Franz Bernheim
(ur.
15 wrze?nia
1899
w
Salzburgu
, zm.
22 grudnia
1990
w
Nowym Jorku
)
[1]
? niemiecki handlowiec narodowo?ci ?ydowskiej, autor petycji Bernheima.
Urodził si? w
Salzburgu
, ale jego rodzina powrociła wkrotce po jego narodzinach do
Wirtembergii
, gdzie dorastał i zdobył zawod kupca. Po
I wojnie ?wiatowej
przeniosł si? do
Berlina
, gdzie nawi?zał kontakty w ?rodowisku tamtejszej
bohemy
. Obracał si? te? w?rod członkow i sympatykow
Komunistycznej Partii Niemiec
. Jego szwagier
Wieland Herzfelde
był wła?cicielem
komunizuj?cego
wydawnictwa
Malik-Verlag
(inne j?zyki)
[2]
, brat Wielanda Helmut był
dadaist?
, znanym pod pseudonimem
John Heartfield
[3]
.
Z ko?cem lat dwudziestych XX wieku pracował w
Munster
, w oddziale
DeFaKa
(inne j?zyki)
(Deutsches Familien-Kaufhaus), sk?d 28 listopada 1930 roku został zwolniony
[4]
. Oficjalnym powodem miało by? niezadowolenie z jego pracy, ale przyczyn? mogły by? rownie? jego lewicuj?ce pogl?dy. Mimo negatywnej opinii, został 3 sierpnia 1931 roku zatrudniony w filii DeFaKa w
Gliwicach
, gdzie prowadził ksi?gi finansowe. Według opinii przeło?onych ?komunizował i zach?cał do komunizmu inne osoby”
[5]
.
Po
doj?ciu Hitlera do władzy
w styczniu 1933 roku, błyskawicznie nasiliły si? brutalne akty
antysemityzmu
. W całych Niemczech nast?powały zwolnienia ?ydow z pracy i
bojkot przedstawicieli wolnych zawodow pochodzenia ?ydowskiego
. DeFaKa, licz?c si? z gro?b? bojkotu z powodu zatrudniania ?ydow, w marcu 1933 roku zwolniła wszystkich pracownikow tego pochodzenia. 31 marca 1933 roku gliwicka filia rozwi?zała umow? z Bernheimem i dwoma innymi ?ydami
[6]
.
W połowie kwietnia 1933 roku Bernheim opu?cił Niemcy, udaj?c si? do
Katowic
. W kancelarii adwokata Marka Reichmanna przy ul.
Mariackiej
3, we wspołpracy z
Arthurem Kochmannem
[7]
, adwokatem z Gliwic oraz Georgiem Weissmannem, prawnikiem z Bytomia, przygotowali tekst skargi do
Rady Ligi Narodow
. Oprocz zaskar?enia legalno?ci zwolnienia Bernheima z pracy, dokument wylicza naruszenia postanowie?
Konwencji genewskiej o Gornym ?l?sku
z 15 maja 1922 roku
[8]
, w stosunku do ludno?ci ?ydowskiej na niemieckim
Gornym ?l?sku
[9]
.
Z tekstem skargi Bernheim w maju 1933 roku dotarł do
Pragi
. Przyj?ł go tam
Kurt Grossmann
, kierownik Biura Pomocy Uciekinierom, ktory zorganizował mu spotkanie z
Emilem Marguliesem
, prawnikiem i czołowym działaczem ruchu
syjonistycznego
. Margulies, obok Reichmanna, stał si? faktycznym wspołtworc? petycji. 12 maja 1933 roku dokument został zło?ony w
Genewie
przez przedstawicieli
Comite des Delegations Juives
(inne j?zyki)
Leo Motzkina
, Emila Marguliesa i Nathana Feinberga
[10]
. Rada Ligi Narodow powołała w trybie pilnym komitet do zbadania sprawy. Wydana decyzja przyznawała mniejszo?ci ?ydowskiej na Gornym ?l?sku ochron? prawn? do czasu ko?ca obowi?zywania konwencji polsko-niemieckiej z 1922 roku.
6 czerwca 1933 roku przedstawiciel rz?du Rzeszy w Lidze Narodow, August von Keller, zobowi?zał si? w imieniu Niemiec do przywrocenia na Gornym ?l?sku stanu prawnego sprzed 1 kwietnia 1933 roku
[11]
. W ten sposob ?ydzi niemieccy ?yj?cy na tym terenie mogli cieszy? si? pełni? swobod obywatelskich i praw publicznych do 1937 roku
[12]
.
