Brama Brandenburska w dzie?...
...i w nocy
Kwadryga
? zwie?czenie bramy
Brama Brandenburska
[1]
(
niem.
Brandenburger Tor
) ? zabytkowa budowla w
Berlinie
, zaprojektowana przez niemieckiego architekta
Carla Gottharda Langhansa
. Budowano j? w latach 1788?1791. Jest jednym z charakterystycznych punktow miasta.
Budowana po
wojnie siedmioletniej
, w czasach umacniania si?
Krolestwa Prus
. W 1793 roku została wzbogacona
kwadryg?
, ktor? powoziła naga wowczas
Wiktoria
, bogini zwyci?stwa uwie?czona d?bowymi li??mi. Pomalowana na biało budowla została wtedy nazwana Bram? Pokoju.
Brama Brandenburska jako symbol Pokoju i Wolno?ci od 3 pa?dziernika 1990, w rocznic?
zjednoczenia Niemiec
, jest znowu w swej oryginalnej formie. Remont tej historycznej budowli trwał dwa lata.
Zabytek znajduje si? na
niemieckich rewersach monet 10, 20 i 50 eurocentow
jako symbol zjednoczenia pa?stwa niemieckiego.
Pos?g
Minerwy
w lewej przybudowce
Brama Brandenburska ma wysoko?? 26 m, szeroko?? 65,5 m i gł?boko?? na 11 m. Zbudowano j? w stylu
wczesnoklasycystycznym
z piaskowca łabskiego (ktory wydobywała berli?ska firma kamieniarska Zeidler & Wimmel) i piaskowca z okolic
Lwowka ?l?skiego
[2]
[3]
. Została ukształtowana na wzor
propylei
akropolu ate?skiego
. W bramie jest pi?? przejazdow, z ktorych ?rodkowy jest odrobin? szerszy od innych i dwie przybudowki. Po obu stronach
Bramy
znajduje si? po sze?? kolumn o wysoko?ci 15. metrow w stylu doryckim z jo?skim rowkowaniem. Bazy kolumn maj? ?rednice 1,75 m.
Attyka
i filary dziel?ce przejazdy s? pokryte
reliefami
, ktore przedstawiaj? m.in. czyny
Herkulesa
. W obu przybudowkach stoj? wielkie pos?gi przedstawiaj?ce
Marsa
, chowaj?cego miecz do pochwy i bogini?
Minerw?
z lanc?. Modele obu rze?b zostały wykonane przez
Johanna Gotfryda Schadowa
w 1792 r. Mars został wykonany przez
Carla Friedericha Wichmanna
, a Minerwa ?
Johana Daniela Metzlera
. Figury zostały zniszczone podczas II wojny ?wiatowej i zast?piono je w latach 1951?1952 kopiami wykonanymi przez zespoł rze?biarski Kranolda.
Po obu stronach bramy od pocz?tku powstania budowli znajdowały si? przybudowki dla stra?y i celnikow. Po zniesieniu berli?skiego muru cłowo-akcyzowego na przełomie lat 1867 i 1868, przybudowki zast?piono
kolumnadami
. Wykonał je ucze?
szkoły schinkelowskiej
Heinrich Strack
w 1868. Nowe kolumnady komponowały si? o wiele lepiej z bram?.
Zwie?czeniem
Bramy
jest miedziana rze?ba o wysoko?ci 5. metrow, ktor? tak?e wykonał Schadow. Przedstawia uskrzydlon? bogini? zwyci?stwa Wiktori?, ktora kieruje
kwadryg?
do miasta.
Brama Brandenburska w 1764, widok na zachod w stron?
Zoo
Razem z berli?skim murem celnym powstała w 1734 poprzedniczka obecnej Bramy Brandenburskiej, ktora słu?yła owcze?nie jako brama miejska na drodze biegn?cej do
Brandenburga
, tj. na zachod od miasta, alej?
Unter den Linden
ze
Schlossplatz
przez krolewskie tereny łowieckie w
Großer Tiergarten
. W zwi?zku z rozbudowywaniem muru z rozkazu krola stworzono od podstaw now? bram?, ktora miała zarazem upami?tnia? jego zmarłego niedawno poprzednika,
Fryderyka II
, ktorego blask miał spa?? tak?e na jego nast?pcow.
W 1793 ustawiono na bramie figur? kwadrygi powo?onej przez uskrzydlon? bogini?
Nike
(ew.
Wiktori?
). Istnieje teoria, ?e kwadryg? powozi bogini pokoju
Ejrene
, lecz jest ona z wielu powodow mało prawdopodobna. Jednym z nich jest fakt, ?e Ejrene nigdy nie była przedstawiana ze skrzydłami. S? te? inne dowody, jak cho?by protokoł mi?dzy Langhansem i Schadowem z 13 marca 1789, jednoznacznie wskazuj? na Wiktori?.
