한국   대만   중국   일본 
Lampart (ssaki) ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Lampart (ssaki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Lampart (rodzaj ssaka) )
Lampart
Panthera
Oken , 1816 [1]
Ilustracja
Wspołcze?nie ?yj?cy przedstawiciele rodzaju (od gory): lew afryka?ski ( P. leo ); lampart plamisty ( P. pardus ); jaguar ameryka?ski ( P. onca ); irbis ?nie?ny ( P. uncia ); tygrys azjatycki { P. tigirs )
Systematyka
Domena

eukarionty

Krolestwo

zwierz?ta

Typ

strunowce

Podtyp

kr?gowce

Gromada

ssaki

Podgromada

?yworodne

Infragromada

ło?yskowce

Rz?d

drapie?ne

Podrz?d

kotokształtne

Infrarz?d

Feloidea

Rodzina

kotowate

Podrodzina

pantery

Rodzaj

lampart

Typ nomenklatoryczny

Felis pardus Linnaeus , 1758

Gatunki

14 gatunkow (w tym 9 wymarłych) ? zobacz opis w tek?cie

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Lampart [20] ( Panthera ) ? rodzaj ssakow drapie?nych z podrodziny panter (Pantherinae) w obr?bie rodziny kotowatych (Felidae).

Zasi?g wyst?powania [ edytuj | edytuj kod ]

Rodzaj obejmuje gatunki wyst?puj?ce w Azji (azjatycka cz??? Rosji , Armenia , Turcja , Arabia Saudyjska , Irak , Iran , Turkmenistan , Uzbekistan , Kazachstan , Mongolia , Chi?ska Republika Ludowa , Kirgistan , Tad?ykistan , Afganistan , Pakistan , Indie , Sri Lanka , Nepal , Bhutan , Bangladesz , Mjanma , Laos , Wietnam , Kambod?a , Tajlandia , Malezja , Korea Połnocna , Korea Południowa i Indonezja ), Afryce ( Egipt , Tunezja , Algieria , Maroko , Mauretania , Senegal , Gwinea Bissau , Gwinea , Sierra Leone , Liberia , Wybrze?e Ko?ci Słoniowej , Mali , Burkina Faso , Ghana , Togo , Benin , Niger , Nigeria , Kamerun , Czad , Sudan , Erytrea , Somalia , Etiopia , Republika ?rodkowoafryka?ska , Gwinea Rownikowa , Gabon , Kongo , Demokratyczna Republika Konga , Rwanda , Burundi , Uganda , Kenia , Tanzania , Malawi , Zambia , Angola , Namibia , Botswana , Zimbabwe , Mozambik , Eswatini , Lesotho i Południowa Afryka ) i Ameryce ( Meksyk , Belize , Gwatemala , Honduras , Nikaragua , Kostaryka , Panama , Kolumbia , Wenezuela , Gujana , Surinam , Gujana Francuska , Brazylia , Ekwador , Peru , Boliwia , Paragwaj i Argentyna ) [21] [22] [23] [24] .

Morfologia [ edytuj | edytuj kod ]

Długo?? ciała 86?290 cm, długo?? ogona 80?109 cm; masa ciała 21?325 kg (dorosłe samce s? wi?ksze i ci??sze od dorosłych samic) [22] [25] . Przedstawiciele rodzaju Panthera (oprocz irbisow, niekiedy zreszt? wydzielanych w osobny rodzaj Uncia ) jako jedyne kotowate potrafi? rycze?, zwi?zane jest to z odpowiedni? budow? krtani . Charakterystyczne jest te? niepełne skostnienie ko?ci gnykowej [26] .

Systematyka [ edytuj | edytuj kod ]

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku niemiecki przyrodnik Lorenz Oken w pdr?czniku własnago autorstwa po?wi?conemu historii naturalnej [c] [1] . Oken nie wyznaczył gatunku typowego ; w ramach po?niejszego oznaczenia w 1985 roku Mi?dzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na typ nomenklatoryczny wyznaczyła lamparta plamistego ( P. pardus ) [27] .

