Jan XXIII
, wła?c.
Baldassare Cossa
(ur. ok.
1360
/
1370
w
Neapolu
, zm.
22 grudnia
1419
we
Florencji
[1]
) ?
antypapie?
obediencji
piza?skiej
podczas
wielkiej schizmy zachodniej
w okresie od 17 maja 1410 do 29 maja 1415
[2]
.
Urodził si? około 1360/1370
[3]
jako jedno z czworki dzieci Giovanniego Cossy,
neapolita?skiego
szlachcica
[2]
,
signora
wyspy
Procida
, oraz Ciccioli Barile. Od strony matki był dalekim krewnym papie?a
Bonifacego IX
. Dorastał w
Bolonii
, na tamtejszym uniwersytecie uzyskał doktorat z prawa krotko przed 1389. Studiował tak?e teologi? w Rzymie
[4]
. Zanim rozpocz?ł karier? duchownego, był ?ołnierzem i marynarzem
[1]
. Gdy zdobywał kolejne szczeble hierarchii ko?cielnej, rownie? wykazywał si? wojowniczym charakterem i uwa?ano go bardziej za polityka ni? przywodc? duchowego
[1]
.
Od 1386 piastował urz?d kanonika kapituły katedralnej w Bolonii. Papieski szambelan w 1392, a tak?e członek
Roty Rzymskiej
, w 1396 został archidiakonem kapituły w Bolonii.
Papie? Bonifacy IX
mianował go
kardynałem diakonem
bazyliki ?w. Eustachego w Rzymie
podczas
konsystorzu
27 lutego 1402
[2]
. W maju 1408 Cossa poparł, wraz z sze?cioma innymi kardynałami, bunt przeciwko
papie?owi Grzegorzowi XII
, ktory odmowił abdykacji
[2]
. Został za to pozbawiony urz?du, odzyskał go jednak z mocy dekretu obranego przez
sobor w Pizie
antypapie?a Aleksandra V
[5]
[6]
.
Cossa
został
nast?pc? Aleksandra V i przyj?ł imi? Jana XXIII w 1410
[1]
. Za prawowitego papie?a uznały go
Francja
,
Anglia
,
Czechy
,
Portugalia
,
Polska
, niektore ksi?stwa
?wi?tego Cesarstwa Rzymskiego
oraz cz??? le??cych na połnocy włoskich miast-pa?stw, w tym Florencja oraz
Wenecja
; rezyduj?cy w
Awinionie
antypapie?
Benedykt XIII
miał z kolei poparcie
Krolestw Aragonii
,
Kastylii
oraz
Szkocji
, a
Grzegorz XII
?
Władysława andegawe?skiego
,
Karola I Malatesty
,
ksi???t bawarskich
,
Ludwika III Wittelsbacha
oraz cz??ci pozostałych ksi?stw wchodz?cych w skład Rzeszy
[7]
.
Antypapie? Jan XXIII wydan? 28 sierpnia 1412
bull?
In eminenti specula
przeniosł stolic? lokalnej archidiecezji z Halicza do Lwowa
[8]
. Kolejna bulla, z dat? 28 wrze?nia 1412, nadawała prepozytowi klasztoru Bo?ogrobcow w Miechowie prawo noszenia insygniow biskupich.
Z pocz?tkiem
soboru w Konstancji
wydał inn? bull? znosz?c? przywileje krzy?ackie wobec ziem polskich i litewskich, a
Władysława Jagiełł?
ustanawiaj?c?
wikariuszem generalnym
dla
Pskowa
i
Nowogrodu
.
