Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny w ?wi?tej Lipce

Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny
	A-45 (S/14, S/15, S/16) z dnia 28.09.1953
	bazylika mniejsza
	; Brama, ogrodzenie i fasada ko?cioła pw. Nawiedzenia NMP w ?wi?tej Lipce
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	warmi?sko-mazurskie
Miejscowo??	?wi?ta Lipka
Wyznanie	katolickie
Ko?cioł	rzymskokatolicki
Parafia	Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny w ?wi?tej Lipce
Bazylika mniejsza ; ? nadaj?cy tytuł	od 24 lutego 1983 ; papie? Jan Paweł II
Wezwanie	Nawiedzenie Naj?wi?tszej Maryi Panny
Wspomnienie liturgiczne	31 maja
Historia
Data zako?czenia budowy	1688 ? 1693
Dane ?wi?tyni
Styl	barok
Architekt	nieznany
	Poło?enie na mapie gminy Reszel Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny
	Poło?enie na mapie Polski Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny
	Poło?enie na mapie wojewodztwa warmi?sko-mazurskiego Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny
	Poło?enie na mapie powiatu k?trzy?skiego Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny
	54°01′28,88″N 21°13′06,55″E / 54,024689 21,218486
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Bazylika Nawiedzenia Naj?wi?tszej Maryi Panny w ?wi?tej Lipce ? barokowe sanktuarium maryjne w ?wi?tej Lipce w wojewodztwie warmi?sko-mazurskim . Od 2018 posiada status pomnika historii ^[2].

Obecnie bazylika nale?y do dekanatu K?trzyn I ? Południowy Zachod w archidiecezji warmi?skiej ^[3].

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tek kultu Matki Bo?ej w ?wi?tej Lipce si?ga pocz. XIV wieku. Według poda? skazany przez s?d w K?trzynie wi?zie? umie?cił na lipie figurk? Matki Bo?ej, dzi?ki składanym do niej modlitwom został ułaskawiony. W II poł. XV wieku wybudowano tu kaplic?, ktora od razu stała si? celem pielgrzymek m.in. w 1519 przybył tu wielki mistrz krzy?acki Albrecht Hohenzollern . W 1525 nast?piła sekularyzacja Prus, zakazano kultu, a ostatecznie kaplic? zniszczono. Ludno?? pielgrzymowała potajemnie. Sekretarz krola Zygmunta III Wazy Stefan Sadorski kupił w 1618 teren, na ktorym stała wcze?niej kaplica i ju? rok po?niej ufundował now? ?wi?tyni?, ktor? w 1624 przekazał jezuitom. Pielgrzymowali tu zarowno biedni, jak i krol Jan Kazimierz , kanclerz litewski Albert Stanisław Radziwił . Wzniesienie obecnego barokowego ko?cioła nast?piło z inicjatywy jezuitow w latach 1688?1693 według projektu nieznanego architekta, a fasada została uko?czona w roku 1730. Kontynuacj? budowy ko?cioła realizował do 1754 Jerzy Ertli z Wilna . Przed rozpocz?ciem budowy trzeba było ustabilizowa? grunt, przez wbicie we? 10 000 pali z drewna olchowego, poniewa? plac budowy wchodził na bagnisty teren mi?dzy jeziorem Wirowym i Dejnowa . Kru?ganki i kaplice naro?ne powstały w latach 1694?1708, a dom zakonny 1695-1698. Po kasacie zakonu jezuitow i rozbiorach polski ruch p?tniczy zamarł, w 1932 powrocili do ?wi?tej Lipki jezuici ^[4].

11 sierpnia 1968 r. kardynał Stefan Wyszy?ski ? prymas Polski wraz z metropolit? krakowskim Karolem Wojtył? , dokonał uroczystej koronacji obrazu Matki Bo?ej ?wi?tolipskiej mieszcz?cej si? w ołtarzu głownym bazyliki ^[5].