Etymologia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Panthera : πανθηρα? panth?ras ‘pantera, lampart’ [28] .
  • Leo : łac.   leo , leonis ‘lew’, od gr. λεων le?n , λεοντο? leontos ‘lew’ [29] . Gatunek typowy : Oken (1816) (oznaczenie monotypowe) ? Felis leo Linnaeus, 1758 ; Brehm (1829) ? wymieniono dwa gatunki ? Leo africanus C.L. Brehm, 1829 (= Felis leo Linnaeus, 1758 ) i Leo asiaticus C.L. Brehm, 1829 (= Felis leo Linnaeus, 1758 ) ? z ktorych gatunkiem typowym jest (po?niejsze oznaczenie) Leo asiaticus C.L. Brehm, 1829 (= Felis leo Linnaeus, 1758 ).
  • Tigris : gr. τιγρι? tigris , τιγριδο? tigridos ‘tygrys’ [30] . Gatunek typowy: Oken (1816) nie wyznaczył gatunku typowego; Gray (1843) (oznaczenie monotypowe) Felis tigris Linnaeus, 1758 .
  • Leoninae ( Leonina ): łac. leoninus ‘wła?ciwy lwu, nale??cy do lwa’, od leo , leonis ‘lew’ [31] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis leo Linnaeus, 1758 .
  • Tigrinae ( Tigrina ): łac. tigrina ‘jak tygrys, tygrysi’, od tigris , tigridis ‘tygrys’ [32] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis tigris Linnaeus, 1758 .
  • Uncia : epitet gatunkowy Felis uncia Schreber, 1775 ; starofranc. ounce ‘ry?’ [33] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis irbis Ehrenberg , 1830 (= Felis uncia von Schreber , 1775 ).
  • Jaguarius : zlatynizowana forma ang.   jaguar (?barbarzy?ska nazwa, ktor? z przykro?ci? musz? nada? temu podgatunkowi z powodu niewystarczaj?cych moich studiow klasycznych; niektore z moich podgatunkow rownie? maj? barbarzy?skie nazwy”) [11] [34] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis onca Linnaeus, 1758 .
  • Pardus : gr. παρδο? pardos ‘lampart’ [35] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis pardus Linnaeus, 1758 .
  • Feliopsis : rodzaj Felis Linnaeus, 1758 ; οψι? opsis , οψεω? opse?s ‘wygl?d, oblicze, twarz’ [36] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Feliopsis palaeojavanica Stremme, 1911 (= Felis tigris Linnaeus, 1758 ).
  • Pardotigris : gr. παρδο? pardos ‘lampart’ [37] ; τιγρι? tigris , τιγριδο? tigridos ‘tygrys’ [38] . Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Felis onca Linnaeus, 1758 .
  • Neoleon : gr. νεο? neos ‘nowy’ [39] ; rodzaj Leo Frisch, 1775 (lampart). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): † Felis atrox Leidy, 1853 .
  • Pachyailurus : gr. παχυ? pakhus ‘wielki, gruby’ [40] ; αιλουρο? ailouros ‘kot’ [41] . Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Felis acutidens Zdansky, 1928 (= Felis tigris Linnaeus, 1758 ).
  • Proconsuloides : rodzaj Proconsul Hopwood, 1933 ; -οιδη? -oid?s ‘przypominaj?cy’ [42] . Gatunek typowy: † Proconsuloides naivashae Lonnberg, 1937 .
  • Jansofelis : Saint-Esteve-Janson , Delta Rodanu , Francja ; rodzaj Felis Linnaeus, 1758 [19] . Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): † Jansofelis vaufreyi Bonifay, 1971 (= † Leo gombaszogensis Kretzoi, 1938 ).

Podział systematyczny [ edytuj | edytuj kod ]

Do rodzaju Panthera zaliczane s? gatunki wspołcze?nie ?yj?ce [43] [25] [21] [20] :

Opisano rownie? gatunki wymarłe [44] :

Taksony o niepewnej pozycji systematycznej ( nomen dubium ) [44] :

  • Felis poliopardus Fitzinger, 1855
  • Proconsuloides naivashae Lonnberg , 1937

Fragment kladogramu uwzgl?dniaj?cy wspołcze?nie wyst?puj?ce gatunki w obr?bie Panthera za Johnsonem i wspołpracownikami (2006) [54] :

Panthera



P. leo



P. pardus




P. tigris



P. uncia




P. onca



Ewolucja [ edytuj | edytuj kod ]

Prawdopodobnie wspolny przodek gatunkow zaliczanych do Panthera był morfologicznie najbardziej zbli?ony do wspołczesnego lamparta. ?ył około 5?4 mln lat temu. Wszystkie ?yj?ce wspołcze?nie gatunki s? ze sob? bardzo blisko spokrewnione. Tygrys oddzielił si? najwcze?niej od linii ewolucyjnej pozostałych gatunkow [55] . Najmniej ro?ni? si? geny jaguara i tygrysa [56] .

Miesza?ce [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Miesza?ce z rodzaju lampartow .

Pokrewie?stwa mi?dzy dzikimi kotami s? na tyle bliskie, ?e ich gatunki mog? łatwo si? krzy?owa? , daj?c czasami płodne potomstwo w linii ?e?skiej. Najcz??ciej spotykanym miesza?cem jest potomek tygrysicy i lwa, nazywany legrysem . Obecnie takie krzy?owki spotykane s? jedynie w niewoli, ale nie mo?na wykluczy?, ?e dawniej ? kiedy zasi?gi obu gatunkow pokrywały si? w wi?kszym stopniu ? wyst?powały rownie? w warunkach naturalnych.

lew tygrys jaguar lampart
lew lew legrys leguar lepart
tygrys tyglew tygrys tyguar tygart
jaguar jaglew jagrys jaguar jagart
lampart lamlew lagrys laguar lampart

Interakcje z człowiekiem [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Ataki tygrysow na ludzi , Lwy z Tsavo i  Pantera z Rudraprayag .