Gdy Władysław Andegawe?ski zdobył Rzym w 1413, Jan XXIII musiał ratowa? si? ucieczk? do Florencji
[2]
. W 1414
Zygmunt Luksemburski
zmusił go do zwołania
soboru w Konstancji
, z ktorego Cossa zbiegł w przebraniu pachołka, w 1415, aby unikn?? gro??cego mu procesu
[2]
. Jego przewidywania, ?e bez niego odbywaj?cy si? pod patronatem popieraj?cego go
Fryderyka IV Habsburga
sobor nie b?dzie w stanie kontynuowa? obrad, okazały si? bł?dne. Gdy Cossa probował przedrze? si? na tereny pod panowaniem
Jana II
,
ksi?cia Burgundii
, Fryderyk IV wydał go na łask? Zygmunta Luksemburskiego oraz soboru, co doprowadziło do uwi?zienia antypapie?a przez Ludwika III Wittelsbacha
[9]
.
14 maja 1415 sobor suspendował w funkcjach papieskich Jana XXIII, a 29 maja zło?ył z urz?du za skandaliczne prowadzenie si? (podobno w czasach, gdy był legatem, uwiodł 200 kobiet),
symoni?
i krzywoprzysi?stwo
[2]
. 11 listopada 1417 za? sobor obrał na Tron Piotrowy
Oddone Colonn?
, ktory przyj?ł imi? Marcina V. Nowo obrany papie? udał si? do Florencji w lutym 1419
[10]
[11]
. Cossa został wowczas wykupiony z niewoli przez
Republik? Florenck?
z inicjatywy
Giovanniego di Bicci de’ Medici
(Ludwik III wypowiedział posłusze?stwo Zygmuntowi Luksemburskiemu w 1417)
[12]
. Wpłacenie okupu mogło stanowi? zarowno wyraz wdzi?czno?ci za udzielone wcze?niej Florencji poparcie, jak i prob? wywarcia nacisku na Marcina V (przebywaj?cego wowczas we Florencji)
[13]
. Cossa b?d?c
bolo?skim
legatem papieskim
pomagał Florencji zdoby?
Piz?
w 1405, jako papie? mianował
Bank Medyceuszy
generalnym depozytariuszem maj?tku papieskiego
[14]
.
Po przybyciu do Florencji 14 czerwca 1419 podporz?dkował si? Marcinowi V i otrzymał godno?? kardynalsk?
[2]
23 tego? miesi?ca. Nie cieszył si? ni? długo ? zmarł 22 grudnia 1419
[15]
. Mimo ?e został mianowany kardynałem-biskupem
Tusculum
, nazywał siebie ?kardynałem Florencji”
[10]
. Pochowano go we
Florencji
, gdzie
grob
wyrze?bili mu rze?biarze
Donatello
i
Michelozzo
[2]
.
Edward Gibbon w
Zmierzchu i upadku cesarstwa rzymskiego
twierdzi, ?e Jana XXIII oskar?ano o
piractwo
,
morderstwa
,
gwałty
,
symoni?
oraz
kazirodztwo
, a powa?niejsze zarzuty tuszowano
[16]
. Istniej? sugestie, ?e zarzuty te nale?y postrzega? w kontek?cie politycznym owczesnej epoki i traktowa? jako mocno przesadzone. Zwolennicy tego podej?cia zwracaj? uwag? na ich podobie?stwo do uznawanych powszechnie za w wi?kszo?ci fałszywe oskar?e? wysuwanych przeciw
templariuszom
[17]
.
Nie nale?y myli? antypapie?a Jana XXIII z ?yj?cym w XX wieku papie?em
Janem XXIII
. Fakt, ?e do XV wieku imi? Jana przyj?ło bardzo wielu biskupow Rzymu, a przez nast?pne ponad 500 lat ?aden tego nie uczynił, to prawdopodobnie skutek kontrowersji wokoł statusu Cossy. Gdy konklawe obrało na papie?a Angelo Roncalliego i przyj?ł on imi? Jana, powstało pewne zakłopotanie, czy zostanie on Janem XXIII czy XXIV. Nowy przywodca Ko?cioła rzymskokatolickiego przybrał ostatecznie imi? Jana XXIII, oddalaj?c wszelkie w?tpliwo?ci. Decyzja ta miała słu?y? potwierdzeniu nieprawowito?ci pontyfikatu pierwszego Jana XXIII. Numeracja papie?y o imieniu Jan nadal jest przedmiotem sporow. Nie było nigdy papie?a Jana XX, Edward Gibbon nazywa w konsekwencji tego Coss? ?Janem XXII”.
