Jan ?niadecki

Jan ?niadecki na obrazie Jana Rustema
Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1756 ?nin
Data i miejsce ?mierci	21 listopada 1830 Jaszuny
Zawod, zaj?cie	astronom , matematyk , filozof , geograf , j?zykoznawca
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jan Władysław ?niadecki , pseud. i krypt.: J. S.; Krytykiełło Zachariasz; Przemy?lanka; Szczeropolski Zygmunt , (ur. 29 sierpnia 1756 w ?ninie ^[1] , zm. 21 listopada 1830 w Jaszunach koło Wilna ) ? polski polihistor : astronom , matematyk , filozof , geograf , pedagog, krytyk literacki i teoretyk j?zyka, autor kalendarzy i poeta. Starszy brat J?drzeja ?niadeckiego .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Syn J?drzeja (Andrzeja), miejscowego piwowara i rolnika (pełni?cego wcze?niej funkcj? wojta ), ławnika, starszego cechu piwowarow i burmistrza, oraz Franciszki z domu Giszczy?skiej. Brat J?drzeja ?niadeckiego . Urodził si? w rodzinie mieszcza?skiej pochodzenia szlacheckiego (herbu Leliwa ). Pierwsze nauki pobierał w ?ni?skiej szkołce parafialnej.

Zajmował si? zagadnieniami pedagogiki , j?zykoznawstwa i filozofii . Mowiono o nim, ?e jest: ?arcykapłanem umiej?tno?ci na cał? Polsk? i Litw?” ^[2] . Wykształcenie ?rednie zdobywał w Gimnazjum w Trzemesznie .

Przez 7 lat (od 1764/1765 do 1771/1772) ucz?szczał do Kolegium Lubra?skiego w Poznaniu. W tym okresie ucz?szczał tak?e na publiczne wykłady fizyki eksperymentalnej profesora kolegium jezuickiego, J. Rogali?skiego. Przez kolejne 2 lata (od 1772/1773 do 1774/1775) studiował w Akademii Krakowskiej ; mieszkał wowczas w Bursie Jerozolimskiej . Bakalaureat uzyskał w pa?dzierniku 1772, a 31 marca 1775 osi?gn?ł magisterium nauk wyzwolonych i doktorat filozofii.

W roku akademickim 1776/1777 pracował jako profesor ( extraneus ) algebry. Rok po?niej (1777/1778) był profesorem klasy VI ?wie?o reformowanych Szkoł Nowodworskich (dawniej Władysławowskich), gdzie wykładał w j?zyku polskim: ekonomi?, logik?, mechanik?, hydrostatyk?, hydraulik? oraz nauk? o zachowaniu zdrowia ^[3] . W tym samym czasie (1777) piastował funkcj? członka Oratorium uczelni. Rok po?niej (wrzesie? 1778) dzi?ki wsparciu finansowemu rektora Antoniego ?oł?dziowskiego i Hugona Kołł?taja wyjechał za granic?, by tam kontynuowa? studia. Do pa?dziernika 1779 studiował w Getyndze , a nast?pnie trafił do Lejdy i Utrechtu , gdzie studiował fizyk?, chemi?, histori? naturaln?, architektur?, j?zyki obce i literatur?. Był rownie? studentem Uniwersytetu w Pary?u ( College de France : od stycznia 1780 do czerwca 1781), gdzie kontynuował studia matematyczne. W tym okresie jego nauczycielami byli m.in.: Abraham Gotthelf Kastner , K. L. Hennert, J. A. Cousin, Pierre Simon de Laplace i Jacques Delille , ktorego poznał bli?ej prywatnie.

We wrze?niu 1781 po powrocie do kraju przez Wiede? wezwany przez Komisj? Edukacji Narodowej , został mianowany szefem katedry i profesorem matematyki wy?szej i astronomii w Krakowie (Wy?sza Szkoła Koronna). Wykłady z matematyki rozpocz?ł ju? 9 listopada 1781, a 11 miesi?cy po?niej (30 wrze?nia 1782) zacz?ł wykłada? astronomi?. Był pierwszym w swej uczelni wykładowc? tych dwoch przedmiotow w j?zyku polskim. Wiosn? roku 1782 (maj) został mianowany członkiem Rady Wizytatorskiej (powołanej przez Komisj? Edukacji Narodowej), a 5 miesi?cy po?niej (pa?dziernik 1782) powołano go na stanowisko sekretarza Uniwersytetu (piastował je przez niemal 5 lat).

Jesieni? roku 1782 wyst?pił z projektem zbudowania obserwatorium astronomicznego w Krakowie na terenie Ogrodu Botanicznego . Wspierał Hugona Kołł?taja w czasie jego sporu z biskupem Kajetanem Sołtykiem . Był jednym z członkow Kolegium Fizycznego (prezesem był wowczas Jan Ja?kiewicz ), pracuj?c nad uło?eniem ustaw tego? Kolegium. W 1784 (rok po braciach Montgolfier ) wraz z Janem Ja?kiewiczem skonstruował pierwszy w Polsce balon . Propagował w Krakowie i w Wilnie studia rachunku prawdopodobie?stwa, okre?lonego przeze? jako Rachunek zdarze? i przypadkow losu (1790) ^[4] lub jako Rachunek chybi-trafi (1817) ^[5] .

W filozofii był wrogiem metafizyki i romantyzmu , spekulacji i apriorycznych docieka?. Był zwolennikiem empiryzmu oraz przeciwnikiem Kanta .

Zmarł 21 listopada 1830. Pochowany na cmentarzu w Jaszunach . Na mogile ?niadeckiego znajduje si? napis w j?zyku łaci?skim, ktory w tłumaczeniu brzmi: Janowi ?niadeckiemu urodzonemu w ?ninie koło Gniezna 29 sierpnia 1759, zm. 9 listopada 1830 st. st. w domu przez siebie wzniesionym w Jaszunach (data ?mierci, 9 listopada, podana jest tu według kalendarza julia?skiego; w kalendarzu gregoria?skim odpowiada jej data 21 listopada).

Tworczo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Głownym jego dziełem filozoficznym była Filozofia umysłu ludzkiego (1823). Na jego osobie wzorowana była posta? Starca z ballady Romantyczno?? Adama Mickiewicza . Opublikował dzieło pod tytułem Jeografiia, czyli opisanie matematyczne i fizyczne Ziemi w 1804 roku. Przyczynił si? do upowszechnienia polskiej terminologii matematycznej .

W 1812 został członkiem utworzonej przez cesarza Napoleona I Bonaparte Komisji Rz?du Tymczasowego Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego . Był członkiem rzeczywistym Towarzystwa Warszawskiego Przyjacioł Nauk ^[6] oraz członkiem korespondentem Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu .

