Ten artykuł od 2018-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Nale?y poda? wiarygodne ?rodła w formie przypisow bibliograficznych . Cz??? lub nawet wszystkie informacje w artykule mog? by? nieprawdziwe. Jako pozbawione ?rodeł mog? zosta? zakwestionowane i usuni?te. Sprawd? w ?rodłach: Encyklopedia PWN  • Google Books  •  Google Scholar  •  Federacja Bibliotek Cyfrowych  • BazHum  • BazTech  • RCIN  • Internet Archive ( texts / inlibrary ) Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Indoeuropejczycy ? umowna nazwa grupy ludow posługuj?cych si? j?zykami indoeuropejskimi , pochodz?cymi od j?zyka praindoeuropejskiego, b?d? b?d?cymi efektem wymieszania si? dawnych grup j?zykow ^[1] . Dawniej wszystkich Indoeuropejczykow nazywano Ariami , ktorych w nazistowskich Niemczech uznano za protogermanow, obecnie nazwa ta jest u?ywana jedynie w odniesieniu do ludow indoira?skich.

W przeciwie?stwie do innych grup j?zykowych (ałtajskie, uralskie, semickie), ktore były pierwotnie ?ci?le zwi?zane z kultur? i pokrewie?stwem ich u?ytkownikow, ?indoeuropejczycy” jest poj?ciem wył?cznie lingwistycznym, gdy? nie istniej? etnos ani wspolna kultura indoeuropejska, a cało?? tworz? ro?ne kultury, cz?sto podobne do kultur u?ywaj?cych innych lig i rodzin j?zykow (semicka, uralska, ałtajska). Zjawisko to spot?gowała dodatkowo epoka kolonialna, gdy to w kr?g ten wł?czone zostały ludno?? rdzenna ameryk, narody Syberii oraz potomkowie czarnych niewolnikow.

Teoria praindoeuropejska [ edytuj | edytuj kod ]

Teza o istnieniu zespołu pokrewnych j?zykow, wywodz?cych si? od jednego pnia, bywa uto?samiana z narodowymi obszarami Europy. Istniej? liczne teorie na temat domniemanego, pierwotnego ?rodła j?zykow. W XIX wieku dominowała teoria, ?e j?zyk PIE stworzyli mieszka?cy płaskowy?u Pamir . Niektorzy ł?cz? genez? j?zyka z tzw. kultur? grobow kurhanowych (zob. teoria kurhanowa ). Nosiciele tej kultury zamieszkiwali tereny na połnoc od Morza Czarnego ? od Kaukazu a? po Karpaty , a charakterystyczne kurhany stawiano mi?dzy V i III tysi?cleciem p.n.e. stopniowo zwi?kszaj?c zasi?g ich wyst?powania. Według zwolennikow tej teorii ekspansja j?zyka przebiegała w kierunku Indii , a nast?pnie Persji , Bliskiego Wschodu i Europy (niektorzy sugeruj? jednoczesne przemieszczanie si? j?zyka w kierunku Europy Wschodniej ). Sposob tak szybkiej ekspansji ł?cz? z udomowieniem konia przez kultur? Botai około 3,5 tys. lat p.n.e. ^[2] Według innej teorii geneza nast?piła na terenach Azji Mniejszej (jest to tzw. hipoteza anatolijska , wysun?ł j? Colin Renfrew w oparciu o lingwistyk? połwyspu). Przypuszcza si?, ?e staro?ytna ekspansja była hamowana zarowno przez przedindoeuropejski substrat j?zykowy, jak i od połnocy przez j?zyki ugrofi?skie.

Krytyka poj?cia [ edytuj | edytuj kod ]

Wspolne korzenie wszystkich elementow j?zykow indoeuropejskich s? do dzi? podwa?ane, b?d? redukowane, lecz nadal istnieje du?o bada? zajmuj?cych si? wspolnym pochodzeniem j?zykow, elementow, słow i zasad gramatycznych w j?zykach IE ^[1] .

Znacznie bardziej krytycznie nauka podchodzi do tezy, o jednoczesnym wspolnym etnosie, ktory miał da? pocz?tek wszelkim narodom grupy. U?ywanie danego j?zyka ? funkcja mog?ca ewoluowa? w czasie ? nie musi oznacza?, znacznie bardziej statycznego pokrewie?stwa kulturowego. Nic nie wskazuje, aby ludy innego pochodzenia etnicznego nie mogły przejmowa? j?zykow indoeuropejskich wraz z ich rozprzestrzenieniem na obszarze Europy . Dotyczy? to mogłoby na przykład u?ytkownikow j?zykow takich jak Etruskowie czy Iberowie. Cz?sto rownie? ?nowi” przybysze po pewnym czasie przejmowali j?zyk indoeuropejski (np. Awarowie zarzucili w ?redniowieczu j?zyk ojczysty i przyj?li j?zyk słowia?ski). Tak wi?c ogolnie identyfikacja j?zyka z etnosem jest spraw? sporn?, a dyskusja cz?sto w XX wieku zabarwiona była ideologi? nazistowsk?, a obecnie ? turbosłowia?sk?. Jeszcze bardziej kontrowersyjna jest identyfikacja j?zyka z narodem rozumianym wedle XIX i XX-wiecznych koncepcji. Takie podej?cie implikuje mi?dzy innymi, ?e mieszka?cy Boliwii mowi?cy j?zykiem hiszpa?skim s? indoeuropejczykami, mimo ?e stanowi? najbardziej konserwatywny narod z grup wywodz?cych si? od kultur prekolumbijskich.

