Globalny kryzys finansowy ^[1] ? ogolno?wiatowy kryzys na rynkach finansowych i bankowych, ktorego szczyt przypadł na lata 2008?2009, zapocz?tkowany zapa?ci? na rynku po?yczek hipotecznych wysokiego ryzyka w Stanach Zjednoczonych .

Geneza kryzysu [ edytuj | edytuj kod ]

Bezpo?redni? przyczyn? załamywania si? funkcjonowania ?wiatowego systemu finansowego od połowy 2007 r. była hossa na rynku kredytow hipotecznych , ktorych udzielały banki w Stanach Zjednoczonych przy wysokim ryzyku spłaty osobom o niewystarczaj?cych mo?liwo?ciach finansowych ( ang. subprime mortgage ). Kredyty te stały si? zabezpieczeniem obligacji strukturyzowanych masowo sprzedawanych w celach inwestycyjnych i spekulacyjnych przez prywatne instytucje finansowe , w tym najwi?ksze banki ameryka?skie i europejskie. ?wiadomo?? ryzykowno?ci tych obligacji była niewielka, gdy? trwał wzrost na rynku nieruchomo?ci , a czołowe instytucje ratingowe wystawiały wysokie oceny bezpiecze?stwa rzeczonym obligacjom. Niewypłacalno?? indywidualna z niespodziewanie du?ym odsetkiem (9,2%) poskutkowała z kolei brakiem gotowki na rynku kredytowym  (inne j?zyki) i niestabilno?ci? (zagro?eniem rychłej niewypłacalno?ci wierzytelno?ci ) tych instytucji.

Innymi przyczynami było powszechne wykorzystywanie sekurytyzacji i derywatow kredytowych do dystrybucji ryzyka i znaczny udział w transakcjach rynkowych wył?czonego spod nadzoru, alternatywnego systemu bankowego ( shadow banking system ) ^[2] .

Deregulacja rynku finansowego [ edytuj | edytuj kod ]

Kryzys dotyczył pocz?tkowo tylko ameryka?skich bankow inwestycyjnych . Przełomowym momentem, maj?cym wpływ na kryzys, było wej?cie na giełd? nowojorsk? w latach 90. XX wieku jednego z najwi?kszych bankow inwestycyjnych Goldman Sachs . Od tego czasu bank zacz?ł d??y? do maksymalizacji zyskow (skutkowało to premiami dla zarz?du), a uczciwo?? emisji akcji danej społki zeszła na dalszy plan. Banki zacz?ły wykonywa? operacje o wysokim ryzyku ^[1] . Istotnym faktem jest rownie? wycofanie przepisu w ameryka?skim prawie bankowym w 1999 r. o zakazie ł?czenia dwoch typow bankowo?ci: inwestycyjnej (o du?ym ryzyku ) i depozytowo-kredytowej ^[1] . Przepis ten, zwany Glass-Steagall Act , został uchwalony w USA 4 lata po czarnym czwartku w roku 1929. Taki rozdział miał chroni? oszcz?dno?ci obywateli w przypadku strat w bankowo?ci inwestycyjnej .

Obni?enie stop procentowych [ edytuj | edytuj kod ]

Za dalszy rozwoj wypadkow odpowiada Fed kierowany przez Alana Greenspana . W 2001 roku, po p?kni?ciu internetowej ba?ki giełdowej ceny akcji zacz?ły mocno spada?, co rodziło obawy o wzrost gospodarczy . Aby podnie?? ameryka?sk? gospodark? z recesji, pogł?bionej atakami z 11 wrze?nia 2001 roku Fed postanowił obni?a? stopy procentowe , w wyniku czego w roku 2002 osi?gn?ły one poziom 2%.

