Astrid Anna Emilia Lindgren
z domu Ericsson (ur.
14 listopada
1907
w
Vimmerby
, zm.
28 stycznia
2002
w
Sztokholmie
) ? szwedzka pisarka, autorka szeregu popularnych
powie?ci dla dzieci i młodzie?y
, m.in.
Fizia Po?czoszanka
(1945),
Dzieci z Bullerbyn
(1947),
Mio, moj Mio
(1954),
Karlsson z Dachu
(1955),
Emil ze Smalandii
(1963),
Bracia Lwie Serce
(1973),
Ronja, corka zbojnika
(1981); laureatka
Nagrody im. Hansa Christiana Andersena
(1958) i
Right Livelihood Award
(1994), odznaczona
Orderem U?miechu
(1978) oraz
Orderem Wolno?ci Republiki Słowenii
(1995)
[1]
; od 2003 przyznawana jest mi?dzynarodowa
Nagroda Literacka im. Astrid Lindgren
(2002) za wybitn? tworczo?? dla dzieci i młodzie?y.
Urodziła si? w rodzinie zamo?nego chłopa, Samuela Augusta Ericssona i Hanny z domu Jonsson
[2]
, ktorzy wzi?li ?lub 30 czerwca 1905
[3]
. Dorastała w gospodarstwie Nas na skraju Vimmerby w
Smalandii
[4]
, razem z rodzicami i rodze?stwem: starszym bratem Gunnarem i dwiema młodszymi siostrami: Stin? i Ingegerd
[5]
[6]
. Nauk? w szkole rozpocz?ła w wieku siedmiu lat
[7]
. Gdy miała 13 lat, jedno z jej wypracowa? ukazało si? w ?Gazecie Vimmerby”. W wieku 16 lat zdała egzamin ko?cowy w
gimnazjum
z celuj?c? ocen? ze szwedzkiego. Rok po?niej zaproponowano jej prac? w ?Gazecie Vimmerby”; była korektork? oraz pisała krotkie notki i reporta?e
[5]
[4]
.
W wieku 18 lat zaszła w ci???, w małej miejscowo?ci był to prawdziwy skandal, wi?c Astrid wyjechała do
Sztokholmu
[5]
[8]
, gdzie zapisała si? na kursy stenografii i maszynopisania przy szkole handlowej Bar-Lock; uko?czyła je wiosn? 1927. Eva Anden, adwokat broni?ca praw kobiet, pomogła jej, i Astrid mogła urodzi? syna Larsa w
Kopenhadze
w Righospitalet, jedynym szpitalu w Skandynawii, gdzie odbierano porody bez informowania o tym władz. Znalazła jej te? rodzin?, u ktorej Astrid mogła mieszka? do rozwi?zania (ktore nast?piło w grudniu 1926) i ktora stała si? potem rownie? zast?pcz? rodzin? jej syna (pani Stevens). Po uko?czeniu kursow maszynopisania zatrudniła si? na stanowisku prywatnej sekretarki w dziale radiowym Szwedzkiej Centrali Ksi?garskiej, a jej szefem został Torsten Lindfors. Nast?pnie została asystentk? redaktora w Krolewskim Klubie Automobilowym, gdzie poznała swojego szefa i przyszłego m??a, Sture Lindgrena. W grudniu 1929, gdy pani Stevens, chora na serce, nie mogła ju? dłu?ej opiekowa? si? Larsem, Astrid zabrała go do Sztokholmu, a w maju 1930 umie?ciła go u swoich rodzicow w Nas. 4 kwietnia 1931 wyszła za Sture Lindgrena
[9]
, przestała pracowa? na etacie, ale w domu nadal redagowała przewodnik dla Krolewskiego Klubu Automobilowego. Wiosn? 1934 urodziła cork?, Karin
[8]
.