Architektura [ edytuj | edytuj kod ]

Ko?cioł ma form? trojnawowej bazyliki z dwuprz?słowym prezbiterium , czteroprz?słowym korpusem nawy głownej i emporami nad nawami bocznymi. Ko?cioł jest otoczony przez czworoboczny kru?ganek odpustowy, z czterema kaplicami naro?nymi. W niszach kaplic i balustradzie kru?ganka znajduj? si? wykonane w latach 1744?1748 czterdzie?ci cztery rze?by przedstawiaj?ce przodkow Jezusa Chrystusa, ich autorem jest K. Pervanger z Tolkmicka. Wej?cie na dziedziniec prowadzi przez bram? z krat? z 1734 o ornamentach ro?linnych, jej autorem jest kowal z Reszla Jan Schwartz ^[4].

Na fasadzie z lat 1725?1729, przednich kaplicach oraz frontowym ramieniu kru?ganka ustawiono rze?by dłuta rze?biarza Krzysztofa Perwangera przedstawiaj?ce ??. Piotra i Pawła. Fasad? flankuj? dwie wie?e ze strzelistymi hełmami z latarniami, umieszczono na nich zegary wykonane w 1740 przez Johanna Albrechta z Krolewca. Na osi ?rodkowej kondygnacji fasady znajduje si? nisza, w ktorej umieszczono rze?b? ?Matka Boska na lipie” autorstwa reszelskiego rze?biarza Jan Christiana Schmidta. W niszach znajduj?cych si? w wie?ach znajduj? si? rze?by przedstawiaj?ce ?wi?tych jezuickich tj. Ignacego Loyol?, Franciszka Ksawerego, Stanisława Kostk? i Alojzego Gonzag?. Wn?trze ko?cioła jest bogato dekorowane polichromi?, m.in. malowidłami na sklepieniu z lat 1722 ? 1737 , autorstwa Macieja Jana Meyera z fundacji biskupa T. Potockiego. Sklepienie prezbiterium i nawy głownej (poczynaj?c od prezbiterium) ozdobione jest ilustracjami do zawoła? litanii loreta?skiej ? od Krolowej Aniołow do Krolowej Wyznawcow. Ci ostatni s? umieszczeni na sklepieniu ostatniego prz?sła nawy głownej (przy chorze), a w?rod nich (nad południowym oknem nawy głownej) Jadwiga ?l?ska , Zygmunt III Waza i ?w. Kazimierz . Ten sam malarz wykonał cz??? malowideł na sklepieniach kru?ganka ^[4].

Wyposa?enie [ edytuj | edytuj kod ]

Pozostałe wyposa?enie ko?cioła to m.in. ołtarz głowny z 1712 ? 1714 , dzieło Krzysztofa Peuckera i Jana Dobla. W ołtarzu głownym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bo?ej ?wi?tolipskiej namalowany w 1640 r. przez Bartłomieja Pensa (obraz ten jest kopi? obrazu Matki Bo?ej ?nie?nej z ko?cioła Santa Maria Maggiore w Rzymie ). Obraz osłoni?ty jest srebrn? sukienk? wykonan? ( 1720 ) przez złotnika z Krolewca Samuela Grew . Dziełem tego samego złotnika jest umieszczone na mensie ołtarzowej wykute ze srebra zdobienie tabernakulum ozdobione przedstawieniem ?Ostatniej Wieczerzy” i ?Chrystusa z uczniami w Emaus”. ?rodkowy obraz w ołtarzu głownym Nawiedzenia NMP i gorny Wniebowzi?cia NMP malowane s? przez Piotra Kolberga w 1725. Po bokach znajduj? si? rze?by: (od lewej) ??. Jana Chrzciciela, Jozefa, Joachima i krola Dawida (kondygnacja dolna); ??. Andrzej, Piotr, Paweł i Jan Ewangelista (kondygnacja ?rodkowa); ??. Wojciech, Szczepan, Kazimierz i Zygmunt (kondygnacja gorna) ^[4].

Na pozostałych o?miu ołtarzach bocznych obrazy malowane s? przez kilku autorow, w tym Marcina Altomonte . Za najlepszy jego obraz ?wi?tej Lipce uwa?a si? obraz ?Matka Bo?a pod Krzy?em” z 1699 umieszczony w ołtarzu Matki Bo?ej Bolesnej. Prawdopodobnie jest to podarowane przez krola Jana III Sobieskiego wotum po zwyci?stwie pod Wiedniem.