W sytuacji inflacji wy?szej od oficjalnych stop procentowych, tani pieni?dz znalazł lepsz? lokat? w postaci nieruchomo?ci . Ich ceny zacz?ły stopniowo pi?? si? w gor?. Jednocze?nie niskie stopy procentowe pozytywnie motywowały do zaci?gania kredytow hipotecznych . Popularne stało si? zarabianie na nieruchomo?ciach za pomoc? kredytu , zwrot z nieruchomo?ci wynosił od kilkunastu do kilkudziesi?ciu procent.

Du?e zyski w tym segmencie zwi?kszały presj? na instytucje finansowe by udziela? jeszcze wi?kszych kredytow, za tym szły kampanie marketingowe i sprzeda?owe, w ktorych poszczegolne banki prze?cigały si? w obni?aniu kryteriow udzielenia kredytu. Jak jednak wynika z opublikowanej w 2014 roku analizy transakcji finansowych specjalistow od sekurytyzacji , po?rednikow finansowych oraz po?rednikow w handlu nieruchomo?ciami grupy te prawdopodobnie same nie zdawały sobie sprawy z narastania ba?ki spekulacyjnej oraz jej nietrwało?ci ^[3] .

Zwi?kszenie dost?pno?ci kredytow [ edytuj | edytuj kod ]

W 1998 r. prezydent Bill Clinton naciskał na mo?liwo?? rozszerzenia kredytobiorcow hipotecznych o osoby mniej zarabiaj?ce ^[4] . Rol? gwaranta takich kredytow zapewniały dwa siostrzane przedsi?biorstwa na poły pa?stwowe ? Fannie Mae i Freddie Mac  (inne j?zyki) oraz rz?dowa agencja Federal Housing Administration  (inne j?zyki) ^{[5] [6]} . Po wyborze George’a W. Busha na prezydenta, w celu pobudzenia gospodarki za pomoc? zastrzyku nowych kredytow, przeprowadzono zmian? ustaw w kierunku liberalizacji  (inne j?zyki) przepisow dotycz?cych ochrony przed nadmiernym ryzykiem bankow i towarzystw ubezpieczeniowych . Pozwoliło to bankom udziela? kredytow znacznie wi?kszej liczbie osob o ni?szych dochodach. Ponadto w celu o?ywienia koniunktury gospodarczej prezydent George W. Bush obni?ył stawki podatku dochodowego.

George W. Bush umo?liwił przyznawanie kredytow hipotecznych bezrobotnym tzw. kredytow NINJA (z ang. No Income, No Job, No Assets ? bez dochodow, bez pracy, bez maj?tku), co w konsekwencji spowodowało, ?e znaczna liczba Amerykanow nie spłacała rat, a ich domy zostały zlicytowane ^[7] .

Samonap?dzaj?cy mechanizm ?pompowania ba?ki” polegał na udzielaniu kredytow przez ameryka?skie banki dla rodzin biednych (bez zdolno?ci do spłaty kredytow ), co wi?zało si? z obni?eniem kryteriow i wzrostem ilo?ci kredytow o podwy?szonym ryzyku. Kredyty były oferowane przez instytucje kredytowe osobom mniej zamo?nym oraz osobom nieposiadaj?cym stałego ?rodła dochodu, co w konsekwencji doprowadziło do jeszcze wi?kszego popytu na rynku nieruchomo?ci, a w dalszej konsekwencji do ci?głego wzrostu cen mieszka?.

W pa?dzierniku 2002 prezydent George W. Bush powiedział: ?Chcemy, aby ka?dy w Ameryce był wła?cicielem swego mieszkania” ( We want everybody in America to own their own home ) ^[8] .

Wpływ na gospodark? Stanow Zjednoczonych [ edytuj | edytuj kod ]

Ba?ka spekulacyjna nap?dzała wzrost produktu krajowego brutto o 2% rocznie, poniewa? du?a cz??? ameryka?skiego wzrostu gospodarczego jest generowana przez budownictwo . Jednak był to wzrost spekulacyjny, gdy? w tym czasie nie zwi?kszały si? znacznie wynagrodzenie ani populacja ameryka?skich rodzin.