Znany ju? z zapisow kopalnych konflikt pomi?dzy przedstawicielami rodzajow Homo i Panthera istniał od pocz?tku ich wspołistnienia. Du?e, drapie?ne koty ?ywiły si? ssakami kopytnymi i naczelnymi . Człowiekowate poruszaj?ce si? wolniej od kopytnych stanowiły dla wielkich kotow alternatywne ?rodło mi?sa, zwłaszcza dla osobnikow okaleczonych lub chorych ? takich, ktore utraciły pełn? sprawno?? łowieck? [57] .

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b Nazwa odrzucona, publikacja Frischa została uznana za niewa?n? (poza kilkoma wyj?tkami) na mocy uprawnie? ICZN, ze wzgl?du na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego [2] .
  2. ↑ a b Publikacja Okena Lehrbuch der Naturgeschichte została uznana za niewa?n? (poza kilkoma wyj?tkami) na mocy uprawnie? ICZN , ze wzgl?du na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego [4] .
  3. ↑ Publikacja Okena Lehrbuch der Naturgeschichte została uznana za niewa?n? na mocy uprawnie? ICZN , ze wzgl?du na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego [4] , jednak nazwa Panthera została zachowana aby unikn?? zamieszania nomenklatorycznego [27] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b Oken 1816 ↓ , s.  1052 .
  2. ↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfussigen Thiere . ?Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55?72, 1954. ( ang. ) .  
  3. ↑ a b J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfußigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden . Glogau: Christian Friedrich Gunther, 1775, s. 13. ( niem. ) .
  4. ↑ a b ICZN. Opinion 417. Rejection for nomenclatorial purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815?1816 . ?Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14, s. 1?42, 1956?1957. ( ang. ) .  
  5. ↑ a b Oken 1816 ↓ , s.  1070 .
  6. ↑ Ch.L. Brehm. Die Lowe keine Katze . ?Isis von Oken”. 22, s. 637, 1829. ( niem. ) .  
  7. ↑ Wagner 1841 ↓ , s.  460 .
  8. ↑ Wagner 1841 ↓ , s.  469 .
  9. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum . London: The Trustees, 1843, s. 40. ( ang. ) .
  10. ↑ J.E. Gray. The Ounces . ?The Annals and Magazine of Natural History”. Second Series. 14, s. 394, 1854. ( ang. ) .  
  11. ↑ a b N. Severtzov. Notice sur la classification multiseriale des Carnivores, specialement des Felides, et les etudes de zoologie generale qui s'y rattachent . ?Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquee”. 2 Serie. 10, s. 385?393, 1858. ( fr. ) .  
  12. ↑ L. Fitzinger. Revision der zur naturlichen Familie der Katzen (Feles) gehorigen Formen . ?Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 58, s. 459, 1868. ( niem. ) .  
  13. ↑ Greve 1895 ↓ , s.  60 .
  14. ↑ Greve 1895 ↓ , s.  48 .
  15. ↑ H. Stremme. Die Saugetierfauna der Pithecanthropus-Schichten . ?Centralblatt fur Mineralogie, Geologie und Palaontologie”. Jahrgang 1911, s. 55, 1911. ( niem. ) .  
  16. ↑ M. Kretzoi. Materialien zur phylogenetischen Klassifikation der Aeluroideen . ?X e Congres International de Zoologie”. 10 (2), s. 1325, 1929. ( niem. ) .  
  17. ↑ a b M. Kretzoi. Felida-tanulmanyok . ?A Magyar Kiralyi Foldtani Intezet Hazinyomdaja”. 24, s. 13, 1930. ( orm. ) .  
  18. ↑ A.J.E. Lonnberg. On some fossil mammalian remains from East Africa . ?Arkiv for zoologi”. 29A (2), s. 22, 1937. ( ang. ) .  
  19. ↑ a b M.-F. Bonifay. Carnivores quaternaires du sud-est de la France . ?Memoires du Museum national d’Histoire naturelle”. Serie C. 21 (2), s. 250, 1971. ( fr. ) .  
  20. ↑ a b W. Cichocki, A. Wa?na, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasi?ski & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssakow ?wiata . Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 138, 139. ISBN  978-83-88147-15-9 . ( pol.  ?  ang. ) .
  21. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World . Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 394?396. ISBN  978-84-16728-35-0 . ( ang. ) .
  22. ↑ a b M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World . Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 128?139. ISBN  978-84-96553-49-1 . ( ang. ) .
  23. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Panthera . [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dost?p 2020-03-05].
  24. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Uncia . [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dost?p 2020-03-05].