Organy z 1719 ? 1721 wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Krolewca . Organy posiadaj? 40 głosow i ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla ? Krzysztof Peucker . Ich uruchomienie doprowadziło do powstania szkoły muzycznej działaj?cej w latach 1722?1909, jednym z jej absolwentow był Feliks Nowowiejski ^[4].

Ambona wykonana w 1700 przez K. Peuckera ozdobiona płaskorze?bami ze scenami biblijnymi, naprzeciw na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rze?ba Matki Boskiej w sukience srebrnej z 1652 . ?wi?ta Lipka posiada bogaty skarbiec ^[4].

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

?wi?tolipskie organy z ruchomymi figurami

Wn?trze bazyliki

Ołtarz w sanktuarium

Sklepienie nawy

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Rejestr zabytkow nieruchomych woj.warmi?sko-mazurskiego . [dost?p 2010-08-01].
↑ Mamy swoj Pomnik Historii. Jeden z dziesi?ciu w całej Polsce .
↑ Oficjalna strona Archidiecezji warmi?skiej. . [dost?p 2011-12-14].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumi?ski: Warmia. Mazury. Przewodnik , Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 , s. 142?144.
↑ Konrad Kazimierz Czapli?ski: Sanktuaria w Polsce . Katowice: Videograf II, 2001, s. 111. ISBN 83-7183-185-4 .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Historia bazyliki na stronie sanktuarium

[1] Rejestr zabytkow nieruchomych woj.warmi?sko-mazurskiego . [dost?p 2010-08-01].

[2] Mamy swoj Pomnik Historii. Jeden z dziesi?ciu w całej Polsce .

[3] Oficjalna strona Archidiecezji warmi?skiej. . [dost?p 2011-12-14].

[Warmia-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumi?ski: Warmia. Mazury. Przewodnik , Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 , s. 142?144.

[5] Konrad Kazimierz Czapli?ski: Sanktuaria w Polsce . Katowice: Videograf II, 2001, s. 111. ISBN 83-7183-185-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Archikatedry	Białystok Cz?stochowa Frombork Gda?sk Gniezno Krakow Łod? Pozna? Przemy?l Szczecin Warszawa
Katedry	Kielce Łowicz Pelplin Płock Sandomierz Sosnowiec Tarnow Toru? Warszawa-Praga Włocławek
Konkatedry	Chełm?a Gda?sk Kołobrzeg Olsztyn Stalowa Wola
Kolegiaty	Bochnia Brzozow Chełm Dobre Miasto Gdynia Grudzi?dz Janow Podlaski Kalisz K?trzyn Koronowo Krakow Krosno Kruszwica Krzeszow Legnickie Pole Leszno Limanowa Miechow Mielec Myszyniec Nowe Miasto Lubawskie Nowy S?cz Olkusz Parczew Pozna? Przeworsk Pułtusk Sejny Sieradz Skar?ysko-Kamienna Strzegom Szamotuły ?roda Wielkopolska W?grow Wi?lica Zawiercie
Klasztorne	Bardo Bydgoszcz (?w. Wincentego a Paulo) Czerwi?sk n. Wisł? Cz?stochowa (Jasna Gora) D?bowiec Gda?sk (?w. Mikołaja) Gidle Gietrzwałd Głogowko (?wi?ta Gora) Gora ?w. Anny Gorka Klasztorna Jarosław Kalwaria Pacławska Kalwaria Zebrzydowska Katowice (Panewniki) Kode? Krakow (?w. Franciszka) Krakow (Kazimierz) Krakow (Mogiła) Krakow (Na Piasku) Krakow (NSPJ) Krakow (Skałka) Krakow (?w. Trojcy) Le?na Podlaska Le?ajsk Liche? Lublin Niepokalanow Pozna? (?w. Jozefa) Radecznica Ro?anystok Rychwałd Rzeszow Stara Wie? Stoczek Klasztorny Studzianna ?wi?ta Lipka ?wi?ty Krzy? Trzebinia Trzebnica Tuchow Twardogora Wambierzyce Warszawa (NSPJ) Warszawa (?w. Krzy?a)
Poklasztorne	Koronowo Krzeszow Legnickie Pole Markowice Miechow Pozna? Przeworsk Rokitno Rudy Sejny Skrzatusz Trzemeszno
Pozostałe	Augustow Bielsk Podlaski Bielsko-Biała Białystok Bolesławiec Braniewo Bydgoszcz (Matki Boskiej Krolowej M?czennikow) Chojnice D?browa Gornicza (MB Anielskiej) D?browa Gornicza (NSPJ) Gda?sk (?w. Brygidy) Gorlice Grybow Inowrocław Jelenia Gora Katowice (Bogucice) Kobyłka Krakow (Łagiewniki) Krakow (Mariacki) Krotoszyn Lubartow Lud?mierz Mikołow Nysa Ole?nica Pacanow Piekary ?l?skie Piotrkow Trybunalski Prosty? Pszow Radom Rybnik Sokoły Szczecin Szczepanow Wadowice W?wolnica Wrocław (garnizonowy) Zdu?ska Wola Zi?bice

