Lo
racisme
es una
ideologia
fondada sus la cresenca de l'existencia d'una ierarquia entre lei grops umans. Probablament aparegut a la fin de l'
Edat Mejana
, a de causas e de fondaments teorics multiples coma la paur d'una mesalianca entre grops sociaus diferents, la cresenca dins l'existencia de racas umanas diferentas, la
xenofobia
o la pensada de l'impossibilitat d'una coabitacion entre grops culturaus diferents. Frequent durant lo segle XIX e la premiera mitat dau segle XX, lo racisme es condamnat dempuei la fin de la
Segonda Guerra Mondiala
e la disparicion deis
emperis coloniaus
. Pasmens, demora una ideologia influenta dins mai d'un pais. De termes precis existisson per designar certanei formas de racisme. Per exemple, l'
antisemitisme
es lo racisme antijudieu.
La dificultat d'establir l'origina dau racisme
[
modificar
|
Modificar lo codi
]
Fenomen proteiforme, lo racisme es un concepte complex que sa definicion es totjorn l'objecte de debats apassionats dins la societat moderna. La question de seis originas es donc tanben un subjecte pas simple. Pasmens, uei, la mager part deis
istorians
e dei
filosofs
consideran qu'utilizar la nocion de racisme per descriure lei societats
anticas
o
medievalas
es un
anacronisme
.
D'efiech, aquelei societats eran caracterizadas per un
etnocentrisme
fort amb una afiermacion quasi
universala
d'una autopreferencia de grop e d'una ostilitat o d'una intolerancia a l'esgard deis autrei grops. Per exemple, dins lei
ciutats-estats
gregas
de l'
Antiquitat
, leis estrangiers avian de
drechs
reduchs e lei non Grecs eran de ≪ barbars ≫. Dins aquo, assimilar aquel
etnocentrisme
a una forma de racisme pausa de problemas :
- pou menar a considerar lo racisme coma un element de la natura prefonda de l'
esser uman
.
- borrola lei limits entre lo racisme, la
xenofobia
, lo
clanisme
e l'imperatiu territoriau.
Per exemple, dins lo cas grec, lei drechs politics, economics e sociaus eran pas liats a la nocion d'una raca quina que siegue mai a aquela de
ciutadanatge
: leis abitants capables de combatre per la ciutat avian un maximom de drechs
[1]
. Per consequencia, l'
antropolog
frances
Claude Levi-Strauss
(1908-2009) refuset d'assimilar l'etnocentrisme e sei consequencias a un racisme. Se sa vision es de cops contestada
[2]
, es encara l'objecte d'un
consensus
larg e l'istoria dau racisme comenca donc generalament vers lo segle XV.
Lo racisme moderne seria lo resultat de l'evolucion d'un protoracisme aparegut dins diferentei societats
europeas
entre lei segles XV e XVIII. Au mens tres fenomens son a l'origina de son aparicion :
- lo
mite
de la
limpieza de sangre
(≪ puretat dau sang ≫ en
occitan
) en
Espanha
e en
Portugal
aparegut dins lo corrent dau segle XV a la fin de la
Reconquista
. Era la consequencia de la
paur
d'una ≪ solhura ≫ per de
maridatges
entre
crestians
ancians e
convertits
recents descendents de
judieus
o de
musulmans
que sa
fe
era considerada coma dobtosa. Au segle XVI, l'acces a certanei cargas publicas necessitet la produccion d'un ≪ estatut de puretat dau sang ≫.
- lo
mite
de la ≪ guerra dei racas ≫ en
Franca
qu'auria opausat una raca germanica de conquistaires a una raca galloromana de vencuts. La
noblesa
≪ autentica ≫ se revendiquet dau premier grop a partir dau segle XVI, benleu per s'opausar a l'ascension de l'
aristocracia
dei
foncionaris
e dei
magistrats
au servici de l'
Estat
en cors de formacion. Coma per la
limpieza de sangre
, entrainet una paur de la mesalianca entre nobles (de sang ≪ clar e pur ≫) e roturiers (de sang ≪ vil e abjecte ≫). Foguet tanben un otis politic eficac per justificar la dominacion politica de la noblesa militara
[3]
.