Problemem był rownie? fakt, i? w ci?gu jednej tylko dekady zadłu?enie ameryka?skich gospodarstw domowych wzrosło z poziomu 40% PKB do ponad 100% PKB. Wszystko dlatego, ?e Amerykanie, wobec łatwej dost?pno?ci i tanio?ci kredytu, masowo zacz?li kupowa? domy, a nawet po kilka i traktowa? je jako pewn? lokat? kapitału.

Alan Greenspan przekonywał, ?e nie ma ba?ki spekulacyjnej, a wzrost cen nieruchomo?ci odzwierciedla wzrost całej gospodarki ameryka?skiej . Podobnego zdania był jego nast?pca ? Ben Bernanke.

P?kni?cie ba?ki ^[9] [ edytuj | edytuj kod ]

Po dwoch latach luzowania polityki pieni??nej , wobec symptomow przegrzania gospodarki i z obawy przed wzrostem inflacji Fed zacz?ł podnosi? stopy procentowe od czerwca 2004 ^[10] , ktore systematycznie podnosił do 2006. Fed nie zawahał si? te? ich podnie?? ze wzgl?du na koszty huraganow Katrina i Rita , ktore spustoszyły rejon Zatoki Meksyka?skiej , ale z obawy przed wzrostem inflacji, co miało chroni? gospodark? ameryka?sk? . W uzasadnieniu Fed zwrocił uwag? na destabilizacj? ameryka?skiej gospodarki w zwi?zku z przej?ciem huraganow przez południowe stany USA oraz na negatywny ich wpływ na gospodark?, wysoke ceny ropy i w efekcie wzrost kosztow energii oraz inflacji ^[11] . Fed, walcz?c z rosn?c? inflacj?, od 2004 roku regularnie podnosił stopy procentowe z poziomu 1 do 5,25%, chc?c otrze?wi? rynek.

Kryzys hipoteczny [ edytuj | edytuj kod ]

Podniesienie stop procentowych do poziomu 5,25% w listopadzie 2006 ^[12] spowodowało znaczne zwi?kszenie obci??e? odsetkowych, przy jednoczesnym zmniejszeniu atrakcyjno?ci lokowania kapitału w nieruchomo?ci. Ceny nieruchomo?ci zacz?ły spada?. Wielu kredytobiorcow zaprzestało spłaca? zaci?gni?te kredyty. Banki, zajmuj?c hipoteki i probuj?c sprzeda? nieruchomo?ci, przyspieszyły ten proces obni?ki ich cen. Wobec takiego obrotu sprawy Fed, kierowany od lutego 2006 przez Bena Bernanke , w 2007 obni?ył gwałtownie stopy procentowe do poziomu 2%. Miało to na celu obni?enie obci??e? kredytowych i wpompowanie w rynek taniego pieni?dza .

Kryzys zacz?ł ujawnia? si? w 2006 spadkiem cen nieruchomo?ci . W połowie 2007 obligacje subprime ( kredyt subprime ) okazały si? papierami bez pokrycia. Kiedy ceny domow w USA zacz?ły spada?, w lipcu 2007 zbankrutowały dwa fundusze hedgingowe banku Bear Stearns ^[13] . Banki doznały bardzo powa?nych, liczonych w miliardach dolarow strat. Straty te okazały si? tak du?e, ?e w marcu i kwietniu 2008 głowne banki USA ( Merrill Lynch , Goldman Sachs , Morgan Stanley , Lehman Brothers , Citigroup ) zostały pospiesznie dokapitalizowane , by zapobiec upadło?ci. Obawiano si?, ?e upadło?? mogłaby wywoła? efekt domina , bankructwa bankow i przedsi?biorstw, bezrobocia i kryzysu gospodarczego porownywalnego do kryzysu stulecia z 1929 r. Kapitał ratunkowy pochodził m.in. z rezerw walutowych ro?nych pa?stw: Arabia Saudyjska , Kuwejt , Korea Południowa , Japonia , Chiny , Singapur . W zamian za emisje akcji ka?dy z bankow dostał od kilku do kilkunastu miliardow USD.