dolno?l?skie	Duszniki-Zdroj (Młyn Papiernictwa) Jawor (Ko?cioł Pokoju) Krzeszow (Opactwo Cystersow) Legnickie Pole (bazylika i dawny klasztor) Srebrna Gora (Twierdza srebrnogorska) Strzegom (bazylika) ?widnica (katedra) ?widnica (Ko?cioł Pokoju) Trzebnica (bazylika) Kamieniec Z?bkowicki ( opactwo Cystersow oraz pałac ) Wrocław (zespoł historycznego centrum miasta) Wrocław Hala Stulecia Pawilon Czterech Kopuł Pergola Iglica Pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogorskiej Bobrow Bolczow Bukowiec Chojnik Cieplice Ciszyca D?browica Grabarow Janowice Wielkie Jelenia Gora (Dwor Czarne) Jelenia Gora (Pałac Paulinum) Jelenia Gora (Sobieszow) Karpniki (pałac) Karpniki (zamek) Kowary (dwor) Kowary (pałac) Łomnica (dwor) Łomnica (pałac) Zamek Henryka Miłkow Mniszkow Mysłakowice Pakoszow Radomierz Rybnica Siedl?cin Sokolec Staniszow (dwor) Staniszow (pałac) Staniszow (Pałac na Wodzie) Wojanow
kujawsko-pomorskie	Biskupin (rezerwat archeologiczny) Chełmno ( Stare Miasto ) Ciechocinek (zespoł t??ni i warzelni soli wraz z parkami T??niowym i Zdrojowym ) Grudzi?dz ( zespoł spichlerzy nad Wisł? ) Lubostro? ( zespoł pałacowo-parkowy ) Strzelno (zespoł dawnego klasztoru Norbertanek wraz z ko?ciołem pod wezwaniem ?wi?tej Trojcy i NMP oraz rotund? ?w. Prokopa ) Toru? (zespoł staromiejski) Włocławek (katedra)
lubelskie	Kazimierz Dolny ( zespoł staromiejski ) Kozłowka (zespoł pałacowo-parkowy) Lublin (historyczny zespoł architektoniczno-urbanistyczny) Wygoda (stadnina koni) Zamo?? (historyczny zespoł miasta)
lubuskie	Go?cikowo-Parady? (pocysterski zespoł klasztorny) Kl?psk ( ko?cioł Nawiedzenia NMP ) Ł?knica (Park Mu?akowski) ?aga? (ko?cioł Wniebowzi?cia NMP)
łodzkie	Łowicz (katedra) Łod? ( wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego ) Nieborow i Arkadia ( zespoł pałacowo ogrodowy i ogrod sentymentalno-romantyczny) Sulejow (opactwo Cystersow) Tum (archikolegiata)
małopolskie	Bochnia (kopalnia soli) Kalwaria Zebrzydowska (sanktuarium pasyjno-maryjne) Krakow (historyczny zespoł miasta) Krakow (opactwo Benedyktynow) Krakow (Kopiec Ko?ciuszki z otoczeniem) Racławice (historyczny teren bitwy) Stary S?cz ( zespoł staromiejski wraz z klasztorem klarysek ) Szalowa (ko?cioł ?w. Michała Archanioła) Wieliczka (kopalnia soli)
mazowieckie	Płock ( Wzgorze Tumskie ) Radom ( zespoł klasztorny Bernardynow ) Warszawa historyczny zespoł miasta (zob. Stare Miasto , Nowe Miasto z Traktem Krolewskim , Wilanowem i Gmach Ministerstwa Wyzna? Religijnych i O?wiecenia Publicznego ) zespoł Stacji Filtrow Williama Lindleya zespoł sze?ciu zabytkowych cmentarzy na Pow?zkach ?yrardow ( XIX-wieczna osada fabryczna )
