował 16 lipca 1951 na rzecz swojego syna Baldwina I [1] . Od 2013 krolem jest Filip I Koburg .

W Danii monarchia istnieje od niepami?tnych czasow legendarnych krolow Du?skich , przed X wiekiem. W dzisiejszych czasach poparcia dla monarchii wynosi około 80 procent [2] . Obecnym krolem Danii jest Fryderyk X . Krolestwo Du?skie obejmuje tak?e posiadaj?ce autonomi? Wyspy Owcze oraz Grenlandi? . Z powodu ich statusu monarcha nie posiada odr?bnego tytułu dla tych regionow.

Luksemburg uzyskał niepodległo?? jako wielkie ksi?stwo 9 czerwca 1815. Pocz?tkowo, od 16 marca 1815 do 23 listopada 1890, poł?czony był uni? personaln? z Krolestwem Zjednoczonych Niderlandow , a po?niej Krolestwem Holandii . Po ?mierci krola Wilhelma III krolow? Holandii została Wilhelmina . Jednak?e wskutek obowi?zuj?cego wtedy w Luksemburgu prawa salickiego , zakładaj?cego, ?e krolem mo?e zosta? tylko potomek płci m?skiej, nie mogła zosta? jednocze?nie Ksi??n? Luksemburga. W tym wypadku na wielkiego ksi?cia Luksemburskiego koronowany został Adolf . W referendum 28 wrze?nia 1919, 80,34 procent wyborcow głosowało za pozostawieniem monarchii [3] . Obecnym ksi?ciem jest Henryk .

Holandia uzyskała niepodległo?? 26 lipca 1581 jako Republika Siedmiu Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich . 18 stycznia 1795 na terenie Holandii została utworzona marionetkowa Republika Batawska , pod protektoratem Cesarstwa Francuskiego . 5 czerwca 1806 przemianowana została na Krolestwo Holandii , konsekwentnie anektowana przez Francj? w 1810. Kongres wiede?ski obraduj?cy w 1815 utworzył Krolestwo Zjednoczonych Niderlandow . Wskutek niepodległo?ci Belgii w 1831, Holandia ponownie zmieniła nazw? na Krolestwo Niderlandow . W dzisiejszych czasach poparcie dla monarchii deklaruje od 70 do 80 procent Holendrow [4] [5] . Obecnym krolem jest Wilhelm-Aleksander .

Norwegia po raz pierwszy była zjednoczona i niepodległa w latach 1000-1400. Od 1397 do 1524 Norwegia była cz??ci? Unii Kalmarskiej , po?niej do 1814 poł?czona była uni? personaln? z Krolestwem Danii . W 1815 podczas obrad kongresu wiede?skiego , została zmuszona do zawarcia unii ze Szwecj? . Ponownie niepodległo?? Norwegia odzyskała 7 lipca 1905. Poparcie dla utworzenia republiki deklaruje około 20 procent Norwegow [6] . Obecnym krolem jest Harald V .

Hiszpania powstała jako jedno, zjednoczone krolestwo pod wodz? Karola V Habsburga , 23 stycznia 1516. Monarchia została na krotko zerwana 11 lutego 1873 do 29 grudnia 1874, i zast?piona Pierwsz? Republik? Hiszpa?sk? . Po raz drugi monarchie zniesiono 14 kwietnia 1931, kiedy powstała Druga Republika Hiszpa?ska , stan ten trwał do 1 kwietnia 1939. Wtedy władze w pa?stwie przej?ł dyktator Generał Franco , i rz?dził Hiszpani? a? do ?mierci 20 listopada 1975. Dwa dni po?niej przywrocono Hiszpanii status krolestwa, a na tron wst?pił Jan Karol I . Obecnie istnieje du?o organizacji propaguj?cych ustanowienie Trzeciej Republiki Hiszpa?skiej [7] , jednak tylko 25 procent społeczno?ci popiera te d??enia [8] .

Szwedzka monarchia, podobnie jak Du?ska, si?ga czasow mitycznych krolow Szwecji , przed X wiekiem, od kiedy trwa nieprzerwanie do dzisiaj. Jednak?e nie jest niemo?liwe, zniesienie monarchii [9] . Obecnym krolem jest Karol XVI Gustaw .

Za pocz?tek monarchii w Zjednoczonym Krolestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Połnocnej mo?e by? uznawana data powstania Krolestwa Anglii (871), Szkocji (843) lub koronacja Jakuba I Stuarta na krola Szkocji i Anglii albo poł?czenie wymienionych pa?stw na mocy aktu unii z 1707 . Monarchia w Wielkiej Brytanii trwa do dzisiaj, przerwana była jedynie przez czasy bezkrolewia, trwaj?ce od 30 stycznia 1649 do 15 grudnia 1653 oraz od 26 maja 1659 do 25 maja 1660. Obecnym krolem jest Karol III .