Uprowadzenie i powrot Kwadrygi
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Obraz
Viktoria! ? Die Ruckkehr der Quadriga 1814
autorstwa (Zwyci?stwo! ? Powrot Kwadrygi)
Rudolfa Eichenstaedta
Po
bitwie pod Jen?-Auerstedt
Napoleon Bonaparte
zabrał kwadryg? do Pary?a, gdzie zamierzał j? umie?ci? na stałe, nie doszło jednak do tego z powodu odsuni?cia cesarza od władzy. Po zaj?ciu Pary?a gen.
Ernst von Pfuel
został komendantem pruskiego sektora stolicy Francji. Jemu to wła?nie zawdzi?czaj? berli?czycy powrot Wiktorii na Bram?. W 1814 r. ludzie
Bluchera
zapakowali Kwadryg? w skrzynie i odesłali do Berlina, gdzie j? odrestaurowano. Podczas renowacji uzupełniono ukoronowanego orła pruskiego siedz?cego na wie?cu d?bowym o nowy symbol władzy ? zaprojektowany przez
Karla Friedricha Schinkela
?
Krzy? ?elazny
. Podczas likwidacji muru celnego w latach 80. XIX w. rozebrano prawie wszystkie owczesne bramy miejskie. Jedyn? istniej?c? po dzi? dzie? jest Brama Brandenburska.
?rodkowy przejazd bramy był zarezerwowany wył?cznie dla członkow rodziny cesarskiej, ich osobistych go?ci i członkow rodu
Pfuel
, a? do abdykacji cesarza
Wilhelma II
w 1918.
30 stycznia 1933
SA
?wi?towało przej?cie władzy przez
narodowych socjalistow
wieczornym przemarszem z pochodniami, ktorego trasa prowadziła m.in. przez Bram?.
W okresie
II wojny ?wiatowej
wykonano odlew gipsowy kwadrygi. Podczas
operacji berli?skiej
w 1945 została kilkukrotnie ostrzelana przez wojska niemieckie po tym, jak zawieszono przy niej czerwon? flag?. W wyniku ostrzału figura uległa zniszczeniu, a jedyn? cz??ci?, jaka została w cało?ci, była głowa jednego z koni (znajduje si? obecnie w
Markisches Museum
w Berlinie). Tak?e przybudowki bramy zostały mocno zniszczone.
Odbudowa po II wojnie ?wiatowej
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Berli?ski magistrat orzekł 21 wrze?nia 1956, ?e jedyna zachowana brama miejska ma zosta? odbudowana. Obie cz??ci miasta wspołpracowały przy odbudowie, mimo wielu sprzeczek i wzajemnych oskar?e?. Rekonstrukcja została zako?czona 14 grudnia 1957. Radni Berlina wschodniego ustalili jednak, ?e kwadryga ma by? pozbawiona orła i ?elaznego Krzy?a, jako ?e były symbolami pruskiego
militaryzmu
.
Berlin wschodni w 1968, zapora z donic z kwiatami na
Placu Paryskim
Prezydent Stanow Zjednoczonych
Ronald Reagan
w Berlinie Zachodnim podczas przemowy w 1987
Podczas odrestaurowywania, czerwiec 2001
Wystawa
United Buddy Bears
przy Bramie Brandenburskiej ? od 2002 Niemiecki Ambasador Dobrej Woli
[4]
.
Budowa
Muru Berli?skiego
13 sierpnia 1961 spowodowała, ?e brama stan?ła na ?rodku obszaru granicznego i nie mo?na było jej przekroczy? ani z cz??ci wschodniej, ani z zachodniej. Jedynie NRD-owskie słu?by graniczne, personel centrum informacyjnego przy Bramie Brandenburskiej i odwiedzaj?cy (zazwyczaj go?cie pa?stwowi NRD) wpuszczani na platform? widokow?, mogli si? zbli?y? do budowli.
Trafne było po?niejsze spostrze?enie prezydenta Niemiec
Richarda von Weizsackera
Jak długo Brama Brandenburska zostanie zamkni?ta, tak długo sprawa Niemiec zostanie otwarta.
12 czerwca 1987 prezydent USA,
Ronald Reagan
podczas swej wizyty w Berlinie powiedział przed Bram?:
Panie Gorbaczow, niech pan otworzy t? bram?! Panie Gorbaczow, niech pan zburzy ten Mur!
[a]
Mur Berli?ski
upadł po 28. latach istnienia, w czasie pokojowej rewolucji w Niemczech, tzw. Wende, b?d?cej cz??ci?