Wa?niejsze dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

1. Propostiones controversae ex philosophia defendentur in Collegio Maiori Universitatis Cracoviensis Anno Domini 1775, die 31 mensis Martii obiectis satisfaciente... , (Krakow) 1775
2. Kalendarz polski i ruski na Rok Pa?ski 1776... Przez... wyrachowany , Krakow (1775); tak?e: ... na Rok Pa?ski 1777... , Krakow (1776); tak?e: ... na Rok Pa?ski 1778... , Krakow (1777)
3. In laudem divi Stanislai Casimiritani primo in regia scientiarum Universitate Cracoviensi Sacrae Theologiae professoris... oratio , Krakow 1776; z dedykacj? do J.K. Dobrza?skiego i wierszem ( Ode iambica ) do kapituły kanonikow latera?skich
4. Prze?wietnej Komisji nad Edukacj? Narodow? za wprowadzon? do Szkoł Władysławskich publiczn? nauk reform? młod? Akademii Krakowskiej w tych?e Szkołach ucz?ca si? uroczyste podzi?kowanie pełnym wdzi?czno?ci i ukontentowania sercem, przez... klasy VI profesora składa , brak miejsca wydania (1777); wyd. nast?pne: z r?kopisu Metryki Litewskiej (dz. IX, t. 99) ogł. L. Kamykowski w: Korespondencja J. ?niadeckiego t. 1, Krakow 1932 "PAU. Archiwum Komisji do Dziejow O?wiaty i Szkolnictwa w Polsce" nr 1, s. 37-42; (wierszowane w pierwodruku, zawiera ponadto 2 inne wiersze ?niadeckiego: Młod? do ojczyzny; Muzy do potomno?ci)
5. Klasa VI. Popis roczny z nauk przez pytania , Krakow 1778, z pierwodruku w zbiorach jaszu?skich przedr. L. Kamykowski jak wy?ej s. 42-47; przedr. tak?e zobacz Wydania zbiorowe poz. 7
6. Mowa przy otwarciu nowo rozporz?dzonych od P. Komis. Edukacy. matematycznych nauk, miana w Krakowie d. 9 listopada r. 1781, przez... , (Krakow 1781); tak?e pt. Rozprawa o nauk matematycznych pocz?tku, znaczeniu i wpływie na o?wiecenie powszechne, przy otwarciu poruszonej autorowi Katedry Matematyki Wy?szej przez Komisj? Edukacyjn? w Uniwersytecie Krakowskim, czytana publicznie dnia 9 listopada roku 1781 , Krakow 1781; wyd. nast?pne zobacz: poz. 25 t. 2 i poz. 31 t. 2; Wydania zbiorowe: poz. 4 t. 3, poz. 6 t. 1 i poz. 7; fragmenty przedr.: B. Suchodolski w: Idee społeczne doby stanisławowskiej , Warszawa 1948; tak?e w: Nauka polska w okresie O?wiecenia , (Warszawa) 1953; zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska, sygn. 3145
7. Pochwała Mikołaja Kopernika, akademika krakowskiego, astronomii odrodziciela, z okazji otwarcia Katedry Astronomicznej dnia 30 wrze?nia 1782 miana na publicznym... posiedzeniu , z r?kopisu Ossolineum sygn. 175/III ogł. L. Kamykowski; "Pami?tnik Lubelski za lata 1931-1934" t. 2 (1935), s. 254-268 i odb.; wyd. nast?pne: oprac. M. Chamcowna, Wrocław (1955) "Biblioteka Narodowa" seria I, nr 159 (razem z poz. 15); zobacz Wydania zbiorowe poz. 6, t. 1; fragmenty przedr. H. Hinz, A. Sikora w: Polska my?l filozoficzna. O?wiecenie. Romantyzm , (Warszawa 1964)
8. Rachunku algebraicznego teoria przystosowana do linii krzywych t. 1-2, Krakow 1782; fragmenty przedr. zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; podr?cznik; prospekt ogł. osobno Krakow 1782 (dat. 1 czerwca)
9. Opisanie do?wiadczenia czynionego z bani? powietrzn?, w Krakowie dnia 1 kwietnia 1784 puszczon? z Ogrodu Botanicznego na Wesołej... , Krakow 1784
10. Krotki zbior ?ycia i zasług ks. Antoniego ?oł?dziowskiego, czytany przed Stanami Akademickimi po odprawionych publicznych egzekwiach dnia 8 czerwca 1784, przez... , z r?kopisu Biblioteki PAN Krakow ogł. L. Kamykowski: Nieznana mowa J. ?niadeckiego , "Prace naukowe Oddziału Warszawskiego Komisji do Badania Dziejow Wychowania i Szkolnictwa w Polsce" Warszawa 1927, s. 44-48; wyd. nast?pne zobacz Wydania zbiorowe poz. 7; r?kopis tak?e w Ossolineum, sygn. 737/I
11. Dyskurs przy otwarciu sesji publicznej Szkoły Głownej Koronnej, dnia 11 maja roku 1786 zło?onej z okazji imienin JKMci , z r?kopisu Biblioteki Jagiello?skiej sygn. 3162 ogł. M. Straszewski w: J. ?niadecki. Jego stanowisko w dziejach o?wiaty i filozofii w Polsce , Krakow 1875 (dodatek); wyd. nast?pne zobacz Wydania zbiorowe poz. 7
12. O mapie krajowej. Memoriał zło?ony Komisji Skarbowej w 1790 r. , ogł. M. Bali?ski, zobacz Wydania zbiorowe poz 4 t. 1, s. 191-203; wyd. nast?pne zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; fragmenty przedr. B. Suchodolski w: Nauka polska... jak wy?ej poz. 6; r?kopisy: Biblioteka Czartoryskich sygn. 1181, Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3162
13. O obserwacjach astronomicznych, przez... Dysertacja czytana na publicznym posiedzeniu Towarzystwa Przyjacioł Nauk dnia 15 maja roku 1802 , "Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjacioł Nauk" t. 1 (1802), s. 432-461; "Nowy Pami?tnik Warszawski" t. 7 (1802) i odb. Warszawa 1802; wyd. nast?pne: zobacz poz. 25 t. 2; Lwow 1816; poz. 31 t. 2; Wydania zbiorowe: poz. 4 t. 3, poz. 6 t. 1; fragmenty przedr.: S. Dickstein, "Sto lat my?li polskiej" t. 1 (1906); zobacz Wydania zbiorowe poz. 5
14. Obserwacja o nowym planecie Cererze, poło?onym mi?dzy Marsem i Jowiszem... , "Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjacioł Nauk" t. 1 (1802), s. 506-519 i osobno Warszawa 1802; na s. 520-527 "Rocznika..." inne obserwacje ?niadeckiego
15. O Koperniku. Rozwi?zanie zadania, ktore Towarzystwo Warszawskie Przyjacioł Nauk do odpowiedzi ogłosiło: Oddaj?c hołd winnej pochwały Mikołajowi Kopernikowi pokaza?, jak wiele winne mu były nauki matematyczne, mianowicie astronomia w wieku, w ktorym ?ył; z ktorych poprzednikow, jak wiele i jakim sposobem korzystał i jak wiele mu s? winne w czasie tera?niejszym , Warszawa 1802, jako odb. z "Rocznika Towarzystwa Warszawskiego Przyjacioł Nauk" t. 2 (1803), s. 83-192; tak?e pt. Rozprawa o Koperniku , "Nowy Pami?tnik Warszawski" t. 8 (1802) s. 358-366, t. 9 (1803) s. 84-104, 211-233; przekł.: angielski (Dublin 1823), francuski (Pary? 1803), rosyjski (Petersburg 1821), włoski (Piza 1830); streszczenie perskie (Kalkuta 1826); przerobki ? plagiaty niemieckie (Berlin 1810, Gotha 1811, Konstanz 1822)
16. Jeografia, czyli opisanie matematyczne i fizyczne ziemi... dzieło Towarzystwu Warszawskiemu Przyjacioł Nauk oddane... , powst. 1803, wyd. Warszawa 1804; wyd. nast?pne przejrzane i poprawione: Wilno 1809; Wilno 1818; zobacz Wydania zbiorowe poz. 4 t. 6-7; fragmenty przedr. zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; przerobka: F. Drzewi?ski: Jeografia fizyczna z dzieła J. ?niadeckiego... , Wilno 1825; przekł. rosyjski (Charkow 1817)
17. Ci?g dalszy obserwacji astronomicznych robionych w Krakowie przez... , "Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjacioł Nauk" t. 3 (1804), s. 157-177 i odb. Warszawa 1804; pocz?tek w "Roczniku..." t. 1 (1802), s. 262-505
18. Reflexions sur les passages relatifs a histoire et aux affaires de Pologne inseres dans l'ouvrage de M. Villers qui a remoporte le prix de l'Institut National de France, le 2 germinal an XI (23 mars 1804) , (Pary?) 1804 (4 wyd., jedno podpisane krypt.: J. S. ), przedr. M. Bali?ski: Pami?tniki o J. ?niadeckim t. 2, Wilno 1865, s. 185-196; r?kopisy: Biblioteka Czartoryskich sygn. 3097, Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3737 (odpis F. Szopowicza), Biblioteka PAN Krakow sygn. 2202 c; przekł. polski: Uwagi... nad dziełem p. Villers, uwie?czonym przez Instytut Narodowy Francuski , "Nowy Pami?tnik Warszawski" t. 15 (1804), s. 89-108 ? F. Szopowicz: Uwagi nad miejscami do dziejow i interesow Polski ?cigaj?cymi si? w dziele p. Willersa... przez J. ?niadeckiego napisane, a w r. 1814 przez... przeło?one , r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3737
