Leo Szilard
(ur.
11 lutego
1898
w
Budapeszcie
, zm.
30 maja
1964
, w
La Jolla
w
Kalifornii
[1]
) ?
w?giersko
-
ameryka?ski
fizyk
i
biolog
molekularny.
Jest uwa?any za pierwszego naukowca, ktory systematycznie i planowo wspierał budow?
bomby atomowej
. Wedle przekazow, idea nuklearnej
reakcji ła?cuchowej
nasun?ła si? Szilardowi, gdy 12 wrze?nia 1933 czekał na ?wiatłach przed ?Southampton Row” w
Bloomsbury
. Pomysł ten wpadł mu do głowy ze zło?ci, ?e
Ernest Rutherford
nazwał jego prac? o
energii atomowej
?bezsensem” ? Szilard był wspołwła?cicielem patentu na
reaktor
atomowy (U.S. Patent 2708656).
To z powodu jego inicjatywy rozpocz?to budow? pierwszej bomby atomowej na ?wiecie. Leo Szilard był te? tym, ktory przekonał
Alberta Einsteina
do napisania listu do prezydenta
Franklina Delano Roosevelta
, ktory przyczynił si? do rozpocz?cia prac nad
projektem Manhattan
. Oprocz niego, uczestniczyli w tym projekcie trzej inni wybitni w?gierscy uczeni:
Edward Teller
,
John von Neumann
i
Eugene Wigner
, sam Szilard mowił ironicznie o ?w?gierskiej konspiracji”. Cał? czwork? nazywano te? ?
The Martians
”. Jednak?e Leo Szilard był te? tym, ktory w 1945 usiłował odwie??
Stany Zjednoczone
od planu zrzucenia bomby atomowej na Japoni?, albo przynajmniej je opo?ni?. Nie ukrywał potem, i? uwa?a zrzucenie bomby atomowej na
Hiroszim?
za tragiczny bł?d.
Studiował pocz?tkowo
elektrotechnik?
w Budapeszcie, jednak?e tylko z powodu braku perspektyw w zawodzie fizyka ? po fizyce mogłby jedynie zosta? nauczycielem. Po drugim semestrze został przeniesiony z powodu wybuchu
I wojny ?wiatowej
do szkoły oficerskiej, udało mu si? jednak unikn?? frontu. W styczniu 1920 przeniosł si? do
Berlina
, gdzie najpierw kontynuował studia elektroniczne na
Uniwersytecie Technicznym
, po krotkim czasie jednak przeniosł si? na fizyk?, gdzie wykładali
Einstein
,
Max Planck
i
Max von Laue
. Lauego poprosił ju? w pierwszym semestrze o temat pracy doktorskiej z
teorii wzgl?dno?ci
, pracy tej jednak nigdy nie napisał do ko?ca. Zamiast tego rozwi?zał trudny problem z
termodynamiki statystycznej
, co zostało uznane za pełnowarto?ciow? prac? doktorsk?. W 1926 roku opatentował
cyklotron
, w 1929 habilitował si? z tematu: ?Uber die Entropieverminderung in einem thermodynamischen System bei Eingriffen intelligenter Wesen” (O zmniejszeniu entropii w systemie termodynamicznym pod wpływem inteligentnych istot), w ktorej to pracy powi?zał poj?cia:
inteligencji
,
pami?ci
,
entropii
i
informacji
. Po drugiej wojnie ?wiatowej stała si? ona jedn? z podstaw matematycznej teorii informatycznej. Po odkryciu
neutronu
w 1932 r. po?wi?cił si? całkowicie
fizyce j?drowej
, jednak zmiana klimatu politycznego w 1933 r. uniemo?liwiła mu realizacj? ju? zaplanowanych eksperymentow, a sam Szilard musiał ucieka? z Niemiec ? najpierw do
Wiednia
, a nast?pnie do
Anglii
. Tam pracował najpierw jako niezale?ny naukowiec w
londy?skim
szpitalu, gdzie odkrył tzw. efekt Szilarda-Chalmersa (rozdziału chemicznego
izotopow
). Istotniejsze jednak?e były dwa jego
patenty
(z marca 1934 i z 28 czerwca 1934), dotycz?ce efektow bombardowania
j?dra atomowego
neutronami, ktore zło?ył jako dwie cz??ci pod wspolnym tytułem:
Polepszenia przy przemianie pierwiastkow chemicznych
. W cz??ci pierwszej opisał m.in. bateri? nuklearn?, ktor? znamy z dzisiejszych
satelitow
i zarysy fuzji j?drowej (bez wprowadzenia terminologii). W cz??ci drugiej opisał
reakcj? ła?cuchow?
przy przekroczeniu
masy krytycznej
? b?d?cej podstaw? energii i broni j?drowej.
Mimo pracy w
Oksfordzie
w Clarendon Laboratory, nie zdołał potwierdzi?
eksperymentalnie
swoich teorii, po cz??ci z powodow finansowych, ale tak?e z powodu napi?tej sytuacji politycznej. W 1938 roku opu?cił po podpisaniu
układu monachijskiego
Europ?
i udał si? do USA.
Rok 1939 był w fizyce rokiem rozbicia j?dra atomowego. Udało si? tego dokona?
Ottonowi Hahnowi
i
Strassmannowi
, ktorzy rozbili
uran
poprzez bombardowanie neutronami, otrzymuj?c m.in.
bar
, co
Lise Meitner
i
Otto Frisch
słusznie rozpoznali jako podział j?dra atomowego. Szilard dowiedział si? o tym od swojego przyjaciela
Eugene Wignera
w
Princeton
. Swoj własny pierwszy podział j?dra przeprowadził razem z
Walterem Zinnem
3 marca 1939 w MET Labs na
Columbia University
. Jako ?rodło neutronow słu?ył, kupiony na kredyt,
rad
.
2 grudnia 1942 Szilard i
Enrico Fermi
, wywołali pierwsz? reakcj? ła?cuchow? w
reaktorze
. Niezale?nie od nich udało si? to te?
Joliotowi
(w Pary?u). Mimo tego, i? Szilard naciskał na poufne traktowanie informacji o tych eksperymentach, zostały one opublikowane przez Joliota, a nast?pnie rownie? przez innych naukowcow.
Szilard był uwa?any za ekscentrycznego, niestrudzonego wizjonera i genialnego teoretyka. Laureat
Nagrody Einsteina
(1960).
- William Lanouette, Bela Szilard:
Genius in the Shadows. A Biography of Leo Szilard
. New York: Charles Scribner's Sons, 1992.
ISBN
978-0-684-19011-2
.
brak strony w ksi??ce
| lata 50.
|
|
|---|
| lata 60.
|
|
|---|
| lata 70.
|
|
|---|