Działania te przyniosły tylko krotkotrwał? popraw?. W nast?pnych miesi?cach banki przestały sobie ufa?, niech?tnie po?yczały sobie pieni?dze z obawy przed niewypłacalno?ci? kontrahenta. Dane finansowe za II kwartał 2008, opublikowane w sierpniu, ujawniły po raz czwarty z rz?du du?e straty najwi?kszych bankow.

15 wrze?nia 2008 czwarty co do wielko?ci bank inwestycyjny Lehman Brothers , po bezowocnej probie uzyskania pomocy od banku centralnego USA ( Fed ), zmuszony został ogłosi? upadło??. Tydzie? wcze?niej Fed zgodził si? przej?? dwa przedsi?biorstwa ubezpieczeniowo-po?yczkowe z ogromnymi długami si?gaj?cymi kilku miliardow USD, tj. Fannie Mae i Freddie Mac  (inne j?zyki) . Upadek tych dwoch przedsi?biorstw skutkowałby ogromnym kryzysem finansowym na całym ?wiecie. Z tego samego powodu Fed, w porozumieniu z Ministerstwem Skarbu, zdecydował dzie? po?niej o dokapitalizowaniu najwi?kszego przedsi?biorstwa ubezpieczeniowego na ?wiecie ? AIG , ktore rownie? chyliło si? ku bankructwu. Przeznaczono na to kwot? 85 miliardow USD.

W obliczu narastaj?cego kryzysu finansowego w USA, Henry Paulson wprowadził program ratunkowy , m.in. przekazuj?c miliardowe dotacje pa?stwowe na ratowanie zagro?onych instytucji finansowych (banku Bear Stearns , gigantow rynku kredytow hipotecznych Fannie Mae i Freddie Mac oraz potentata ubezpieczeniowego AIG ) ^[14] .

19 wrze?nia 2008, podczas pogarszaj?cej si? ogolnej globalnej sytuacji finansowej, Ministerstwo Skarbu USA podj?ło w uzgodnieniu z Fed działania stabilizacyjne dla szczegolnie zadłu?onych instytucji finansowych, polegaj?ce na stworzeniu planu wykupienia wszystkich długow za pomoc? ustawowo powołanej specjalnie do tego celu instytucji. Koszt tego wykupienia szacowano na co najmniej 814 miliardow USD. Plan ten nazwany został planem Paulsona (nazwisko sekretarza skarbu, wieloletniego prezesa Goldman Sachs) ^[17] . Koszt ten ponios? podatnicy USA. Po upadku Fannie Mae i Freddie Mac  (inne j?zyki) udział Federal Housing Administration w gwarancjach kredytow mieszkaniowych wzrosł z 2% do prawie 30%, co skutkowało wzrostem obci??enia jego bud?etu i wzbudziło obawy o mo?liwo?? powstania deficytu przekraczaj?cego 100 mld USD ^{[5] [6]} .

W rezultacie spodziewano si? unikni?cia załamania finansowego kraju kosztem utraty wolno?ci rynku, zwi?kszenia inflacji i dalszego obni?enia warto?ci waluty kraju w porownaniu z euro oraz nagle wzrastaj?cej warto?ci rynkowej złota ^[18] . 166 ekonomistow USA, w tym 3 laureatow Nagrody Nobla zaapelowało 25 wrze?nia 2008 do Kongresu, aby wstrzymał si? z przyj?ciem planu ratunkowego dla sektora finansow, dopoki nie zostanie on dokładniej przeanalizowany. Ich zdaniem był on ?dotacj?” dla bran?y finansowej i mogł mie? negatywne konsekwencje dla rynku w długiej perspektywie. Plan wykupienia złych długow zakładał wykupywanie obligacji hipotecznych subprime ze ?rodkow pa?stwa. Miało to poprawi? płynno?? sektora finansowego. Sprzeciw budził brak odpowiedzialno?ci wła?cicielskiej za złe decyzje i straty bankow i ubezpieczycieli. Szef Fed Ben Bernanke apelował o jak najszybsze przyj?cie planu Paulsona, by pomoc przezwyci??y? kryzys finansowy .