W ko?cu lat 30. pracowała jako stenografistka dla docenta kryminologii, Harry’ego Sodermana. 1 wrze?nia 1939 zacz?ła pisa? swoj pierwszy
?Dziennik czasu wojny”
(zapisała 22 zeszyty). Pod koniec lata 1940 podj?ła prac? w jednym z oddziałow słu?by wywiadowczej jako cenzor korespondencji. Wiosn? 1944 zacz?ła spisywa? historie o Pippi (w polskiej wersji rownie? Fizia) Po?czoszance, postaci wymy?lonej przez jej cork?. Zadebiutowała literacko w wieku 37 lat ksi??k? ?Zwierzenia Britt-Marii”. Powie?? została pozytywnie przyj?ta, a autorka rozpocz?ła pisanie kolejnych ksi??ek dla dzieci.
Moralizatorstwo
dawnych utworow Lindgren zast?piła humorem, trafn? obserwacj? obyczajowo-psychologiczn? oraz powi?zaniem ?wiata swych ksi??ek ze wspołczesn? rzeczywisto?ci? lub ludow? fantastyk?.
W sierpniu 1945 wydawnictwo Raben & Sjogren nagrodziło ?Pippi Po?czoszank?” pierwsz? nagrod? w konkursie na ksi??k? dla dzieci w wieku 6?10 lat. W 1946, gdy ukazał si? drugi tom przygod Pippi, odezwały si? głosy krytyczne, ktore dały pocz?tek gwałtownej dyskusji w prasie nauczycielskiej i codziennej. Profesor John Landqvist nazwał Astrid niekulturalnym beztalenciem, a Pippi dzieckiem o umysłowo chorej fantazji. Cała ta dyskusja nie wywołała u pisarki ?ywej reakcji.
Jesieni? 1946 rozpocz?ła prac? w wydawnictwie Raben & Sjogren jako redaktor ksi??ek dla dzieci
[2]
. Pracowała na tym stanowisku 25 lat. Po wojnie rozwin?ła działalno?? pisarsk?. Skomponowała tak?e kilka piosenek, m.in.
Har kommer Pippi Langstrump
,
Hujedamej
oraz
Piosenka Idy
. W czerwcu 1952 zmarł po kilku latach choroby jej m?? Sture Lindgren.
Znana była rownie? jako aktywistka społeczna. W 1976, po obliczeniu, ?e podatki ?ci?gane przez pa?stwo s? wy?sze ni? jej dochod, ust?piła z partii socjaldemokratycznej i napisała bajk? ?Pomperipossa in Monismanien”, w ktorej skrytykowała polityk? podatkow? rz?du. W 1987 rozpocz?ła debat? o dobrostanie zwierz?t w klatkach, co przyczyniło si? do powstania w 1988 ustawy o dobrostanie zwierz?t tzw. Lex Lindgren oraz zakazu trzymania kurczakow w klatkach
[10]
. Ustanowiono dla krow prawo do ł?ki, dla ?wi? prawo do ?wie?ej słomy
[11]
.
Zmarła 28 stycznia 2002 w wieku 94 lat w wyniku
infekcji wirusowej
w otoczeniu przyjacioł i rodziny
[12]
[10]
[13]
[14]
. Uroczysto?ci ?ałobne odbyły si? w ko?ciele Storkyrkan, na sztokholmskim Starym Mie?cie. W?rod ?ałobnikow pojawiła si? m.in. rodzina krolewska, premier Goran Persson i wiele innych wa?nych postaci ?ycia społecznego i politycznego. W kondukcie ?ałobnym, eskortowanym przez policj? konn?, szła dziewczynka, prowadz?c białego ogiera, co jest jednym z symboli pogrzebow krolewskich. Ceremonia była transmitowana przez szwedzk? telewizj?. Lindgren pochowana została w rodzinnym mie?cie Vimmerby.
W?rod jej dorobku literackiego znajduje si? ponad 20 powie?ci i zbiorow opowiada? dla dzieci, a ponadto sztuki teatralne i słuchowiska radiowe. Wiele z jej powie?ci zostało sfilmowanych. Ksi??ki o Pippi stały si? najwi?kszym szwedzkim bestsellerem wszech czasow dla dzieci. Przetłumaczono je na 73 j?zyki, a ł?czna liczba wydanych egzemplarzy przekroczyła w 2000 roku 10 mln.
Powie?ci Lindgren w pierwszej kolejno?ci ukazały si? w
j?zykach nordyckich
(du?skim, norweskim i islandzkim), jak rownie? w
j?zyku fi?skim
[15]
.