- l'obsession dau
mestissatge
entre Blancs e Negres (o Blancs e Indians) apareguts au segle XVII dins lei
colonias
americanas
. Liada a la paur d'una mescla entre lei mestres e leis
esclaus
, foguet l'objecte de mai d'un fantasma. Per exemple, lo ≪ sang negre ≫ i venguet una poissanca de contaminacion capabla de contaminar una linhada.
Aqueu protoracisme era pauc teoric mai ben implantat dins la pensada dei societats europeas dau Periode Moderne. L'existencia de fenomens dins d'autrei regions dau mond es atestada, especialament en
Asia
onte lei societats de casta eran comunas. Pasmens, agueron una influencia febla dins la formacion dau racisme moderne. Dins lo corrent dei segles XVIII e XIX, segon de proces mau coneguts, la diferencia de color de
peu
venguet pauc a pauc l'indici observable dei diferencias de la natura dei ≪ sangs ≫. Lo desvolopament de la
colonizacion
foguet benleu una causa d'aquela evolucion. Pasmens, l'aparicion dei premierei teorias racialistas es tanben un factor de considerar.
Lo racialisme es un concepte que dominet dins la pensada racista dau segle XIX a la fin dau segle XX. Es aparegut amb la generalizacion dau
metode scientific
dins lei sciencias naturalas.
L'idea de l'existencia de
racas umanas
au sens
scientific
apareguet dins lo corrent dau segle XVIII. Es una consequencia dau trabalh de
classificacion dau vivent
entrepres per lei
naturalistas
. Es donc visibla dins lei trabalhs de
Buffon
(1707-1788) e de
Linne
(1707-1778), respectivament en 1749 e en 1758. Pasmens, se certanei classificacions establigueron tre lo segle XVIII la nocion de ≪ racas superioras ≫ e ≪ inferioras ≫, aquela nocion demoret rara durant aquela epoca. Per exemple, la premiera classificacion raciala, realizada per lo
metge
e
filosof
Francois Bernier
(1620-1688), preciset lei mors, lei caracters generaus (color dau peu, talha, forma dau nas...) e leis airaus de reparticion
geografica
per definir plusors racas sensa assaiar de metre en placa un classament de superioritat. Publicada en 1684, l'obra de Bernier identifiquet quatre racas (leis Europeus, leis Africans, leis Asiatics e lei Lapons) e supauset l'existencia d'una cinquena (leis Americans).
Dins lo corrent dau segle XIX, lei concepcions liadas au protoracisme dei segles XV-XVIII e aqueleis eissidas dei classificacions racialas dau segle XVIII entraineron l'aparicion d'un racisme
scientific
integrat au sen d'una
ideologia
explicativa destinada a assegurar la dominacion dei racas ≪ superioras ≫ (blancas) sus lo mond. Lei criteris adoptats per realizar aquela classificacion utilizeron generalament de nocions liadas a l'idea de progres e de desvolopament
culturau
. Meneron a la definicion d'un estandard generau basat sus l'existencia de tres racas principalas qu'eran, dins l'ordre, lei Blancs, lei Jaunes e lei Negres (e de cops lei Roges
[4]
). De variacions fogueron desvolopadas per esclairar de divisions pus finas. Per exemple, foguet sovent represa l'idea de l'existencia d'una ≪ raca blanca germanica ≫ superiora a la raca ≪ raca blanca mediterranea ≫. Dins aquo, i aguet pas de consensus per adoptar un estandard precis d'aquelei sosracas.