W tym samym dniu, wskutek pogł?biaj?cego si? kryzysu, zbankrutował najwi?kszy bank oszcz?dno?ciowy USA, a tak?e najwi?kszy bank hipoteczny , Washington Mutual w Seattle w USA. Szybko przeprowadzone post?powanie upadło?ciowe dotyczyło najwi?kszej upadło?ci banku w historii ?wiata: jego mienie zostało odsprzedane bankowi JPMorgan Chase w Nowym Jorku bez uszczerbku dla posiadaczy kont, lecz z kompletn? strat? (w wyniku upadło?ci) dla akcjonariuszy common stock , w tym wielu tysi?cy drobnych inwestorow handluj?cych przez Internet na giełdzie ^[19] .

29 wrze?nia 2008 Izba Reprezentantow Stanow Zjednoczonych odrzuciła w głosowaniu plan Paulsona ( Senat Stanow Zjednoczonych go zatwierdził). Spowodowało to najwi?kszy jednodniowy spadek indeksow akcji od 21 lat. DJIA spadł tego dnia o 7%, a S&P 500 i NASDAQ spadły o około 9%. Natychmiast podj?to działania zmierzaj?ce w kierunku ponownego rozpatrzenia planu ratunkowego Paulsona po kolejnych negocjacjach i drobnych zmianach (np. zarz?dy instytucji, ktore uzyskaj? pomoc od pa?stwa, nie mog? wypłaca? sobie astronomicznych nagrod). Tymczasem kryzys przeniosł si? do Europy . Tego dnia rz?dy pa?stw Beneluksu przej?ły kontrol? nad najwi?kszym bankiem Belgii ? Fortis  (inne j?zyki) . Zagro?ona upadło?ci? została tak?e instytucja bankowo-ubezpieczeniowa Dexia .

3 pa?dziernika 2008 zmodyfikowany plan ( Troubled Asset Relief Program ) został zatwierdzony tak?e przez Izb? Reprezentantow. Prezydent USA , przemawiaj?c tego samego dnia, zobowi?zał si? podpisa? scalone ustalenia Kongresu , jak tylko zostan? mu one dostarczone (co miało nast?pi? w ci?gu nast?pnych kilku godzin).

4 listopada 2008 wybory prezydenckie w USA, pod hasłem: ?czas na zmiany” wygrał kandydat Partii Demokratycznej, senator Barack Obama .

W grudniu 2008 spadaj?ce konsumpcja i produkcja , wzrost bezrobocia i zadłu?enia spowodowały, i? Fed zdecydował o obni?eniu poziomu stop procentowych do historycznie niskich poziomow, tj. do 0,25%.

W nast?pstwie bankructwa Lehman Brothers oraz zagro?enia upadło?ci? kolejnych ameryka?skich i europejskich bankow, doszło w kolejnych tygodniach do kryzysu zaufania na rynku mi?dzybankowym. Banki przestały sobie po?ycza? pieni?dze z powodu obaw o niewypłacalno??. Spadek aktywno?ci rynku pieni??nego najbardziej odczuły te banki, ktorych struktura finansowania była w znacznym stopniu oparta na depozytach instytucji finansowych.