19. Zagajenie sesji publicznej Uniwersytetu Wile?skiego dnia 15 wrze?nia roku 1810 v. s. w rocznic? koronacji Najj. Imperatora Aleksandra I, przy rozpocz?ciu roku szkolnego nauk. (?e doskonalenie wszystkich władz umysłowych przez rozmaite nauki jest warunkiem prawdziwego o?wiecenia) , Wilno 1810, wyd. nast?pne: zobacz poz. 25 t. 2, poz. 31 t. 2; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 3, poz. 7; fragmenty przedr. J. Rymarkiewicz: Wzory prozy na wszystkie jej rodzaje, stopnie i kształty , Pozna? 1856, s. 424 i nast?pne
20. ?ywot uczony i publiczny Marcina Odlanickiego Poczobuta, czytany na publicznym posiedzeniu Imperatorskiego Wile?skiego Uniwersytetu, przy zamkni?ciu rocznego biegu nauk dnia 30 czerwca roku 1810 v. s. , Wilno 1810, wyd. nast?pne: zobacz poz. 25 t. 1, poz 31 t. 1; wyd. K.J. Turowski, Krakow 1861 "Biblioteka Polska" nr 45 (razem z poz. 24); zobacz Wydania zbiorowe poz. 7
21. W dzie? 15 wrze?nia roku 1811 v. s. jako rocznic? koronacji Najj. Imperatora Aleksandra I, przy rozpocz?ciu roku szkolnego nauk. O instrukcji religijnej. Zagajenie posiedzenia publicznego w Uniwersytecie Wile?skim , Wilno 1811 (3 wyd.); wyd. nast?pne: Warszawa 1811 (pt. Mowa o religii... ); zobacz poz. 25 t. 2, poz. 31 t. 2; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 3, poz. 7; fragmenty przedr. I. Szydłowski w: Przykłady stylu polskiego t. 1, Wilno 1827
22. ?ywot Piotra hrabi Zawadowskiego, pierwszego ministra narodowego o?wiecenia w Cesarstwie Rosyjskim, czytany na posiedzeniu publicznym Uniwersytetu Wile?skiego, przy zamkni?ciu rocznego biegu nauk dnia 30 czerwca roku 1813 v. s. , wyd. nast?pne: zobacz poz. 25 t. 2, poz. 31 t. 2; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 3, poz. 7; fragmenty przedr. I. Szydłowski jak wy?ej poz. 21
23. O j?zyku narodowym w matematyce. Rzecz czytana na posiedzeniu literackim Uniwersytetu Wile?skiego dnia 15 listopada roku 1813 v. s. , wyd. zobacz poz. 25 t. 2; wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 2; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 3, poz. 6 t. 1; fragmenty przedr.: zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; B. Suchodolski w: Nauka polska... jak wy?ej poz. 6
24. ?ywot literacki Hugona Kołł?taja z opisaniem stanu Akademii Krakowskiej, w jakim si? znajdowała przed rokiem 1780 , powst. 1813, wyd. zobacz poz. 25 t. 1 i osobno Wilno 1814; wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 1; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 2; wyd. K.J. Turowski, Krakow 1861 "Biblioteka Polska" nr 45 (razem z poz. 20); pt. Wiadomo?? o ?yciu ks. H. Kołł?taja w H. Kołł?taj: O ustanowieniu i upadku Konstytucji Polskiej 3 Maja t. 1, Pary? 1868 "Biblioteka Ludowa" nr 21; Lwow 1882 "Biblioteka Mrowki" nr 142-143; oprac. H. Barycz, Wrocław (1951) "Biblioteka Narodowa" seria I nr 136; fragmenty przedr. S. Tync w: Komisja Edukacji Narodowej. Wybor ?rodeł , Wrocław (1954) "Biblioteka Narodowa" seria I nr 126
25. Pisma rozmaite t. 1-2, Wilno 1814, wyd. nast?pne rozszerzone: zobacz poz. 31; zawarto?? t. 1 pt. ?ywoty uczonych Polakow : poz. 15, 20, 24 ? t. 2 pt. Zagajenia i rozprawy w naukach : m.in. Przemowa; poz. 6, 13, 19, 21-23; Konkurs do Katedry Wymowy i Poezji; Uwagi nad pismem konkursowym i jego krytyk?; Podział nauk mateamtycznych; O metafizyce; (niektore utwory rozpowszechniane były tak?e w odbitkach); przekł. francuski (Pary? 1823)
26. O j?zyku polskim , powst. w latach 1814-1816, fragm.: "Dziennik Wile?ski" 1815 t. 1, s. 7-20, 101-117; tak?e przedr. "Pami?tnik Lwowski" 1816 t. 1, s. 284-300; t. 2, s. 51-72; dalsze fragm. (w formie listow): "Dziennik Wile?ski" 1815 t. 1, s. 197-201 (pod pseud.: Przemy?lanka); "Dziennik Wile?ski" 1815 t. 2, s. 575-579 (pod pseud.: Zachariasz Krytykiełło); "Pami?tnik Warszawski" t. 6 (1816), s. 487-504; t. 7 (1817), s. 106-113, 333-345 (pod pseud.: Zygmunt Szczeropolski); cało??: zobacz poz. 31 t. 3; wyd. nast?pne: zobacz Wydania zbiorowe poz. 4 t. 4, poz. 5, poz. 6 t. 2; fragmenty przedr.: S. Dickstein jak wy?ej poz. 13; zobacz Wydania zbiorowe poz. 7
27. O Jozefie Ludwiku de Lagrange, pierwszym geometrze naszego wieku , "Dziennik Wile?ski" 1815 t. 2, s. 479-500, 641-669; wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 3; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 4, poz. 6 t. 1
28. Malwina. List stryja do synowicy pisany z Warszawy 31 stycznia 1816 r. v. s. z przesłaniem nowego pod tym tytułem romansu , "Dziennik Wile?ski" 1816 t. 3, s. 121-139 i odb. (Wilno 1816); wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 3; Wydania zbiorowe poz. 4, t. 4
29. O rachunku losow , Wilno 1817, wyd. nast?pne: zobacz poz. 31, t. 3; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 4, poz. 5 (fragmenty), poz. 6 t. 1; autograf (inna redakcja) w Bibliotece Jagiello?skiej sygn. 3161/6
30. Trygonometrya kulista, analitycznie wyło?ona do u?ycia ucz?cych si? , Wilno 1817, wyd. 2 poszerzone: Wilno 1820; fragmenty przedr. zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; przekł. niemiecki: Lipsk 1828
31. Pisma rozmaite t. 1-4, Wilno 1818-1822; zawarto?? t. 1-2 (1818): przedrukowana poz. 25; t. 3 (1818) pt. Listy i rozprawy w naukach : m.in. Przemowa; poz. 26-29; O literaturze; O logice i retoryce (fragmenty przedr. I. Szydłowski jak wy?ej poz. 21; t. 4 (1822) pt. Rozprawy filozoficzne : Przemowa, poz. 32-34, 36
32. O pismach klasycznych i romantycznych , "Dziennik Wile?ski", 1819 t. 1, s. 2-27; wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 4; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 5, poz. 5, poz. 6 t. 2; fragmenty przedr.: S. Dickstein jak wy?ej poz. 13; "Polska krytyka literacka (1800-1918)". Materiały t. 1, Warszawa 1959; S. Hinz, A. Sikora jak wy?ej poz. 7; przekł. rosyjski (1819)
33. O filozofii. Rzecz czytana na sesji literackiej Uniwersytetu Wile?skiego dnia 15/27 kwietnia roku 1819 , "Dziennik Wile?ski" 1819 t. 1, s. 457-481 i odb. Wilno 1819; tak?e "Pami?tnik Lwowski" 1819 t. 2, s. 3-32; wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 4, poz. 35; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 5, poz. 6 t. 2; fragmenty przedr.: S. Dickstein jak wy?ej poz. 13; zobacz Wydania zbiorowe poz. 5; S. Hinz, A. Sikora jak wy?ej poz. 7; autograf: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3161/5; przekł.: niemiecki (brak daty), rosyjski (czerwiec 1819)
34. Przydatek do pisma O filozofii , "Dziennik Wile?ski" 1820 t. 2, s. 121-152, 241-272 i odb. Wilno 1820; wyd. nast?pne: zobacz poz. 31 t. 4, poz. 35; Wydania zbiorowe poz. 4 t. 5, poz. 5 (fragmenty), poz. 6 t. 2; przekł. rosyjski (grudzie? 1822)
35. Pisma... o filozofii Kanta, za staraniem T.E. Szopowicza, a nakładem uczniow Uniwersytetu Jagiello?skiego wydane , Krakow 1821; zawarto??: poz. 33-34; O metafizyce
36. Filozofia umysłu ludzkiego, czyli rozwa?ny wywod sił i działa? umysłowych , wyd. zobacz poz. 31 t. 4; wyd. nast?pne: Warszawa 1834; zobacz Wydania zbiorowe poz. 4 t. 5, poz. 6 t. 2; fragmenty przedr.: S. Dickstein jak wy?ej poz. 13; zobacz Wydania zbiorowe poz. 5, 7; S. Hinz, A. Sikora jak wy?ej poz. 7
37. Jana ?niadeckiego ?ycie przez niego samego opisane , powst. 1828, z r?kopisu Biblioteki Jagiello?skiej sygn. 3141 ogł. L. Kamykowski jak wy?ej poz. 4, s. 3-30; wyd. nast?pne: zobacz Wydania zbiorowe poz. 6 t. 1, poz. 7.