15 wrze?nia 1935 roku zostały uchwalone przez niemiecki
Reichstag
norymberskie ustawy rasowe
. Rozporz?dzenie wykonawcze z 14 listopada 1935 roku, rozwijało ustalenia § 3 ustawy o obywatelstwie Rzeszy i wył?czało ?ydow spod jego mocy. ?ydow mo?na było pozbawi? obywatelstwa Rzeszy, ochrony prawnej i własno?ci. Nie mogli pełni? słu?by w urz?dach pa?stwowych ani w wojsku. Dzi?ki petycji Bernheima ?ydzi z Gornego ?l?ska cieszyli si?
rownouprawnieniem
a? do wyga?ni?cia konwencji 15 lipca 1937 roku
[13]
.
Po uzyskaniu potwierdzenia bezprawno?ci jego zwolnienia, Bernheim wyst?pił o finansowe zado??uczynienie od DeFaKa. Od 17 pa?dziernika 1933 do 2 grudnia 1935 roku przed
Gorno?l?sk? Komisj? Mieszan?
w Katowicach i Urz?dem do spraw Mniejszo?ci w
Opolu
[14]
toczyło si? post?powanie, w toku ktorego został uznany za poszkodowanego. Pocz?tkowo DeFaKa zaproponował mu 380 marek, dwukrotno?? jego miesi?cznej pensji sprzed zwolnienia, w ko?cu ugod? osi?gni?to na poziomie 1600 marek. W trakcie post?powania Bernheim mieszkał w Pradze. Jeszcze przed zako?czeniem post?powania zdecydował si? na emigracj? do
USA
, gdzie zamieszkał w
Nowym Jorku
. Zmarł jako niezamo?ny człowiek w wieku 91 lat.
- ↑
Franz Bernheim
[online], myheritage.pl
[dost?p 2019-09-03]
.
- ↑
Niestety aktualne. Wystawa Fotomonta?y Johna Hartfielda NRD.
, Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, luty 1964
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
Dan
D.
Diner
Dan
D.
(red.),
Enzyklopadie judischer Geschichte und Kultur. Band 1, A?Cl
, Stuttgart: Sachsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig, 2016, s. 291,
ISBN
978-3-476-01207-4
,
OCLC
959954344
.
- ↑
Gra?yna
G.
Ku?nik
Gra?yna
G.
,
Gorno?l?scy ?ydzi procesowali si? z Hitlerem
[online], Dziennik Zachodni, 19 wrze?nia 2015
[dost?p 2019-09-03]
.
- ↑
Leszek
L.
Jodli?ski
Leszek
L.
,
Pan Bernheim z Gliwic idzie na wojn? z III Rzesz?
[online], gliwice.wyborcza.pl, 14 kwietnia 2014
[dost?p 2019-09-03]
.
- ↑
Philipp
P.
Graf
Philipp
P.
,
Die Bernheim-Petition 1933: judische Politik in der Zwischenkriegszeit
, Gottingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2008,
ISBN
978-3-525-36988-3
,
OCLC
308560022
(
niem.
)
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
Artur
A.
Czesak
Artur
A.
,
Ostatni gorno?l?ski ?yd wysłany do Auschwitz
, ?Artur Czesak blog”, 23 czerwca 2019
[dost?p 2019-09-04]
.
- ↑
Konwencja niemiecko-polska dotycz?ca Gornego ?l?ska, podpisana w Genewie dnia 15 maja 1922 roku.
[online], isap.sejm.gov.pl
[dost?p 2019-09-04]
.
- ↑
Alastair
A.
Davidson
Alastair
A.
,
The Immutable Laws of Mankind: The Struggle For Universal Human Rights
, Springer Science & Business Media, 2012, s. 219,
ISBN
978-94-007-4183-6
,
OCLC
793420515
(
ang.
)
.
- ↑
Bernheim Petition
[online], Encyclopedia Judaica, 2008
[dost?p 2019-09-04]
(
ang.
)
.
- ↑
Eckart
E.
Conze
Eckart
E.
,
Das Amt und die Vergangenheit: deutsche Diplomaten im Dritten Reich und in der Bundesrepublik
, wyd. 2. Aufl, Munchen: Blessing, 2010,
ISBN
978-3-89667-430-2
,
OCLC
696009894
(
niem.
)
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
Wirtualny Sztetl Gliwice
[online], sztetl.org.pl
[dost?p 2019-09-04]
.
- ↑
Jarosław
J.
Durka
Jarosław
J.
,
Prasa niemiecka o wyga?ni?ciu gorno?l?skiej konwencji genewskiej w korespondencji Ambasady RP w Berlinie
, [w:] Szkice z dziejow autonomii ?l?skiej w Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2013, s. 136?156,
ISBN
978-83-88838-83-5
.
???
- ↑
Franciszek
F.
Połomski
Franciszek
F.
,
Niemiecki urz?d do spraw mniejszo?ci (1922-1937)
, Wrocław:
Zakład Narodowy im. Ossoli?skich
,
Instytut ?l?ski w Opolu
, 1965
.
Brak numerow stron w ksi??ce