  25. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World . Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 640?642. ISBN  978-84-16728-66-4 . ( ang. ) .
  26. ↑ Why can only big cats roar? [online], Discover Wildlife [dost?p 2020-05-23] ( ang. ) .
  27. ↑ a b ICZN. Opinion 1368. the Generic names Pan and Panthera (Mammalia, Carnivora): available as from Oken, 1816 . ?The Bulletin of zoological nomenclature”. 42 (4), s. 365?370, 1985. ( ang. ) .  
  28. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  510 .
  29. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  368 .
  30. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  680 .
  31. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  369 .
  32. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  678 .
  33. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  700 .
  34. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  355 .
  35. ↑ pardus , [w:] The Key to Scientific Names , J.A.   Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al . (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dost?p 2021-12-27] ( ang. ) .
  36. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  175 .
  37. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  183 .
  38. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  266 .
  39. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  165 .
  40. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  180 .
  41. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  8 .
  42. ↑ Jaeger 1959 ↓ , s.  172 .
  43. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy . [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dost?p 2023-12-12]. ( ang. ) .
  44. ↑ a b J.S. Zijlstra: Panthera . Hesperomys project. [dost?p 2022-03-20]. ( ang. ) .
  45. ↑ J.M. Leidy. Description of an extinct species of American Lion: Felis atrox . ?Transactions of the American Philosophical Society”. New series. 10, s. 319, 1853. ( ang. ) .  
  46. ↑ Broom 1948 ↓ , s. 14.
  47. ↑ W. von Reichenau. Beitrage zur naheren Kenntnis der Carnivoren aus den Sanden von Mauer und Mosbach . ?Abhandlungen der Großherzoglichen Hessischen Geologischen Landesanstalt zu Darmstadt”. 4 (2), s. 301, 1906. ( niem. ) .  
  48. ↑ M. Kretzoi. Die Raubtiere von Gombaszog nebst einer Ubersicht der Gesamtfauna . ?Annales Musei Nationalis Hungarici”. 31, s. 100, 1938. ( niem. ) .  
  49. ↑ O. Zdansky. Jungtertiare carnivoren Chinas . ?Palaeontologia Sinica”. Series C. 2 (1), s. 1?119, 1924. ( niem. ) .  
  50. ↑ H. Hemmer. The identity of the “lion”, Panthera principialis sp. nov., from the Pliocene Tanzanian site of Laetoli and its significance for molecular dating the pantherine phylogeny, with remarks on Panthera shawi (Broom, 1948), and a revision of Puma incurva (Ewer, 1956), the Early Pleistocene Swartkrans “leopard” (Carnivora, Felidae) . ?Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments”. 103 (2), s. 483, 2022. DOI : 10.1007/s12549-022-00542-2 . ( ang. ) .  
  51. ↑ Broom 1948 ↓ , s. 12.
  52. ↑ G.A. Goldfuss: Die Umgebungen von Muggendorf. Ein Taschenbuch fur Freunde der Natur und Altertumskunde . Erlangen: bey Johann Jacob Palm, 1810, s. 277. ( niem. ) .
  53. ↑ J.H. Mazak, P. Christiansen & A.C. Kitchener. Oldest known pantherine skull and evolution of the tiger . ?PLoS ONE”. 6 (10), s. e25483, 2011. DOI : 10.1371/journal.pone.0025483 . ( ang. ) .  
  54. ↑ W.E. Johnson, E. Eizirik, J. Pecon-Slattery, W.J. Murphy, A. Antunes, E. Teeling & S.J. O’Brien. The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment . ? Science ”. 311, s. 73?77, 2006. DOI : 10.1126/science.1122277 . ( ang. ) .  
  55. ↑ D.W. Janczewski, W.S. Modi, J.C. Stephens & S.J. O’Brien. Molecular evolution of mitochondrial 12S RNA and cytochrome b sequences in the pantherine lineage of Felidae . ?Molecular Biology Evolution”. 12 (4), s. 690?707, 1995. DOI : 10.1093/oxfordjournals.molbev.a040232 . ( ang. ) .  
  56. ↑ M.Y. Mattern & D.A. McLennan. Phylogeny and speciation of felids . ?Cladistics”. 16, s. 232?253, 2000. DOI : 10.1111/j.1096-0031.2000.tb00354.x . ( ang. ) .  
  57. ↑ J.C. Kerbis Peterhans & T.P. Gnoske: The science of ‘Man-eating’* among lions (Panthera leo) with a reconstruction of the natural history of the “Man-eaters of Tsavo” . man-eater.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-30)]. (en)

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lampart_(ssaki)&oldid=73748380 ”