Pierwsze tłumaczenie Pippi Po?czoszanki na j?zyk niemiecki ukazało si? w 1949 roku, wydane przez ?Verlag Friedrich Oetinger”. Wydawca usłyszał o ksi??ce przebywaj?c z wizyt? w Sztokholmie i szybko wykupił do niej prawa
[16]
. Wcze?niej Raben i Sjogrens probowało bezskutecznie sprzeda? Pippi pi?ciu innym wydawnictwom niemieckim. Wydawnictwo Oetinger wydało wszystkie ksi??ki Lindgren w około 20 milionach egzemplarzy. Niemcy s? jednym z krajow, w ktorych tworczo?? Lindgren spotkała si? z najwi?kszym uznaniem. O jej popularno?ci ?wiadczy fakt, ?e a? 186 niemieckich szkoł nosi imi? pisarki.
Nieudane natomiast było pierwsze, z 1951 roku, tłumaczenie Pippi na j?zyk francuski. Wydawnictwo usun?ło wiele fragmentow, natomiast pozostała cz??? została tak zmodyfikowana, by nie zawiera? prowokuj?cych ani anarchistycznych tre?ci. Nowe tłumaczenia Pippi ukazały si? dopiero w 1995 roku. W 1973 ukazało si? francuskie tłumaczenie ?Emila ze Smalandii”, lecz sprowadzało ono jego posta? do wiejskiego sepleni?cego chłopaka. Powie?? musiała czeka? na wierne tłumaczenie (zachowuj?ce, mi?dzy innymi, oryginalne imi? bohatera) do roku 2008.
W Zwi?zku Radzieckim ksi??ki Lindgren ukazały si? w ogromnym nakładzie ponad 10 milionow egzemplarzy. Szczegolne uznanie zdobył ?Karlsson z dachu”, ktorego tłumaczenie ukazało si? ju? w 1957 roku. O jego popularno?ci ?wiadczy fakt, ?e kiedy owczesny premier Szwecji Ingvar Carlsson przebywał z wizyt? w Moskwie, usłyszał, ?e jest ?tym niewła?ciwym Karlssonem”.
Wi?kszo?? tłumacze? na j?zyk angielski wykonała Joan Tate.
Na j?zyk polski ksi??ki Astrid Lindgren były tłumaczone przez
Iren? Szuch-Wyszomirsk?
,
Mari? Olsza?sk?
i
Ann? W?gle?sk?
.
W Polsce jej ksi??ki publikuj? Wydawnictwo Nasza Ksi?garnia
[17]
oraz Wydawnictwo Zakamarki
[18]
.
- Zwierzenia Britt-Mari
, tytuł oryg.
Britt-Mari lattar sitt hjarta
(1944)
- Pippi Po?czoszanka
, w Polsce znana te? jako
Fizia Po?czoszanka
, tytuł oryg.
Pippi Langstrump
(1945, wydanie polskie 1961)
- Pippi wchodzi na pokład
, tytuł oryg.
Pippi Langstrump gar ombord
(1946)
- Detektyw Blomkvist
, tytuł oryg.
Masterdetektiven Blomkvist
(1946)
- Czy znasz Pippi Po?czoszank??
, tytuł oryg.
Kanner du Pippi Langstrump?
(1947, wydanie polskie 2007)
- Dzieci z Bullerbyn
, tytuł oryg.
Alla vi barn i Bullerbyn
(1947, wydanie polskie 1957)
- Pippi na Południowym Pacyfiku
, tytuł oryg.
Pippi Langstrump i Soderhavet
(1948) I wydanie polskie
Fizia na Południowym Pacyfiku
(1984)
- Nils Paluszek
? opowiadania, tytuł oryg.
Nils Karlsson-Pyssling
(1949)
- Pippi w parku
, tytuł oryg.
Pippi i Humlegarden
(1949, wydanie polskie 2020
[19]
)
- Dzielna Kajsa
? opowiadania, tytuł oryginalny Kajsa Kavat (1950)
- Detektyw Blomkvist ?yje niebezpiecznie
, tytuł oryg.