Artykuły, rozprawy, obserwacje astronomiczne i wiersze zamieszczał ?niadecki tak?e w czasopismach i ksi??kach zbiorowych: Adorea immortalis cum erudita virtute, XII. VV. DD. 2dae laureae candidatorum... Anno aerae vulgaris 1773 die 23 Junii , Krakow 1773 (tu wiersz łac.: Ad autorem operis Jakuba Janowskiego, Carmen Phaleucium ; przedr. w Wydaniach zbiorowych poz. 4 t. 4, s. 9), "Dziennik Wile?ski" (tu m.in.: Meteorologia, 1816 t. 3, s. 65-83; Do redaktora "Dziennika Wile?skiego" dat. 6/18 grudnia 1817, 1817 t. 6, s. 585-586; O rozumowaniu rachunkowym, 1818 t. 1, s. 348-365), "Ephemerides Astronomicae ad Meridianum Vindobonenses" (1787-1806), "Monatliche Korrespondenz" (od roku 1800), "Pami?tnik Warszawski" (tu m.in.: Uwagi na recenzj? Trygonometrii kulistej , 1818 t. 10, s. 166-178), "Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjacioł Nauk" (1802-1804).

Jego drobniejsze pisma ogłaszano ponadto: M. Straszewski poz. 11 ( Aforyzmy ); S. Pigo?: Z dawnego Wilna , 1929, s. 17-19 (Uwagi nad rozpraw? Z. Doł?gi Chodakowskiego); L. Kamykowski jak wy?ej poz. 4 ( Cnota i roztropno?? w wszelkich krokach za niedost?pnych towarzyszow rozje?d?aj?cym si? z Szkoł Władysławowskich... uczniom... przydane; raporty szkolne z roku 1778 , przedr. Wydania zbiorowe poz. 7).

Pisma ?niadeckiego zachowano tak?e w r?kopisach: Archiwum Głowne Akt Dawnych: nr E 30, E 50; Metryka Litewska: dz. IX t. 96, 98; Biblioteka Czartoryskich sygn.: 1850 (Uwagi nad pismem konkursowym, O sztuce dobrego pisania w j?zyku polskim), 16 (raporty szkolne); Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3153 i 3171 (obserwacje astronomiczne); Pa?stwowe Archiwum Wojewodzkie Krakow: Archiwum Miasta Krakowa nr 70 (pisma edukacyjne); Archiwum Senatu Uniwersytetu Jagiello?skiego nr: 1, 4, 6, 8, 27 (Pochwała Kazimierza Wielkiego, z roku 1783), 299 (pisma edukacyjne).

Ponadto M. Bali?ski przypisywał ?niadeckiemu autorstwo Katechizmu o tajemnicach rz?du polskiego .

Wydania zbiorowe [ edytuj | edytuj kod ]