En revenge, apareguet un fenomen particular amb la transformacion de l'
antisemitisme
tradicionau dei regions
crestianas
per definir una raca ≪ judieva ≫. Pas integrada dins lo model raciau estandard, aquela raca foguet considerada coma ≪ inferiora ≫. Pasmens, foguet dotada d'aptituds especialas destinadas a explicar la subrevida dei comunautats
judievas
europeas. Leu, aquo entrainet l'aparicion dau concepte de ≪ raca judieva ≫ enemiga dei racas ≪ superioras ≫, idea que foguet forca populara fins au
genocidi
nazi
dau
segond conflicte mondiau
. Puei, la decolonizacion entrainet l'afondrament dau resta dau sistema racialista amb lei desfachas deis Europeus contra lei movements de liberacion nacionala
asiatics
e
africans
.
-
Exemple de classificacion racialista dau segle XIX mostrant lei diferencias supausadas entre lo Blanc, lo Negre e lo
chimpanze
.
-
Exemple de classificacion racialista dau segle XIX entre una raca ≪ superiora ≫, una sosraca blanca ≪ inferiora ≫ e lo Negre amb un texte explicatiu sus l'inferioritat deis ≪ Iberoirlandes ≫.
-
Exemple de classificacion complexa de 1885-1890 basada sus l'existencia de tres racas principalas (Blancs, Negres, Jaunes) devesidas en plusors sosracas.
-
Exemple de retrachs de presentacion dei diferentei racas umanas presentadas dins un jornau rus de 1865.
-
Exposicion alemanda de 1937 mostrant lei trachs anatomics caracteristics de la ≪ raca judieva ≫.
A partir deis ans 1980-1990, lo desvolopament de la
genetica
portet un cop fatau ai tesis racialistas. D'efiech, l'estudi dau patrimoni
genetic
dei populacions umanas mostret l'inexistencia dei racas umanas. Pasmens, leis ideas racistas conogueron d'evolucions novelas que li permeteron de s'adaptar a la societat actuala.
La premiera evolucion es la transformacion dau racisme racialista en un racisme basat sus l'identitat
culturala
. D'efiech, lo racisme contemporaneu a globalament abandonat lo concepte de raca e lei postulats sus leis inegalitats entre
racas umanas
diferentas. En placa, se fonda sus d'
axiomas
d'incompatibilitat culturala e mentala entre certanei grops umans. Per exemple, es lo cas dau racisme anti-imigrats en
Europa
o en
America
o dau racisme anti-negres present dins mai d'un mai pais d'
Asia dau Sud-Est
que son pas dirigits contra una ≪ raca ≫ particulara mai contra de grops considerats coma trop diferents. L'
antisemitisme
conoguet tanben una evolucion similara dins l'encastre dau
conflicte araboisraelian
. La teoria dau tuert dei
civilizacions
a un rotle major dins la definicion d'aqueu racisme car provesis un quadre generau que permet de teorizar de diferencias fondamentalas e irreductiblas entre diferentei regions dau mond.
Una autra evolucion dau racisme contemporaneu, relativament paradoxala, es l'aparicion de racismes eissits dei luchas antiracistas. D'efiech, certanei movements antiracistas son pres entre doas tendancias opausadas que son la necessitat
universalista
de far respectar cada individu quina que siegue son origina e, d'autra part, lo besonh de preservar la diversitat culturala de l'esser uman. Dins certanei cas, aquela contradiccion mena a una exacerbacion dei diferencias entre grops diferents que presenta de similituds importantas amb lei discors eissidas dau tuert dei civilizacions
[5]
.
Lo racisme individuau compren l'ensemble dei manifestacions racistas a l'escala dei relacions individualas. Pou anar de paraulas a d'actes de violencia. Es generalament liat a la
xenofobia
, a l'odi, au
bellicisme
, a l'
intolerancia
, a una
ideologia
de superioritat
culturala
o personala, a la paur dau desclassament sociau o au ressentiment. Dins la mager part dei pais actuaus, aqueleis actes son enebits per la
lei
.
Durant la segonda mitat dau segle XIX e la premiera mitat dau segle XX, lei
partits politics
dubertament racistas eran pas rars. Pasmens, dempuei 1945, lei teorias racistas son descreditadas per l'amplor dei crimes nazis. De mai, dins forca pais, lo racisme es illegau e sa promoccion pou menar a una condamnacion penala. Se lei movements d'aqueu tipe an pas disparegut (New Black Panthers Party estatsunidenc, Tribu Ka francesa...), an generalament una influencia marginala.