Upadły 3 najwi?ksze banki w Islandii ( Glitnir , Landsbanki i Kaupthing ), ktorych aktywa były 9 razy wi?ksze ni? produkt krajowy brutto Islandii w 2007 roku ^[20] . W Rosji i na Ukrainie ograniczono wielko?? wypłat z rachunkow bankowych ^[1] . Islandia zwrociła si? o pomoc do MFW , USA , UE i Rosji. Korona islandzka znacznie straciła na warto?ci ^[1] . Pojawiły si? pogłoski o mo?liwych kłopotach W?gier, Czech i Polski ^[1] . W?gierski forint został mocno przeceniony. Z powodu znacznych ilo?ci kredytow denominowanych we frankach szwajcarskich i w euro dalsze osłabienie lokalnych walut zagroziło niewypłacalno?ci? hipotek w tych krajach i mo?liwym rozszerzeniem kryzysu bankowego ^[1] . W?gry otrzymały znaczn? pomoc z MFW i UE, co uspokoiło nieco nastroje.

Ameryka?ski kryzys hipoteczny szybko przeniosł si? na kontynent europejski na skutek zaanga?owania bankow europejskich w proces sekurytyzacji . Rynek obligacji sekurytyzowanych i strukturyzowanych instrumentow kredytowych załamał si?. Instytucje finansowe posiadaj?ce trudno zbywalne papiery sekurytyzowane w zwi?zku ze spadkiem popytu nie były w stanie dokona? sprzeda?y swoich aktywow. Inwestorzy zacz?li wycofywa? ?rodki z funduszy hedgingowych, co wywołało gwałtowny wzrost poda?y instrumentow CDS , CDO i innych zło?onych instrumentow finansowych . W dalszej kolejno?ci fundusze inwestycyjne utraciły wypłacalno?? z powodu zaanga?owania w papiery warto?ciowe zabezpieczone taniej?cymi nieruchomo?ciami. Gwałtowna wyprzeda? przerodziła si? w panik? ^[21] .

Kryzys na rynku pracy i surowcow 2008?2009 [ edytuj | edytuj kod ]

Kolejne złe informacje przyszły ze strony producentow samochodow. Ustała akcja kredytowa bankow, co spowodowało w pa?dzierniku załamanie sprzeda?y samochodow, finansowanej głownie kredytami. Najwi?ksze koncerny samochodowe Chrysler , General Motors , Ford , Volkswagen zapowiedziały znaczne zwolnienia. Wcze?niej banki ogłosiły redukcje zatrudnienia, w samej Wielkiej Brytanii prac? straciło kilkadziesi?t tysi?cy finansistow. Tym samym kryzys finansowy rozprzestrzenił si? na reszt? gospodarki ( kryzys gospodarczy ). Ogromne zadłu?enie osobiste Amerykanow w poł?czeniu z rosn?cym bezrobociem spowodowały spadek konsumpcji . Rownie? polskie banki w obawie o spadek cen nieruchomo?ci znacznie zmniejszyły akcj? kredytow?. Dobiegaj?ce złe informacje i przewidywania co do recesji pogł?biły spadek cen akcji na wszystkich giełdach.

Po spadku cen nieruchomo?ci i kłopotach bankow inwestorzy zacz?li wi?cej inwestowa? w surowce , co spowodowało du?y wzrost ich cen w latach 2007?2008. Prognozy spadku wzrostu PKB na ?wiecie zmniejszyły spodziewane zapotrzebowanie na surowce, co wywołało znaczne spadki ich cen. W grudniu 2008 nast?pił najwi?kszy spadek cen ropy od 2003 roku. 9 stycznia 2009 baryłka ropy kosztowała 41,9 USD mimo niedawnej decyzji OPEC o zmniejszeniu wydobycia w celu ograniczenia spadku cen. Ceny miedzi spadły z ponad 9 tys. do niespełna 3 tys. USD za ton?.

W 2009 prognozowano spadek PKB na ?wiecie (spadek PKB w krajach rozwini?tych przy dalszym wzro?cie PKB w Chinach i Indiach) ^[22] .