1. Pisma rozmaite t. 1-2, Wilno 1814, (zobacz Wa?niejsze dzieła poz. 25)
2. Pisma rozmaite t. 1-4, Wilno 1818-1822, (zobacz Wa?niejsze dzieła poz. 31)
3. Pisma... o filozofii Kanta , Krakow 1821, (zobacz Wa?niejsze dzieła poz. 35)
4. Dzieła... Wyd. nowe M. Bali?skiego t. 1-7, Warszawa (druk: Lipsk) 1837-1839; zawarto?? t. 1 (1839): M. Bali?ski: ?ywot uczony i publiczny J. ?niadeckiego (w tek?cie: fragm. korespondencji, zobacz Listy i materiały poz. 3; Wa?niejsze dzieła poz. 12); t. 2-5 (1837): przedruk poz. 2 (zobacz Wa?niejsze dzieła poz. 31); t. 6-7 (1837-1838): Wa?niejsze dzieła poz. 16
5. Wybor pism naukowych (cz. 1:) Pisma humanistyczne, wyd. i oprac. Z. Libera; (cz. 2:) Pisma matematyczne i przyrodnicze, wyd. i oprac. S. Drobot, Warszawa 1954; zawarto?? (cz. 1:) Wa?niejsze dzieła poz. 26; O literaturze; Wa?niejsze dzieła poz. 32-34 i 36 we fragmentach; (cz. 2:) Wa?niejsze dzieła poz. 6, 8, 12-13, 15-16, 23 oraz 29-30 we fragmentach
6. Pisma filozoficzne , oprac. redakcyjne D. Petsch, t. 1-2, (Warszawa) 1958 "Biblioteka Klasykow Filozofii. Pisarze Polscy" (nr 43); zawarto?? t. 1: m.in. Wa?niejsze dzieła poz. 6-7, 13, 15, 23, 27, 29, 37; t. 2: m.in. Wa?niejsze dzieła poz. 18, 26, 32-34, 36; Listy i materiały poz. 37; Uwagi nad Histori? literatury polskiej przez F. Bentkowskiego
7. Pisma pedagogiczne. Wst?pem i komentarzem opatrzył J. Hulewicz , Wrocław 1961 "Biblioteka Klasykow Pedagogiki. Pisarze Polscy" (nr 14); zawarto??: J. Hulewicz: Wst?p; Wa?niejsze dzieła poz. 37; cz. 1: Pisma pedagogiczne z okresu pracy w Szkole Nowodworskiego (m.in. Wa?niejsze dzieła poz. 5); cz. 2: Rozprawy o roli poznawczej i wychowawczej poszczegolnych dyscyplin (m.in. Wa?niejsze dzieła poz. 6, 11); cz. 3: Zagajenia sesji publicznych (m.in. Wa?niejsze dzieła poz. 19, 21); cz. 4: Fragmenty pedagogiczne w pismach filozoficznych (Wa?niejsze dzieła poz. 36 we fragmentach); cz. 5: Pisma w j?zyku polskim (Wa?niejsze dzieła poz. 26 we fragmentach); cz. 6: Biografie uczonych i działaczy o?wiatowych (Wa?niejsze dzieła poz. 10, 20, 22); cz. 7: Korespondencja wile?ska 1807-1824 (Listy i materiały poz. 30).

Listy i materiały [ edytuj | edytuj kod ]