opolskie	Brzeg (zespoł Zamku Piastow ?l?skich) Nysa (zespoł bazyliki ?w. Jakuba i ?w. Agnieszki) Olesno (ko?cioł odpustowy ?w. Anny) Ozimek (most wisz?cy) Paczkow (zespoł staromiejski ze ?redniowiecznym systemem fortyfikacji) Gora ?wi?tej Anny (komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy Gory ?wi?tej Anny )
podkarpackie	Bobrka (kopalnia ropy naftowej) Krasiczyn (zespoł zamkowo-parkowy) Le?ajsk (zespoł klasztorny Bernardynow) Ła?cut (zespoł pałacowo-parkowy) Przemy?l ( zespoł staromiejski ) Radru? (zespoł cerkiewny)
podlaskie	Białystok (zespoł bazyliki Chrystusa Krola i ?w. Rocha) Meczety i mizary w Bohonikach i Kruszynianach Kanał Augustowski
pomorskie	Gda?sk (miasto w zasi?gu obwarowa? z XVII wieku) Gda?sk (pole bitwy na Westerplatte) Gda?sk (Zespoł pocystersko-katedralny w Gda?sku Oliwie) Gda?sk (Twierdza Wisłouj?cie) Gda?sk (Stocznia) Gdynia (historyczny układ urbanistyczny ?rodmie?cia) Kwidzyn (zespoł zamkowo - katedralny ) Malbork (zespoł zamku krzy?ackiego) Pelplin (zespoł katedralny)
?l?skie	Cz?stochowa (Jasna Gora) Gliwice (radiostacja) Katowice (osiedle Nikiszowiec) Katowice ( Gmach Wojewodztwa i Sejmu ?l?skiego oraz zespoł katedralny ) Tarnowskie Gory ( podziemia Zabytkowej Kopalnia Srebra oraz Sztolni Czarnego Pstr?ga )
?wi?tokrzyskie	Kielce ( dawny pałac biskupow i katedra ) Obl?gorek ( pałac Henryka Sienkiewicza wraz z parkiem i Alej? Lipow?) Rytwiany (Pustelnia Złotego Lasu) Sandomierz (Historyczny zespoł architektoniczno-krajobrazowy) Sudoł (Krzemionki ? kopalnie krzemienia z okresu neolitu) ?wi?ty Krzy? (pobenedykty?ski zespoł klasztorny) oraz przedchrze?cija?skie obwałowania kamienne na Łysej Gorze Ujazd ruiny zamku Krzy?topor W?chock (opactwo Cystersow) Wi?lica ( zespoł bazyliki kolegiackiej , relikty ko?cioła ?w. Mikołaja oraz grodzisko )
warmi?sko-mazurskie	Frombork (zespoł archikatedralny) Grunwald (pole bitwy) Lidzbark Warmi?ski (zamek biskupow warmi?skich) Kanał Elbl?ski ?wi?ta Lipka (zespoł sanktuarium pielgrzymkowego)
wielkopolskie	Dobrzyca (zespoł pałacowo-parkowy) Gniezno (archikatedra) Głogowko (bazylika i oratorium) Kornik ( zespoł zamkowo-parkowy oraz ko?cioł Wszystkich ?wi?tych ) Koszuty (zespoł dworsko-parkowy) L?d (dawne opactwo Cystersow) Lednogora (wyspa Ostrow Lednicki) Lubi? (zespoł opactwa Benedyktynow) Pozna? (historyczny zespoł miasta) Rogalin (zespoł pałacowy z ogrodem i parkiem) Rydzyna (zamek)
zachodniopomorskie	Kamie? Pomorski (zespoł konkatedry) Kołbacz (zespoł opactwa Cystersow) Stargard ( zespoł kolegiaty oraz mury obronne )