Zwalczanie kryzysu [ edytuj | edytuj kod ]

Do lutego 2009 rz?dy pa?stw grupy G8 uruchomiły pakiety ratunkowe opiewaj?ce ł?cznie na ponad 3 bln USD ^[23] . Niektore pa?stwa jak USA czy Francj? oskar?ano o stosowanie praktyk protekcjonistycznych (np. ameryka?ski program ?Buy American” oficjalnie zapisany w planie pomocowym Obamy czy zobowi?zanie francuskich producentow samochodow do zachowania miejsc pracy we Francji zapisane w rz?dowym pakiecie pomocowym). Po obni?kach rekordowo niski poziom osi?gn?ły stopy procentowe (Japonia ? 0,1%, USA ? 0,25%, 0,5% w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii i Kanadzie ^[24] , w EBC ? 1,25% ^[25] ).

W kwietniu 2009 podczas szczytu G20 uzgodniono, ?e rynki finansowe nie mog? istnie? bez odpowiednich regulacji i nadzoru. Wezwano do bardziej rygorystycznych regulacji działalno?ci funduszy hedge . W ko?cowym komunikacie po szczycie G-20 jest mowa o zwi?kszeniu ?rodkow Mi?dzynarodowego Funduszu Walutowego z 500 do 750 miliardow USD ^[26] . Zaplanowano tak?e likwidacj? tzw. ? rajow podatkowych ”, postanowiono utworzy? fundusz wspierania handlu mi?dzynarodowego ^[27] .

Konsekwencj? pompowania pieni?dzy był wzrost cen na rynku surowcow. Dodruk dolarow przez Fed spowodował nadpłynno?? na ?wiatowych rynkach finansowych, zarowno akcji, jak i surowcow, a ?wie?y kapitał był u?ywany do spekulacji na ogromn? skal?, co spowodowało wywindowanie cen surowcow. W styczniu 2010 ceny surowcow wzrosły: tony miedzi do prawie 10 000 USD, baryłki ropy do blisko 100 USD, a uncji złota do ponad 1400 USD ^[28] .

W 2014 roku grupa Citigroup na drodze ugody z ameryka?skim departamentem sprawiedliwo?ci zgodziła si? na zapłacenie 7 mld USD kary za spekulacyjne działania na rynku finansowym przed 2008 roku, czym naraziła swoich inwestorow na straty. Kar? 12 mld USD zapłaciła wcze?niej grupa JPMorgan Chase ^[29] .

Kryzys w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tkowo kryzys omijał gospodark? Polski . Za głowne zagro?enia uwa?ano takie zjawiska jak: niebezpieczn? zale?no?? warto?ci złotego od spekulacyjnych inwestycji krotkoterminowych , wysokie zadłu?enie pa?stwa oraz wysoki udział importu w produkcji. Potem jednak pojawiły si? czynniki powoduj?ce przeniesienie si? skutkow ?wiatowego kryzysu do Polski ? ograniczenie akcji kredytowej przez banki, atak spekulacyjny na polsk? walut? i znaczne obni?enie warto?ci złotego oraz problemy finansowe niektorych przedsi?biorstw z opcjami walutowymi . Jednak na tle pozostałych gospodarek europejskich sytuacja Polski była oceniana bardzo pozytywnie ^[30] .

  Zobacz te?: Kryzys opcji walutowych w Polsce .

Zwalczanie skutkow kryzysu w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

Od listopada 2008 ^[31] do czerwca 2013 Rada Polityki Pieni??nej obni?yła depozytow? stop? procentow? z 4,50% do 2,00% ^[32] .

Jednak?e w Polsce skutki kryzysu gospodarczego były odczuwalne w zdecydowanie mniejszym stopniu ni? w innych krajach regionu. W II kwartale 2009 PKB Polski wyrownany sezonowo wzrosł o 0,5% w porownaniu z I kwartałem 2009 i był o 1,4% wy?szy w porownaniu do II kwartału 2008 ^[33] . Nale?y przy tym doda?, ?e wzrost warto?ci PKB w Polsce w tym okresie jest jedynym w Unii Europejskiej ^{[34] [35]} .