1. Wybor korespondencji z lat 1779-1830, teksty listow: w cało?ci, fragmenty lub streszczenie ogł. M. Bali?ski w: Pami?tniki o J. ?niadeckim t. 1-2, Wilno (1864-1865); listy ?niadeckiego zawarte tu, a przewa?nie tak?e w dalszych pozycjach, weszły nast?pnie do odpowiadaj?cych im chronologi? zbiorow listow pisarza zawartych w poz. 28-30; jest tu korespondencja m.in. z: H. Kołł?tajem, M. Poniatowskim, Sz. Hołowczycem, L. Lefevre-Gineau, J. Ingenhouszem, F. Radwa?skim, M. Poczobutem Odlanickim, J. Chreptowiczem, F. Scheidtem, Stanisławem Augustem, J. Albertrandim, T. Czackim, F.K. Dmochowskim, A.K. Czartoryskim, A.J. Czartoryskim, P. Zawadowskim, S. Staszicem, S.B. Lindem, T. Wawrzeckim, J. Sierakowskim, F. Szopowiczem, S. Wodzickim, K. Ko?mianem, O. Kopczy?skim, F. Oraczewskim, B. Garyckim, J. Januszewiczem, J. Szablem, J?drzejem ?niadeckim, L. Kropi?skim, J. U. Niemcewiczem, M. Zaleskim, B. Czack?, E. Słowackim, A. Osi?skim, S. Bohuszem Siestrze?cewiczem, J.S. Bandtkiem, F. Bentkowskim, J. Lelewelem, A. Krzy?anowskim i F. Łubie?skim
2. Do A. Kastnera 2 listy z lat 1780-1781, do M. Poniatowskiego z roku 1781, do F. Szopowicza 25 listow z lat 1820-1830; od L. Lefevre-Gineau z roku 1819, od M. Fussa 2 listy z lat 1819-1822, od J. Sierakowskiego z roku 1820; ogł. M. Straszewski: J. ?niadecki. Jego stanowisko w dziejach o?wiaty i filozofii w Polsce , Krakow 1875 (dodatek)
3. Wybor korespondencji z lat 1781-1792, ogł. M. Bali?ski, zobacz Wydania zbiorowe poz. 4 t. 1, (korespondencja z: M. Poniatowskim, H. Kołł?tajem, M. Poczobutem Odlanickim, J. Chreptowiczem)
4. La Correspondance de... avec les savants francais (1781-1798) , ogł. A. Birkenmajer, L. Kamykowski, "Organon" t. 2 (1938), s. 95-132 i odb. Warszawa 1938, (korespondenci: J. Cousin, L. Lefevre-Gineau, Ch.G. Le Roy, Ch. Messier, 22 listy, w tym 10 ?niadeckiego)
5. Do J. Gintowta Dziewałtowskiego 2 listy z lat 1786-1787, do M. Poniatowskiego z roku 1787; ogł. F.M. Sobieszcza?ski, "Tygodnik Ilustrowany" 1861 t. 2, s. 58-59
6. Do B. Garyckiego 2 listy z lat 1786-1787, do M. Badeniego z roku 1805, do J.S. Bandtkiego z roku 1814; ogł. A. Grabowski: Ojczyste spominki t. 2, Krakow 1845, s. 361 i nast?pne
7. Listy w sprawach publicznych od r. 1788 do 1830 pisane , z autografow (obecnie w Ossolineum sygn. 4637/III-4639/III) wyd. J. I. Kraszewski, Pozna? 1878, (ł?cznie 98 listow do: J. Januszewicza, H. Kołł?taja, F. P. Turskiego, M. Poniatowskiego, Stanow Rzeczypospolitej, J. Szabla, F. Scheidta, T. Tutolmina, W. Bogdanowicza, z Dzieduszyckich Morskiej, M. Mecherzy?skiego, F. Radwa?skiego ? do Stanisława Augusta brulion listu z roku 1798, do gubernatora Korsakowa 2 listy z roku 1807; ogł. A. Wrzosek w: J?drzej ?niadecki. ?yciorys i rozbior pism t. 1, Krakow 1910
8. Korespondencja z J. Albertrandim (10 listow z lat 1801-1803), T. Czackim (18 listow z lat 1801-1803), od S. Staszica z roku 1802, do M. Molskiego z roku 1802, od M. Poczobuta Odlanickiego z roku 1803, do H. Kołł?taja 2 listy z roku 1803, korespondencja z F.K. Dmochowskim (4 listy z roku 1804); fragmenty ogł. M. Chamcowna w wyd.: O Koperniku , zobacz Wa?niejsze dzieła poz. 15
9. Do M. Molskiego z roku 1802; do S.B. Lindego 4 listy z lat: 1802, 1810, 1814, 1820; od S. Staszica z roku 1810; od E. Słowackiego 3 listy z lat 1810-1811; od J. Potockiego z roku 1811; od Sz. Malewskiego 2 listy z roku 1811; od A. Osi?skiego z roku 1811; od K. Daniłłowicza z roku 1814; od M. Fussa z roku 1811; od S. Bohusza Siestrze?cewicza z roku 1811; wyd. T. Wierzbowski w: Materiały do dziejow pi?miennictwa polskiego t. 2, Warszawa 1904; listy od E. Słowackiego przedr. S. Makowski, Z. Sudolski w: W kr?gu bliskich poety. Listy rodziny Juliusza Słowackiego , (Warszawa 1960) "Biblioteka Towarzystwa im. A. Mickiewicza" nr 1
10. Do J. Albetrandiego z 21 kwietnia 1803, ogł. A. Białecki: Przyczynek do historii ?ycia i prac J. ?niadeckiego , "Gazeta Polska" 1873 nr 16
11. Do T. Czackiego z lat 1803-1811, do A. J. Czartoryskiego z lat 1807-1809, do J. Czecha z roku 1809; teksty w cało?ci lub fragmentach ogł. M. Bali?ski w: Studia historyczne , Wilno 1856
12. Do H. Kołł?taja 4 listy z lat 1803-1809, ogł. F. Kojsiewicz: Korespondencja listowna H. Kołł?taja z T. Czackim t. 2-4, Krakow 1844-1845
13. Do A.K. Czartoryskiego 7 listow z lat 1804-1810, do F. Szopowicza z roku 1820; fragmenty ogł. L. D?bicki w: Puławy t. 3, Lwow 1888, rozdz. 4
14. Do T. Czackiego 15 listow z lat 1806-1811, ogł. B. Gubrynowicz: Z nieznanej korespondencji... z Tadeuszem Czackim (1806-1811) , "Ksi?ga pami?tkowa ku uczczeniu 350 rocznicy zało?enia i 10 wskrzeszenia Uniwersytetu Wile?skiego" t. 1, Wilno 1929 i odb. Wilno 1929
15. Do M. Fussa z lat 1802-1822, stre?cił S. Dickstein: O korespondencji J. ?niadeckiego z Akademi? Nauk w Petersburgu , "Wiadomo?ci Matematyczne" t. 7 (1903), s. 22-31; odpisy listow w r?kopisie Biblioteki Narodowej sygn. 2936
16. Korespondencja z bratanic?, Zofi? ze ?niadeckich Bali?sk?, w zbiorze z lat 1808-1837, r?kopisy: Biblioteka Narodowa sygn. 2878-2879 oraz 2881 poz. 2
17. Do H. Kołł?taja z 7/19 listopada 1809 i od niego z 4 stycznia 1810, wyd. zobacz Wa?niejsze dzieła poz. 24; przedr.: "Pami?tnik Warszawski" t. 1 (1815), s. 333-337; Wydania zbiorowe poz. 6, t. 2 (list ?niadeckiego)
18. Do M. Badeniego 12 listow z lat 1810-1823, fragmenty ogł. J. Iwaszkiewicz: ?niadeciana , "Ateneum Wile?skie" 1935, s. 241-248
19. Asygnacja do kasjera Uniwersytetu Wile?skiego z 2 marca 1811, list do S.B. Lindego z 19 listopada/1 grudnia 1816; r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 7862 IV ? korespondencja z E. Słowackim z 3/15 i 15/27 marca 1811 (list do/od ?niadeckiego); z r?kopisow Biblioteki Uniwersytetu Wile?skiego sygn. KC 287 i Biblioteki PAN Krakow sygn. 2815 (porownaj poz. 30) ogł. S. Makowski, Z. Sudolski w: W kr?gu rodziny i przyjacioł Słowackiego , Warszawa 1967, "Biblioteka Towarzystwa im. A. Mickiewicza" nr 8
20. Korespondencja z J. Lelewelem z lat 1814-1815, ogł. w: J. Lelewel: Listy oddz. 1, t. 2, Pozna? 1879, s. 11-25
21. Do Ludwiki ?niadeckiej 4 listy z lat 1815-1825, r?kopis: Biblioteka Narodowa sygn. 2881 poz. 4
22. Do W. G. Anastasiewicza z roku 1818, ogł. K. ?redzi?ski, "Problemy" 1964 nr 5
23. Do/od S. Wodzickiego 5 listow z lat 1820-1822, r?kopis: Ossolineum sygn. 11656/II
24. Do A.J. Czartoryskiego z 17/29 marca 1821 (fragm.) oraz memoriał w sprawie drukarni J. Zawadzkiego, z r?kopisow Kuratorii Wile?skiej w Bibliotece Czartoryskich (nr 126-127) ogł. T. Turkowski w: Materiały do dziejow literatury i o?wiaty na Litwie i Rusi t. 2, Wilno 1937
25. Do A. Krzy?anowskiego z 13/25 pa?dziernika 1824, do J.U. Niemcewicza z 10 maja 1830 (faksymile); ogł. A. Kraushar: Towarzystwo Warszawskie Przyjacioł Nauk t. 6, Krakow 1905, s. 423-425; t. 7, Krakow 1906
26. Do K. Ko?miana z roku 1825, r?kopis: Biblioteka PAN Krakow sygn. 2031, t. 1
27. Do J. Sierakowskiego z roku 1825, "Kurier Warszawski" 1902 nr 305
28. Korespondencja... Listy z Krakowa , do druku przygot. L. Kamykowski, t. 1:1780-1787, Krakow 1932, "PAU. Archiwum Komisji do Dziejow O?wiaty i Szkolnictwa w Polsce" nr 1; zawiera 210 listow ?niadeckiego do 22 adresatow z lat 1780-1787 i list do J.M. Querarda z 20 listopada 1830, ponadto: Wa?niejsze dzieła poz. 4, 37 oraz kilka pism pedagogicznych (raportow szkolnych i przemow z roku 1778). S? tu m.in. listy do: A. Kastnera, M. Poniatowskiego, H. Kołł?taja, Sz. Hołowczyca, L. Lefevre-Gineau, K. Idatte'a, Ch. Messiera, J. A. Cousina, W. Szastera, A. Moszy?skiego, J. Gintowta Dziewałtowskiego, J. Przybylskiego, B. Garyckiego, J. Ingenhousza i Komisji Edukacji Narodowej. Pozycja ta (a tak?e poz. 29-30) obok r?kopisow wykorzystuje i powtarza druki wcze?niejsze listow ?niadeckiego z tego okresu. We wst?pie widnieje rejestracja r?kopisow korespondencji ?niadeckiego
29. Korespondencja... Listy z Krakowa t. 2: 1787-1807, ze spu?cizny po L. Kamykowskim do druku przygot. M. Chamcowna, S. Tync, Wrocław 1954; zawiera 205 listow ?niadeckiego do 41 adresatow z lat 1780-1787 oraz w dodatku 3 listy z lat 1781-1784, pomini?te w poz. 28. S? tu m.in. listy do: M. Poniatowskiego, H. Kołł?taja, A. Szastera, J. Gintowta Dziewałtowskiego, J. Przybylskiego, B. Garyckiego, M. Poczobuta Odlanickiego, J. Chreptowicza, J. Januszewicza, T. Bukatego, I. Potockiego, F. P. Turskiego, J. Szabla, J. Czecha, cesarza Franciszka II, Stanisława Augusta, W. Margelika, A. Chołoniewskiej, F.K. Zacha, J. Albertrandiego, M. Molskiego, T. Czackiego, F.K. Dmochowskiego, M. Badeniego, A. J. Czartoryskiego, S. Stubielewicza i L. Platera. Niektore publikacje umkn?ły jednak uwadze wydawcow (przykładem jest poz. 13). We wst?pie pojawiło si? uzupełnienie rejestracji r?kopisow korespondencji ?niadeckiego uj?tej w poz. 28 (dot. lat 1780-1807)
30. Korespondencja... Listy z Wilna t. 3: 1807-1830, zebrał i odpisał L. Kamykowski, r?kopisy: Biblioteka PAN Krakow sygn. 2815-2816; wybor ogł. J. Hulewicz: Korespondencja wile?ska (1807-1824) ; zobacz Wydania zbiorowe poz. 7 (tu listy do: A.J. Czartoryskiego, P. Zawadowskiego, L. Platera, T. Czackiego, J. Chreptowicza, T. Brzozowskiego, B. Woyny, A. Chołoniewskiej i A. Razumowskiego); zobacz tak?e uwag? przy poz. 28
31. Od ro?nych osob, do J. ?niadeckiego jako sekretarza Szkoły Głownej Koronnej z lat 1784-1787; m.in. od: Sz. Hołłowczyca, H. Kołł?taja, G. Piramowicza, F. Zabłockiego; r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 4041
32. Od ro?nych osob z lat 1785-1827, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3131-3135, m.in. od: F. Oraczewskiego (1787), I. Potockiego (1808), A. Chodkiewicza (1807), W. Surowieckiego (1812, 1825), J.S. Bandtkiego (1815, 1818), G. E. Grodka, J.M. Ossoli?skiego (1821); 2 listy od F.K. Dmochowskiego z lat 1804-1805 ogł. S. Kossowski, "Pami?tnik Literacki" rocznik 3 (1904), s. 453-455; (zobacz tak?e poz. 35, 44)
33. Od J?drzeja ?niadeckiego z Pawii 12 kwietnia 1792, od J.P. Franka z 17 maja 1793; ogł. M. Bali?ski, "Przyjaciel Ludu" rocznik 7 (1840), t. 1 i odb.
34. Od M. Poczobuta Odlanickiego 2 listy z: 4 kwietnia 1793 i 26 grudnia 1801; ogł. M. Bali?ski w: Dawna Akademia Wile?ska , Petersburg 1862
35. Od J?drzeja ?niadeckiego 13 listow z lat: 1792, 1806-1830; z r?kopisu Biblioteki Jagiello?skiej sygn. 3135 ogł. A. Wrzosek jak wy?ej poz. 7
36. Od A.J. Czartoryskiego z lat 1801-1825, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3104
37. Od A.K. Czartoryskiego z 9 maja 1803, ogł. L. Kamykowski, "Ruch Literacki" rocznik 7 (1932), nr 3
38. Od J.U. Niemcewicza 12 listow z lat 1807-1824, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3115 ? od K. Chromi?skiego z roku 1808, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 7912 III
39. Od L. Kropi?skiego 5 listow z lat 1808-1822, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3110
40. Od J.A. Czartoryskiego z roku 1809, ogł. S. Pigo?: Ksi?cia kuratora A. Czartoryskiego troski o j?zyk i literatur? polsk? , "?rodła Mocy" 1931 nr 7 i odb.; przedrukowano w: W?rod tworcow , Krakow 1947
41. Od T. Czackiego z lat 1809-1811 (jako do rektora Uniwersytetu Wile?skiego), r?kopisy: Biblioteka Akademii Nauk USRR Kijow sygn. YH.258
42. Od Herakliusza Linowskiego z roku 1809, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 6341 IV
43. Od S. Bohusza Siestrze?cewicza z roku 1809, r?kopis: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 6340 IV
44. Od J?drzeja ?niadeckiego 5 listow z lat: 1811, 1815-1816; z r?kopisow Biblioteki Jagiello?skiej sygn. 3135, 3513, ogł. A. Wrzosek: Materiały do ?yciorysu J?drzeja ?niadeckiego , "Krytyka Lekarska" rocznik 9 (1905), nr 4, 6-7
45. Od H. Kołł?taja (brak daty), ogł. F. Grzymała, "Sybilla Nadwi?la?ska" 1821 t. 1, s. 227-239
46. Od H. Kołł?taja, r?kopisy: Biblioteka Jagiello?ska sygn. 3108, Biblioteka PAN Krakow sygn. 224
47. Od A. Osi?skiego 2 listy z: 15 czerwca 1816 i lutego 1817, z r?kopisow Biblioteki Czartoryskich ogł. Z.J. Nowak: Listy Alojzego Osi?skiego do J. ?niadeckiego z l. 1816-1817 , "Zeszyty Naukowe Wy?szej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Prace Historyczno-Literackie Katedry Literatury Polskiej" 1962, s. 237-241
48. Od J.M. Ossoli?skiego z 1 wrze?nia 1817, z r?kopisu Biblioteki Czartoryskich sygn. 678 ogł. J. Kallenbach, "Kronika Powszechna" 1913 nr 15
49. Od J. Słowackiego z 14/26 stycznia 1829, ogł. S. Pigo?, "Ruch Literacki" rocznik 7 (1932) nr 9; przedr. E. Sawrymowicz w: Korespondencja Juliusza Słowackiego t. 1, Wrocław 1962
50. Memoriały z roku 1793; Notatki z podro?y z roku 1804; Urywek umowy z roku 1806; O?wiadczenie podane do akt Uniwersytetu Wile?skiego w roku 1816; ogł. M. Bali?ski jak wy?ej poz. 1
51. Druk nominacji na rektora Uniwersytetu Wile?skiego (1807), r?kopis: Ossolineum sygn. 12015/III ₂
52. Nominacja na członka Tymczasowej Komisji Rz?dowej na Litwie z 2 lipca 1812; instrukcje, protokoły i rozporz?dzenia Komitetu O?wiecenia i Wyzna? Religijnych z roku 1812; z r?kopisu Biblioteki Jagiello?skiej sygn. 3162 ogł. L. Kamykowski, "Minerwa Polska" rocznik 2 (1929), s. 167-199.