Masterdetektiven Blomkvist lever farligt
(1951)
- Rasmus, rycerz Białej Ro?y
, w Polsce tłumaczona te? jako ?Detektyw Blomkvist i Rasmus, rycerz Białej Ro?y”, tytuł oryg.
Kalle Blomkvist och Rasmus
(1953)
- Mio, moj Mio
, tytuł oryg.
Mio, min Mio
(1954)
- Braciszek i Karlsson z dachu
, tytuł oryg.
Lillebror och Karlsson pa taket
(1955)
- Rasmus i włocz?ga
, tytuł oryg.
Rasmus pa luffen
(1956)
- Rasmus, Pontus i pies Toker
, tytuł oryg.
Rasmus, Pontus och Toker
(1957)
- Pippi si? wprowadza i inne komiksy, tytuł oryg.
Pippi flyttar in och andra serier
(1957 i 1958; wydanie polskie 2015)
- Dzieci z ulicy Awanturnikow
, tytuł oryg.
Barnen pa Brakmakargatan
(1958)
- Pippi nie chce by? du?a i inne komiksy
, tytuł oryg.
Pippi vill inte bli stor och andra serier
(1957-59, wydanie polskie 2020)
- Madika z Czerwcowego Wzgorza
, tytuł oryg.
Madicken
(1960)
- Lotta z ulicy Awanturnikow
, tytuł oryg.
Lotta pa Brakmakargatan
(1961)
- Karlsson z dachu lata znow
, tytuł oryg.
Karlsson pa taket flyger igen
(1962)
- Emil ze Smalandii
, tytuł oryg.
Emil i Lonneberga
(1963)
- My na wyspie Saltkrakan
, inne tytuły
Dzieci z wyspy Saltkrakan
[20]
;
Dlaczego k?piesz si? w spodniach wujku?
[21]
, tytuł oryg.
Vi pa Saltkrakan
(1964)
- Zwierz?tko dla Pellego
, tyt. oryg.
Ett litet djur at Pelle
(1964, wyd. polskie 2023
ISBN
978-83-7776-247-9
)
- Lis i skrzat
, tytuł oryg.
Raven och Tomten
(1965/2017, wydanie polskie 2022)
[22]
- Nowe psoty Emila ze Smalandii
, tytuł oryg.
Nya hyss av Emil i Lonneberga
(1966)
- Lataj?cy szpieg czy Karlsson z dachu
, tytuł oryg.
Karlsson pa taket smyger igen
(1968)
- Pippi zawsze sobie poradzi i inne komiksy
, tytuł oryg.
Pippi ordnar allt och andra serier
(1969 i 1970; wydanie polskie 2016)
- Jeszcze ?yje Emil ze Smalandii
, tytuł oryg.
An lever Emil i Lonneberga
(1970)
- Ucieczka Pippi
, tytuł oryg.
Pa rymmen med Pippi Langstrump
(1971, wydanie polskie 2009)
- Bracia Lwie Serce
, tytuł oryg.
Broderna Lejonhjarta
(1973)
- Madika i berbe? z Czerwcowego Wzgorza
, tytuł oryg.
Madicken och Junibackens Pims
(1976)
- Ja te? chc? mie? rodze?stwo
, tytuł oryg.
Jag vill ocksa ha ett syskon
(1978, wydanie polskie 2008)
- Ronja, corka zbojnika
, tytuł oryg.
Ronja Rovardotter
(1981)
- Mała Ida te? chce psoci?
, tytuł oryg.
Nar lilla Ida skulle gora hyss
(1984, wydanie polskie 2009)
- ↑
Odlikovanci
[online], Predsednica Republike Slovenije
[dost?p 2024-04-24]
(
słowe?.
)
.
- ↑
a
b
Sten Lagerstrom:
Vem ar det?: Svensk biografisk handbok
. Stockholm: P.A. Norstedt & Soners forlag, 1969, s. 580?581.
(
szw.
)
.
- ↑
Willy Knoppe:
Orientierungssuche in einer regionalen Sprachform
. Gottingen: Cuvillier Verlag, 2005, s. 193.
ISBN
3-86537-494-8
.