Jesieni Ludow
w 1989 r. Razem z upadkiem Muru 22 grudnia 1989 roku odbyło si? uroczyste otwarcie Bramy Brandenburskiej, w ktorym brało udział ponad 100 tys. osob. Krotko po tym usuni?to całkowicie tak?e pozostałe umocnienia graniczne.
W czasie nocy sylwestrowej 1989/1990 grupa ludzi wdrapała si? na szczyt Bramy i pozbawiła kwadryg? kilku cz??ci (m.in.
ogłowia
). Wykonane w zwi?zku ze zdarzeniem ogl?dziny wykazały istnienie o wiele powa?niejszych zniszcze?: od budowy Muru nie wykonywano ?adnych prac konserwatorskich przy kwadrydze, przez co wi?kszo?? wewn?trznych, stalowych cz??ci było mocno przerdzewiałych. Z tego powodu natychmiastowo zdemontowano i odnowiono figur?, a podczas prac renowacyjnych oddano kwadrydze Krzy? ?elazny i orła. Koszty utrzymania kwadrygi wynosz? rocznie około 200 tys. euro.
Tak?e brama, a głownie jej cz??ci z piaskowca, wymagały znacznego remontu. 3 pa?dziernika 2002 roku, po dwudziestodwumiesi?cznej renowacji, odbyło si? uroczyste odsłoni?cie odnowionego monumentu.
Wł?czenie do ruchu drogowego
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W latach 90. XX w. wielokrotnie prowadzono w Berlinie dyskusje na temat otwarcia Bramy dla ruchu drogowego. Głownym argumentem przeciw były zniszczenia jakie spaliny samochodow wywoływałyby w piaskowcu i fakt, i? planowano zamkn??
Plac Paryski
dla ruchu drogowego. Obecnie Brama Brandenburska jest zamkni?ta dla ruchu samochodowego. Pojawiaj? si? jednak propozycje, by wydawa? za opłat? specjalne zezwolenia dla pojedynczych przejazdow (np. dla nowo?e?cow).
W połnocnej przybudowce znajduje si? od 1994 pokoj do
medytacji
, zbudowany na wzor ?Pokoju Ciszy”, jaki kazał utworzy?
Dag Hammarskjold
dla siebie i swych wspołpracownikow w kwaterze ONZ w Nowym Jorku. Celem było stworzenie miejsca dla cichego zastanowienia, po?rod wielkomiejskiego gwaru. Jest to miejsce tolerancji mi?dzy narodami, religiami i miejsce
pokoju
[5]
.
My?l o stworzeniu w centrum Berlina Miejsca Ciszy zrodziła si? pod koniec lat osiemdziesi?tych XX w. w kr?gach intelektualnych Berlina Wschodniego. W 1993 powołano w tym celu ?Towarzystwo Wspierania Miejsca Ciszy w Berlinie” pod patronatem dr. Hanny Renaty Laurien. Działania Towarzystwa (we wspołpracy z Senatem Berlina) doprowadziły do otwarcia Miejsca Ciszy w dniu 27 pa?dziernika 1994.
Pokoj Ciszy urz?dzony jest bardzo skromnie. Jego jedyn? ozdob? jest gobelin wykonany przez Ritt? Hager z Budapesztu. Na ?cianie przedsionka umieszczono piktogram w formie płaskorze?by zaprojektowany przez Franza Prentke z Berlina.
Brama Brandenburska chronologicznie
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Odwzorowania i reprodukcje
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Brama Brandenburska jest cz?sto u?ywana jako symbol niemieckiej jedno?ci:
Brama widnieje na rewersach niemieckich monet euro o nominale 10, 20 i 50 centow. Znajdowała si? tak?e na rewersie banknotow pi?ciomarkowych ostatniej serii. Istniała tak?e seria znaczkow pocztowych wydawana przez poczt? niemieck?, po?wi?cona tej budowli.
W parku rozrywkowym Phantasialand pod
Bruhl
istnieje reprodukcja Bramy Brandenburskiej. Słu?y za wej?cie do najstarszej cz??ci parku, uproszczonej reprodukcji miasta Berlin. Brama jest wybudowana w skali 1:2 i znacznie uproszczona.
- Peter Feist:
Das Brandenburger Tor
. (Der historische Ort Nr 33) Kai Homilius Verlag, Berlin 1997, 2. Auflage 2004,
ISBN
3-931121-32-1
(
Leseprobe
).
- Laurenz Demps:
Das Brandenburger Tor ? Ein Symbol im Wandel
. Verlagshaus Braun, Berlin 2003, 1. Auflage,
ISBN
3-935455-15-1
.
- Heike Werner:
Architektur und Geschichte in Deutschland
, Heike Werner Verlag, Munchen (Deutschland),
ISBN
3-9809471-1-4
, 2006, s. 94?95.
Upadek komunizmu w Europie