R?kopisy korespondencji ?niadeckiego zachowane s? w Bibliotece Jagiello?skiej (m.in. sygn.: 148, 1141, 1874, 3104, 3108, 3110, 3115, 3131-3135, 3137-3142, 3157, 3162, 3468-3469, 3513, 3729, 3757, 3759, 4041, 5524, 5622, 6340-6341, 7788 III (tu K. Badeckiego odpisy listow ?niadeckiego ze zbiorow lwowskich) ? zobacz tak?e poz. 19, 31-32, 35-36, 38-39, 42-44, 46, 52; Biblioteka Czartoryskich (m.in. sygn.: 125-126, 678, 1181 ? zobacz tak?e poz. 24, 47-48; Biblioteka PAN Krakow (m.in. sygn.: 1, 165, 198, 204, 211, 224, 595, 1054, 2031 t. 1, 2220 t. 5, 2260, 2811-2816 ? zobacz tak?e poz. 26, 30; Biblioteka Narodowa (m.in. sygn.: 2878-2879, 2881, 2936 ? zobacz tak?e poz. 15-16, 21); Ossolineum (m.in. sygn.: 968/I, 4637-4639/III, 6524/II, 7862/IV, 11656/II, 12015/III ? zobacz tak?e poz. 7, 23, 51); Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego; Archiwum Głowne Akt Dawnych (m.in. Archiwum Wilanowskie sygn. 279 b 5, Metryka Litewska dz. IX t. 96); Biblioteka Raczy?skich (sygn. 411/38); Biblioteka Publiczna Warszawa (nr inw. 1024); Lw. Pa?stw. Nauk. Bibl. Akad. Nauk USRR Kijow (zobacz poz. 41); Biblioteka Uniwersytetu Wile?skiego.

Bardziej szczegołow? informacj? o r?kopisach korespondencji ?niadeckiego, uwzgl?dniaj?c? tak?e zbiory rodzinne w Jaszunach i Biblioteki Krasi?skich, podał w roku 1932 L. Kamykowski (zobacz poz. 28); uzupełnili go w roku 1954 M. Chamcowna i S. Tync (zobacz poz. 29). Informacje o r?kopisach niektorych listow do ?niadeckiego podał w roku 1939 L. Janowski ( Słownik biobibliograficzny dawnego Uniwersytetu Wile?skiego , Wilno 1939, s. 449-450). Ponadto o listach J. ?niadeckiego z lat 1788-1796 w Muzeum O?wiaty Instytutu Pedagogiki informuje Z.J. Mikołajtis ("Komunikaty Naukowego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. Oddział Cz?stochowski" rocznik 2, 1964 nr 14).