Teoria o wspolnej genezie rasowej ludow indoeuropejskich i ich jednolitej w?drowce jest zasadniczo wykluczona przez wspołczesn? genetyk?, ktora nie dostrzega korelacji mi?dzy pokrewie?stwem j?zykow zaliczanych do IE, a bractwem krwi, zakładaj?c ci?gło?? osadnicz? od czasow kultury starej Europy do dzi?:

• R1a szczegolnie popularny u Słowian i cz??ci ludow aryjskich (połnocne Indie, Tad?ykistan), jest te? silnie obecny u ludow rdzennie tureckich (Hunowie, Ałtajczycy, Kirgizi, Tatarzy, Ujgurzy, Chazarowie), ugrofi?skich (obecnie rosyjskoj?zyczne narody Rosji Europejskiej w tym Mokszowie czy Marowie), mongolskich (plemiona połnocnych Chin). Jego ekspansja nast?powała od strony połnocnej Azji i Europy Wschodniej od okresu 8000 lat p.n.e. ^[3] ,
• Bałtosłowianie s? nosicielami genu N1c, ktory wyst?puje u niemal wszystkich ludow uralskich, od Laponii po dalek? Syberi? ^[4] ,
• Wyst?puj?cy w Iranie, Grecji i we Włoszech gen J2, wyst?puje silnie w do dzi? semickich Iraku, Libanie, Izraelu i Jordanii ^[5] ,
• Ormianie dziel? z Gruzinami gen ?G”, popularny na Kaukazie i w Kazachstanie, a jego najstarsze po?wiadczenie jest o kilka tysi?cy lat starsze ni? hipotetyczne wydarzenia z teorii kurhanowej ^[6] ,
• Gen R1b wyst?pował u Baskow, Iberow, Piktow oraz kultur megalitycznych hipotetycznie przed-indoeuropejskich ^[7] .

Przeciwne istnieniu jednolitej kultury s? te? badania w zakresie dziedzictwa materialnego i mentalnego. Scytowie, cho? uwa?ani cz?sto za u?ytkownikow j?zykow satem, s? przedstawiani jako lud tureckoj?zyczny silnie zwi?zany z duchow? i materialn? kultur? ałtajsk?, a Tad?ycy czy Ariowie ? jako ich krewni, ktorych kultura mieszała si? z s?siadami, czego zwolennikiem byli badacze Uniwersytetu Kopenhaskiego ^[8] . Rze?biarstwo kamienne Słowian i Bałtow, jest jednocze?nie zestawiane ze stylem Mongołow czy Kirgizow (baby połowieckie) ^[9] , a kultura duchowa Słowian porownywana do tengryzmu, a nawet shintoizmu ^[10] . Zwraca si? uwag? na podobie?stwo kultur ceramiki wst?gowej do kultur w antycznych Jakucji, Japonii i Azji ?rodkowej ^{[ potrzebny przypis ]} .

Uznaje si?, ?e cz??? elementow j?zykow indoeuropejskich w Europie ma pochodzenie od j?zykow osobnych grup: etruskiego, piktyjskiego, iberyjskiego czy j?zykow kultur Krety i dawnego Cypru. Stanowi? maj? one przedindoeuropejski substrat j?zykowy i tak np. j?zyki roma?skie wyodr?bniły si? z j?zyka Rzymian, ktory wchłon?ł dwa nieindoeuropejskie j?zyki ^[11] .

Jeszcze inne głosy za taki substrat uznaj? nawet j?zyki germa?skie (z powodu nat??enia unikatowych słow), oraz paleobałka?skie, za? j?zyki bałtosłowia?skie za lig? słowia?sko-ugrofi?sk? ^[12] .

Pojawiaj? si? te? głosy całkowicie odrzucaj?ce pokrewie?stwo j?zykow indoeuropejskich, ograniczaj?c powi?zania do konkretnych j?zykow, słow czy zasad gramatycznych. Tworc? anty-teorii jest Trubickoy ? zakładał, on ?e niemo?liwe jest wyodr?bnienie wspolnego pochodzenia wi?kszo?ci słow, za? teori? o PIE uznał za niefalsyfikowaln?, uznaj?c, ?e wyj?tkowo intensywne mieszanie si? j?zykow w Europie i Azji ?rodkowej z ro?nych powodu doprowadziło do stanu wspołczesnego ^[1] . Stwierdził, ?e j?zyki IE jako liga j?zykowa dwoch lub wi?cej rodzin j?zykowych, mo?na zasadniczo okre?li? j?zykami, ktore spełniaj? pi?? (mo?liwych do zapo?yczenia) reguł gramatycznych, w tym mo?liwo?? swobodnego u?ywania przedrostkow czy mo?liwa alternacja zda? w obr?bie rdzenia czasownikow ^[13] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• archeogenetyka
• ekspansja j?zykow indoeuropejskich

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]