Na wzrost PKB pozytywny wpływ miały zwi?kszony eksport netto oraz spo?ycie ogołem, natomiast negatywny wpływ miał spadek akumulacji. Według raportu OECD , na dodatnie tempo wzrostu polskiego PKB wpłyn?ły te? m.in. dobre wykorzystanie funduszy unijnych oraz inwestycje prowadzone w ramach przygotowa? do Euro 2012 ^[36] .

Kryzys zadłu?enia w strefie euro [ edytuj | edytuj kod ]

  Głowny artykuł: Kryzys zadłu?enia w strefie euro .

Podczas kryzysu w 2008 r. w strefie euro odnotowano spadek PKB , w trzecim kwartale 2008 o 0,2%, a w czwartym kwartale o 1,3% (rok do roku). W całym 2008 wzrost gospodarczy strefy euro wyniosł tylko 0,8% ^[37] . Spadki PKB w dwoch kolejnych kwartałach oznaczały wej?cie ?eurolandu” w najgorsz? od pocz?tkow swojego istnienia recesj? ^[38] .

Sprzeda? detaliczna w grudniu 2008 spadła o 2,4%, a w styczniu 2009 o 2,2% (rok do roku) ^[39] . W pierwszym kwartale 2009 PKB strefy euro zmniejszył si? o 2,5% ^[40] . W drugim kwartale 2009 PKB strefy euro spadł o kolejne 0,1%.

W 2010 dwa pa?stwa strefy euro otrzymały pomoc finansow? ? Grecja 110 mld euro w maju oraz Irlandia 85 mld w listopadzie. W zwi?zku z kryzysem w Grecji i Irlandii oraz obawami co do sytuacji w Hiszpanii i Portugalii pojawił si? termin PIIGS okre?laj?cy grup? pa?stw maj?cych kłopoty finansowe ^[41] .

W 2011 r. dług publiczny 17 pa?stw strefy wyniosł 87,2% PKB ^[42] .

Kryzysowi w strefie euro ma zapobiega? pakt fiskalny ^[43] . W ocenie instytutu European Reform nie wnosi on jednak nic nowego w porownaniu do wcze?niejszych ?mi?kkich” sankcji z Paktu Stabilno?ci i Wzrostu ^[44] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Carmen M. Reinhart i Kenneth S. Rogoff: Is the 2007 U.S. Sub-Prime Financial Crisis So Different? An International Historical Comparison (Analysis by Harvard economists) . 2008-02-05. [dost?p 2008-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-16)]. ( ang. ) .
• The Giant Pool of Money. This American Life (red. naczelny Ira Glass: WBEZ 91.5 FM Chicago Public Radio, Public Radio International/National Public Radio, USA), 2008-05-09 (episode #355). Audycja radiowa typu monta?u monologowego z wywiadami, na?wietlaj?ca histori? i przyczyny kryzysu hipotetycznego. ( ang. ) (streaming audio)
• http://biznes.interia.pl/walor,1194043,3142,ropa_brent , Interia pl Biznes, Ceny ropy
• Borowski K., Kryzys na rynku kredytow subprime i jego skutki, [w:] Nowakowski J., Famulska T.(red.), Stabilno?? i bezpiecze?stwo systemu finansowego , Wydawnictwo Difin, Warszawa, 2008, ISBN  978-83-7251-927-6 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz kategori? wiadomo?ci w serwisie Wikinews na temat Kryzys finansowy (2008-2009)

Zobacz multimedia zwi?zane z tematem: Globalny kryzys finansowy

• Czy mamy ju? polski kryzys hipoteczny? . gospodarka.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-18)]. Gazeta.pl , 2008-03-12.
• Financial Crisis Inquiry Report ? Final Report of the National Commission on the Causes of the Financial and Economic Crisis in the United States
• Kalendarium kryzysu finansowego. Gazeta Wyborcza , 2010-09-13
• Kryzys globalny. Pocz?tek czy koniec? Jan J.   Winiecki , wyd. 1, Gda?sk: Regan Press, 2009, ISBN  978-83-61225-03-4 , OCLC   612228704   . Brak numerow stron w ksi??ce