Opracowania dot. działalno?ci ?niadeckiego [ edytuj | edytuj kod ]

Monografie i zarysy monograficzne [ edytuj | edytuj kod ]

1. M. Bali?ski: Pami?tniki o J. ?niadeckim, jego ?yciu prywatnym i publicznym i dziełach jego t. 1-2, Wilno 1864-1865
2. M. Straszewski: J. ?niadecki. Jego stanowisko w dziejach o?wiaty i filozofii w Polsce , Krakow 1875
3. L. ?wie?awski: J. ?niadecki. Jego ?ycie i działalno?? naukowa , Petersburg 1898 "?yciorysy Sławnych Polakow" nr 6
4. S. Brzozowski: J. ?niadecki. ?ycie i dzieła , Warszawa 1904 "Ksi??ki dla Wszystkich" nr 169
5. S. Dur: O J. ?niadeckim , Warszawa 1956 "Wiedza Powszechna"
6. M. Chamcowna: J. ?niadecki , Krakow 1963 "Universitatis Jagellonica" nr 5

Wybrane biografie i studia ogolne [ edytuj | edytuj kod ]

1. Statuta nec non liber promotionum Philosophorum Ordinis in Universitate Studiorum Jagellonica , wyd. J. Muczkowski, Krakow 1849
2. "Gazeta Warszawska" 1803 nr 85
3. "Kurier Litewski" 1807 nr 17
4. H. Kołł?taj: Korespondencja... z Tadeuszem Czackim (sprzed 1812) , wyd. F. Kojsiewicz, t. 1-4, Krakow 1844-1845
5. Korespondencja ks. A. (J.) Czartoryskiego i rektora (J.) Twardowskiego z l. 1822-1824 , wyd. J. Ogo?czyk, "Rocznik Towarzystwa Przyjacioł Nauk Poznania" t. 26 (1000) i odb. (Pozna? 1899)
6. K.A. Vieilh de Boisjoslin: Biographie universelle... , Pary? 1826-1831
7. (nekrologi): M. Bali?ski: Rys ?ycia J. ?niadeckiego , "Kurier Litewski" 1830 nr 141 i osobno Wilno 1830; tak?e "Dziennik Wile?ski" 1830 t. 5, s. 356-364; "Gazeta Polska" 1831 nr 255-257
8. M. Bali?ski: Wspomnienia o J. ?niadeckim , "Noworocznik litewski na r. 1831", Wilno 1831 i odb.; tak?e "Lwowianin" 1835 nr 3
9. Lebensbeschreibung des polnischen Gelehrten J. ?niadecki , "Warschauer Zeitung" 1831 nr 208-210
10. F. Stachowski: Mowa w czasie ?ałobnego nabo?e?stwa za dusz? J. ?niadeckiego , Krakow 1832

Wybrane opracowania nt. tworczo?ci [ edytuj | edytuj kod ]

1. T. Czacki, M. Molski: List do JP. ?niadeckiego o Koperniku, dnia 12 sierpnia 1802 z Krolewca , "Nowy Pami?tnik Warszawski" t. 7 (1802)
2. ( Jeografia . Rec.): "Nowy Pami?tnik Warszawski" t. 16 (1804); T. Czacki, "Dziennik Wile?ski" 1805 nr 2
3. ( ?ywot literacki Hugona Kołł?taja . Rec.): "Allgemeine Literaturzeitung" 1814 nr 263; przekł. polski "Pami?tnik Warszawski" t. 1 (1815), s. 326-333, 347-351
4. ( Pisma rozmaite t. 1-2, Wilno 1814. Rec. i polemiki): "Allgemeine Literaturzeitung" 1815 nr 162; przekł. polski z komentarzem B.K.J. "Pami?tnik Warszawski" t. 3 (1815), s. 236-259
5. ( Trygonometria kulista . Rec.): "Dziennik Wile?ski" 1817 t. 5; J. Twardowski, "Pami?tnik Warszawski" t. 9 (1817)
6. ( Pisma rozmaite t. 1-4, Wilno 1818-1822. Rec.): "Dziennik Wile?ski" 1818 t. 1; A. G. "Gazeta Codzienna Narodowa i Obca" 1818 nr 43; "Rozmaito?ci" 1819 nr 2
7. Philopolski (T. Dzieduszycki): Uwagi nad pismem J. ?niadeckiego O filozofii , "Pami?tnik Lwowski" 1819 t. 2, nr 10
8. (F. W??yk?): Uwagi nad J. ?niadeckiego rozpraw? O pismach klasycznych i romantycznych , "Pami?tnik Warszawski" t. 14 (1819)
9. Nowe dzieła polskie , "Dziennik Wile?ski" 1820 nr 3
10. M. Czacki: O potrzebie metafizyki , Warszawa 1821
11. Kazimierz Filip Wize , Jan ?niadecki , ?Dziennik Pozna?ski" 1930.11.21, R.72 nr 270, s. 3.

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

• Na cze?? uczonego została nazwana jedna z planetoid : (1262) ?niadeckia , oraz krater na Ksi??ycu : ?niadecki .
• W okresie II Rzeczypospolitej istniało XI Pa?stwowe Liceum i Gimnazjum im. Jana i Andrzeja ?niadeckich we Lwowie oraz Gimnazjum im. Jana ?niadeckiego w Oszmianie (1918 -1944) ^[7] i Pa?stwowe Liceum im. Jana i J?drzeja ?niadeckich w Wilnie (1938-1939) ^[8] .
• Jest patronem Gimnazjum w Sołecznikach na Litwie ^[9] , I Liceum Ogolnokształc?cego w ?ninie, XXX Liceum Ogolnokształc?cego w Warszawie , II Liceum Ogolnokształc?cego w Kielcach , Politechniki Bydgoskiej im. Jana i J?drzeja ?niadeckich , VI Liceum Ogolnokształc?cego w Bydgoszczy , Zespołu Szkoł Technicznych w Grudzi?dzu im. Jana i J?drzeja ?niadeckich, Liceum Ogolnokształc?cego im. Braci ?niadeckich w Zgorzelcu. Zespołu Szkoł w Wyszogrodzie ^[10] oraz Szkoły Podstawowej nr 16 w Krakowie ^[11] .
• Bracia ?niadeccy s? bohaterami powie?ci biograficznej ? Anna Mierzecka, Patrz w serce: Rzecz o braciach ?niadeckich (1969, 1986) ^[12] .
• Imi? uczonego nosi prom samochodowo-kolejowy MF Jan ?niadecki zbudowany w 1989 dla Polskich Linii Oceanicznych

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• o?wiecenie w Polsce

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• T. 6, cz. 1: O?wiecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej ? Nowy Korbut . Warszawa: Pa?stwowy Instytut Wydawniczy , 1970, s. 285-300.
• Elwira Kosnarewicz: ?niadecki Jan. W: Słownik psychologow polskich . Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa , Ryszard Stachowski (red.). Pozna?: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 192-193.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Prace Jana ?niadeckiego dost?pne w Sieci (Katalog HINT)
• "Trygonometrya kulista analitycznie wyło?ona..." . bcpw.bg.pw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
• http://www.trzydziestka.edu.pl
• Prace Jana ?niadeckiego w serwisie Polona.pl