Zima
? jedna z czterech
por roku
w
przyrodzie
, w strefie
klimatu umiarkowanego
. Charakteryzuje si? najni?szymi
temperaturami powietrza
w skali
roku
, umiarkowan? ilo?ci?
opadu atmosferycznego
, zazwyczaj zestalon? (zamarzni?t?) form? opadu i
osadu atmosferycznego
, a wi?kszo?? ?wiata ro?lin i zwierz?t przechodzi okres u?pienia
[1]
.
Zima astronomiczna
rozpoczyna si? w momencie
przesilenia zimowego
i trwa do momentu
rownonocy wiosennej
, co w przybli?eniu oznacza na
połkuli połnocnej
okres pomi?dzy
22 grudnia
a
21 marca
(cz?sto jednak daty te wypadaj? dzie? wcze?niej lub dzie? po?niej).
Podczas zimy astronomicznej
dzienna
pora dnia jest krotsza od pory
nocnej
, jednak z ka?d? kolejn?
dob?
dnia przybywa, a nocy ubywa.
Za zim? klimatyczn? przyjmuje si? okres
roku
, w ktorym ?rednia dobowa temperatura powietrza spada poni?ej 0
°C
. Zasadniczo zim? poprzedza jesie?, jednak pomi?dzy tymi okresami znajduje si? klimatyczny etap przej?ciowy ?
przedzimie
. Podobnie zim? od
wiosny
oddziela
przedwio?nie
.
Dla
połkuli południowej
wszystkie opisane
daty
i zjawiska s? przesuni?te o poł roku. Za miesi?ce zimowe na połkuli połnocnej uznaje si? grudzie?, stycze? i luty, a na południowej czerwiec, lipiec i sierpie?.
Wi?kszo?? ro?lin zimuje w formie nasion lub podziemnych kł?czy, cebul i bulw. Na powierzchni pozostaj? tylko bezlistne krzewy i drzewa li?ciaste oraz zimozielone krzewy i drzewa iglaste. ?nieg pokrywaj?cy drzewa chroni je przed przemarzaniem, a
szad?
jest zjawiskiem wyst?puj?cym tylko w zimie, gdy jest mgła i mroz
[2]
.
Zwierz?ta
bezkr?gowe
i
kr?gowce
zmiennocieplne pozostaj? w ukryciu przez cał? zim?. Tylko
ptaki
i niektore
ssaki
s? aktywne niezale?nie od temperatury otoczenia
[3]
. Ryby prze?ywaj? zim? w wodzie pod lodem pod warunkiem, ?e przez przer?ble odbywa? si? b?dzie jej przewietrzanie.
Osobny artykuł:
Bo?e Narodzenie
.
W religii
chrze?cija?skiej
?wi?to
upami?tniaj?ce
narodziny
Jezusa Chrystusa
. Jest to stała
uroczysto?? liturgiczna
przypadaj?ca na
25 grudnia
. ?wi?tom Bo?ego Narodzenia towarzyszy zwyczaj ubierania
choinki
, ktory pojawił si? w Polsce około 100 lat temu. Tradycyjnie drzewko ozdabia si? w
wigili?
[4]
.
Wigilia Nowego Roku i Nowy Rok
[
edytuj
|
edytuj kod
]
?wi?to po?egnania starego i powitania Nowego Roku narodziło si? na przełomie XIX i XX wieku. Pocz?tkowo obchodzono je tylko w bogatszych warstwach społecze?stwa, stopniowo zwyczaj rozpowszechniał si? na szersz? skal?. Na pocz?tku XX wieku pojawiły si? lokalne zwyczaje prze?ywania nocy sylwestrowych.
Zwyczaj
rozpoczynania nowego roku od pierwszego dnia stycznia wprowadził
Gajusz Juliusz Cezar
.
Rzymianie
czcili w ten dzie?
Janusa
, boga bram, drzwi i pocz?tkow. Wiele
j?zykow
, w tym
angielski
i
niemiecki
przej?ły wła?nie od Janusa nazw? miesi?ca stycze? (ang.
January
, niem.
Januar
). Wcze?niej Rzymianie nowy rok witali
1 marca
, dlatego te? w wielu j?zykach zapo?yczone nazwy wrze?nia, pa?dziernika, listopada i grudnia, czyli 9., 10., 11. i 12. miesi?ca roku pochodz? od łaci?skich liczebnikow
septem
,
octo
,
novem
,
decem
(7, 8, 9, 10). Pierwszym w
historii
rokiem rozpocz?tym
1 stycznia
był rok DCCVIII Ab Urbe Condita, tzn. 708 rok od zało?enia Miasta (
Rzymu
), czyli według obecnie stosowanej rachuby czasu
46 r. p.n.e.
Jare ?wi?to
przypada na koniec zimy, podczas niego praktykowany jest zwyczaj topienia
Marzanny
.
Zu?ycie
energii elektrycznej
zim? jest du?o wi?ksze ni?
latem
. To dlatego, ?e w tym okresie dni s? najkrotsze, a temperatura powietrza spada znacznie poni?ej zera. Uwzgl?dniaj?c wzgl?dy ekologicznie, ogranicza si? ogrzewanie zasilane przez spalanie
w?gla
. Alternatyw? dla ogrzewania w?glowego jest mi?dzy innymi ogrzewanie elektryczne
[5]
[6]
.
Zim? rozpowszechnione s? ro?ne sporty i zabawy.
Osobny artykuł:
Sporty zimowe
.
Zabawy zwi?zane ze ?niegiem i lodem
[
edytuj
|
edytuj kod
]
- Zima w wierszach
. mirpralat.republika.pl. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2013-10-29)].
? strona, na ktorej znajduj? si? wiersze, kartki, zdj?cia, piosenki dotycz?ce zimy.