- ↑
a
b
c
d
Rudolf Fischer-Wollpert:
Leksykon papie?y
. Krakow: Znak, 1996, s. 118.
ISBN
83-7006-437-X
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
i
John N.D. Kelly
:
Encyklopedia papie?y
. Warszawa: Pa?stwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 331?333.
ISBN
83-06-02633-0
.
- ↑
Tak szeroki przedział wynika z tego, ?e dat? narodzin Cossy mo?na jedynie szacowa?. Salvador Miranda w
jego biogramie
okre?la dopuszczalny zakres na lata 1360?1370, ?rodła na ktorych si? opierał podaj? ro?ne daty i przedziały: ok. 1360, 1360-65, 1367, 1369 lub ok. 1370. Dat? ok. 1360 popiera K. Dopierała (
Ksi?ga papie?y
, Pozna? 1996, s. 266), oraz Philippe Levillain (
The Papacy. Encyclopedia
, Routledge, 2002, s. 851). J. Rajman (
Encyklopedia ?redniowiecza
, Krakow 2006, s. 416), podaje dat? urodzenia ok. 1370.
- ↑
Cossa, Baldassare
. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dost?p 2013-03-26].
(
ang.
)
.
- ↑
Lightbown 1980 ↓
, s. 4.
- ↑
Caplow 1977 ↓
, s. 98?99.
- ↑
Lightbown 1980 ↓
, s. 4?5.
- ↑
Bolesław Kumor
.
Archidiecezja lwowska obrz?dku łaci?skiego w ?wietle schematyzmu archidiecezjalnego z 1939 r.
. ?Folia Historica Cracoviensia”. 3, s. 265, 1996.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
.
ISSN
0867-8294
.
(
pol.
)
.
- ↑
Lightbown 1980 ↓
, s. 5?6.
- ↑
a
b
Strocchia 1992 ↓
, s. 137.
- ↑
Lightbown 1980 ↓
, s. 5.
- ↑
McHam 1989 ↓
, s. 153.
- ↑
McHam 1989 ↓
, s. 154.
- ↑
Strocchia 1992 ↓
, s. 136.
- ↑
Caplow 1977 ↓
, s. 99?100.
- ↑
Edward Gibbon
:
Zmierzch i upadek Cesarstwa Rzymskiego
. T. VII. Londyn:
Henry George Bohn
, 1866, s. 428.
- ↑
J.P. Kirsch:
John XXIII
. T. VIII. New York: Robert Appleton Company, 1910.
Brak numerow stron w ksi??ce
- Harriet McNeal Caplow,
Michelozzo
, New York: Garland Publishing, Inc, 1977,
ISBN
978-0-8240-2678-3
.
- Ronald William Lightbown,
Donatello & Michelozzo
, London: Harvey Miller, 1980,
ISBN
0-905203-22-4
.
- Sarah Blake McHam,
Donatello’s Tomb of Pope John XXIII
, [w:] Marcel Tetel, Ronald G Witt, Rona Goffen,
Life and Death in Fifteenth-Century Florence
, Durham: Duke University Press, 1989, s. 146?173,
ISBN
978-0-8223-0872-0
.
- Sharon T. Strocchia,
Death and Ritual in Renaissance Florence
, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1992,
ISBN
978-979-533-077-6
.
- ↑
Celestyn II ostatecznie nie obj?ł urz?du. Od czasow bada? Mercatiego zaliczany do antypapie?y, jednak we wspołczesnej historiografii klasyfikacja ta jest kwestionowana i proponuje si? okre?la? go jako ?papie? elekt”
Lata 1130?1378
|
|
---|
Obediencja ?rzymska”
|
|
---|
Obediencja ?awinio?ska”
|
|
---|
Obediencja ?piza?ska”
|
|
---|
Lata 1415?1503
|
|
---|
Lata od 1503
|
|
---|