Poparcie społecze?stwa dla ustanowienia republiki w zast?pstwie monarchii wynosi około 20 procent [10] . Podczas gdy wi?kszo?? osob uwa?a, ?e monarchia b?dzie dalej istnie? przez dziesi?? lat od chwili obecnej, to w mniemaniu społecze?stwa mało prawdopodobne jest aby monarchia utrzymała si? za pi??dziesi?t lat [11] . Jednak?e, opinia publiczna jest niemal pewna istnienia monarchii za trzydzie?ci lat. 30 procent obywateli jest za zniesieniem monarchii po ?mierci El?biety II [12] .

Brytyjska Wspolnota Narodow [ edytuj | edytuj kod ]

Monarcha Zjednoczonego Krolestwa Brytyjskiego jest tak?e monarch? pi?tnastu innych narodow, wchodz?cych w skład Commonwealth realm , z czego ?aden nie znajduje si? w Europie. W niektorych jest zdecydowane poparcie do ustanowienia republiki [13] .

Lista monarchow [ edytuj | edytuj kod ]

Pa?stwo Typ Prawo spadkowe Obecny monarcha Data urodzenia Data obj?cia urz?du Nast?pca tronu
  Andora koregencja koregencja J. E. Vives i Sicilia
( Biskup Urgel ) 		24 lipca 1949 12 maja 2003 zostanie powołany przez papie?a
Emmanuel Macron
( Prezydent Francji ) 		21 grudnia 1977 14 maja 2017 zostanie wybrany w 2027
  Belgia krolestwo primogenitura Filip I Koburg 15 kwietnia 1960 21 lipca 2013 El?bieta
  Dania krolestwo primogenitura Fryderyk X 26 maja 1968 14 stycznia 2024 Chrystian
  Liechtenstein ksi?stwo primogenitura agnatyczna Hans-Adam II 14 lutego 1945 13 listopada 1989 Alojzy
  Luksemburg Wielkie ksi?stwo primogenitura agnatyczna Henryk 16 kwietnia 1955 pa?dziernik 2000 Wilhelm
  Monako ksi?stwo m?skie pierworodztwo Albert II 14 marca 1958 6 kwietnia 2005 Jakub Grimaldi
  Holandia krolestwo primogenitura Wilhelm-Aleksander 27 kwietnia 1967 30 kwietnia 2013 Katarzyna-Amalia
  Norwegia krolestwo primogenitura Harald V 21 lutego 1937 17 stycznia 1991 Haakon
  Hiszpania krolestwo primogenitura
Filip VI Burbon 30 stycznia 1968 19 czerwca 2014 Eleonora Burbon
  Szwecja krolestwo primogenitura Karol XVI Gustaw 30 kwietnia 1946 15 wrze?nia 1973 Wiktoria
  Wielka Brytania krolestwo primogenitura
Karol III 14 listopada 1948 8 wrze?nia 2022 Wilhelm
  Watykan teokracja monarchia elekcyjna Franciszek 17 grudnia 1936 13 marca 2013 zostanie wybrany przez konklawe

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Full list of the results of the referendum on the issue of the monarchy (13 March 1950) . 2006-06-20. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  2. ↑ Republicans plan to cut Mary’s reign . The Age, 2004-05-12. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  3. ↑ Les quartres referendums du Grand-Duche de Luxembourg . pa?dziernik 2005. [dost?p 2009-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)]. ( fr. ) .
  4. ↑ Royal News: March 2003 . 2004-02-29. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  5. ↑ Most Dutch Content with Monarchy . 2005-05-14. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  6. ↑ Monarchy losing support . Aftenposten, 2005-11-05. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  7. ↑ Spain wants to be a Republic, again . Pravda, 2003-12-01. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  8. ↑ Spaniards Content with Monarchy . [w:] Angus Reid Global Monitor [on-line]. 2006-10-14. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  9. ↑ A Swedish monarchy beyond 2020? . [w:] Monarchist Alliance [on-line]. 2004-09-05. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  10. ↑ Monarchy Trends . Ipsos, 2007. [dost?p 2022-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-28)]. ( ang. ) .
  11. ↑ Monarchy Trends . Ipsos, 2007. [dost?p 2022-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-28)]. ( ang. ) .
  12. ↑ Britons Confident on Monarchy’s Endurance . [w:] Angus Reid Global Monitor: Polls & Research [on-line]. 2008-01-02. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
  13. ↑ Where the queen sstill rules . The Guardian , 1999-11-07. [dost?p 2009-05-02]. ( ang. ) .
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Monarchie_w_Europie&oldid=74001867 ”