(
niem.
)
.
- ↑
a
b
Bag om Astrid Lindgren. W: Susanne Arne-Hansen, Trine May, Anette Øster:
Astrid Lindgren ? en eventyrlig fortæller
. København: Gyldendal Uddanelse, 2008, s. 10?11.
ISBN
978-87-02-06063-8
.
(
du?.
)
.
- ↑
a
b
c
Satujen kuningatar (?Krolowa bajek”)
. Turun Sanomat, 2006-07-16. [dost?p 2020-12-12].
(
fi?.
)
.
- ↑
Kerstin Ljunggren:
Lastenkirjailija Astrid Lindgren
. Helsinki: WSOY, 1997, s. 12.
ISBN
978-95-10-20887-8
.
(
fi?.
)
.
- ↑
Kerstin Ljunggren:
Lastenkirjailija Astrid Lindgren
. Helsinki: WSOY, 1997, s. 38.
ISBN
978-95-10-20887-8
.
(
fi?.
)
.
- ↑
a
b
Astrid Lindgren
w bazie
Filmweb
- ↑
Joyce Nakamura:
Major authors and illustrators for children and young adults
. T. 4. Gale Research, 1993, s. 1470.
(
ang.
)
.
- ↑
a
b
Astrid Lindgren dod
. sverigesradio.se, 2002-01-28. [dost?p 2015-01-03].
(
szw.
)
.
- ↑
Johannes Eberhorn:
Astrid Lindgren Lex Lindgren
. WDR, Planet Wissen, 10.08.2020. [dost?p 2020-12-12].
(
niem.
)
.
- ↑
Astrid Lindgren on kuollut
. yle.fi, 2002-01-28. [dost?p 2015-01-03].
(
fi?.
)
.
- ↑
Astrid Lindgren har avlidit
. aftonbladet.se, 2002-01-28. [dost?p 2015-01-03].
(
szw.
)
.
- ↑
Ruotsi suri Astrid Lindgrenia (?Szwecja opłakiwała Astrid Lindgren”)
. hs.fi, 2002-01-29. [dost?p 2020-12-12].
(
fi?.
)
.
- ↑
Astrid Lindgren Aktiebolag
[online], Mynewsdesk
[dost?p 2020-11-07]
(
szw.
)
.
- ↑
Verlag Friedrich Oetinger
[online], web.archive.org, 21 lutego 2009
[dost?p 2020-11-07]
[zarchiwizowane z
adresu
2009-02-21]
.
- ↑
Astrid Lindgren ? Wydawnictwo NASZA KSI?GARNIA
[online], nk.com.pl
[dost?p 2020-05-21]
[zarchiwizowane z
adresu
2020-08-14]
.
- ↑
ZAKAMARKI ? Autorzy
[online], zakamarki.pl
[dost?p 2020-05-21]
[zarchiwizowane z
adresu
2019-02-04]
(
pol.
)
.
- ↑
Pippi w parku - Astrid Lindgren - Zakamarki
[online], zakamarki.pl
[dost?p 2024-04-22]
(
pol.
)
.
- ↑
Astrid Lindgren:
Dzieci z wyspy Saltkrakan
. Nasza Ksi?garnia. [dost?p 2022-11-14].
(
pol.
)
.
- ↑
My na wyspie Saltkrakan / Astrid Lindgren
. [w:]
Katalog Biblioteki Narodowej
[on-line]. bn.org.pl. [dost?p 2012-08-14].
- ↑
Lis i skrzat
[online], Zakamarki
[dost?p 2023-04-04]
(
pol.
)
.
Obecni członkowie Towarzystwa
Byli członkowie Towarzystwa
Fotel #1
|
|
---|
Fotel #2
|
|
---|
Fotel #3
|
|
---|
Fotel #4
|
|
---|
Fotel #5
|
|
---|
Fotel #6
|
|
---|
Fotel #7
|
|
---|
Fotel #8
|
|
---|
Fotel #9
|
|
---|
Przyznawane nagrody
Przyznawane corocznie
|
|
---|
Przyznawane nieregularnie
|
|
---|
Nieprzyznawane
|
|
---|