En placa, lei movements identitaris an donc adoptat d'
ideologias
eissidas de l'etnodiferencialisme e de programas destinats a protegir l'identitat culturala d'un grop etnic donat. Constituisson de partits importants dins mai d'un pais moderne. Per exemple, en
Franca
, l'
Acampament Nacionau
ganhet leis eleccions europeas en 2014 e en 2019 amb 25% e 23% dei sufragis exprimits.
Cinema
≪ reservat ≫ ai negres durant lo periode de la segregacion ais Estats Units.
Lo racisme d'Estat es una segregacion institucionalizada qu'es integrada dins lei
leis
. Es fondat sus una
ideologia
racista qu'es promouguda per lo poder e presentada coma una ierarquia naturala. Generalament, lei maridatges interraciaus son estrictament enebits e lo grop discriminat es l'objecte de limits sociaus, economics o politics. Dempuei lo segle XIX, au mens tres sistemas d'aqueu tipe son estats recensats :
- la segregacion raciala entre Blancs e Negres mesa en placa apres la
Guerra de Secession
dins certaneis Estats deis
Estats Units
. Foguet oficialament abolida en 1967 mai d'inegalitats encara importantas existisson totjorn entre lei dos grops.
- l'
apartheid
en
Sud-Africa
e en
Rodesia dau Sud
. Oficialament, lo principi d'aqueu sistema era d'assegurar lo desvolopament separat de cada comunautat que compausan aqueulei pais. Pasmens, son aplicacion menet a una dominacion dei populacions blancas. Aquelei sistemas fogueron respectivament abolits en 1979 e en 1991-1994. Coma dins lo cas estatsunidenc, son a l'origina d'inegalitats e de tensions grevas e persistentas.
- l'
Alemanha
hitleriana
de
1933
a
1945
. Fondat sus lo
nazisme
, una ideologia definissent una ierarquia complexa de racas umanas dominada per la ≪ raca ariana ≫, lo
Tresen Reich
organizet lo
genocidi
e l'esplecha dei racas ≪ inferioras ≫ coma lei Judieus o leis
Eslaus
. S'afondret a la fin de la
Segonda Guerra Mondiala
.
Durant lo periode coloniau, de sistemas similars a de racismes d'Estat an tanben existit. De cops dichs racismes ≪ imperialistas ≫, eran pas totalament integrats au sen dei legislacions nacionalas. Eran fondats sus l'idea de superioritat dau colonizator blanc encargat de portar la ≪ civilizacion ais autrei pobles ≫. Dins la realitat, permetian de limitar lei desplacaments de populacion, de recorrer au
trabalh forcat
o de reprimir leis insureccions localas. Aquelei sistemas disparegueron amb lo
colonialisme
.
Lei progres de la
genetica
durant lo segle XX an permes d'estudiar lo patrimoni genetic de mai d'una populacion umana. D'efiech, se pou s'observar la presencia pus importanta de certanei
gens
au sen d'una populacion donada, aquo es pas sufisent per definir l'existencia de racas au sen
biologic
dau terme car lei variacions geneticas demoran trop importantas entre lei diferenteis individus de cada populacion. Per aquela rason, lo concepte de raca foguet abandonat per descriure lei diferentei populacions umanas.
Lo racisme es uei condamnat dins la mager part dei
pais
. Lei legislacions nacionalas definisson donc plusors infraccions per condamnar sei diferentei manifestacions. De mai, lo racisme es sovent considerat coma una circonstancia agravanta d'una infraccion ordinaria.
- (fr)
Raphael Carrasco, Annie Molinie-Bertrand e Beatrice Perez (dir.),
La purete de sang en Espagne : du lignage a la race
, PUPS, 2011.
- (fr)
Albert A. Sicroff,
Les controverses des statuts de ≪ purete de sang ≫ en Espagne du XVe au XVIIe siecle
, Didier, 1960.
- (fr)
Unesco e
Claude Levi-Strauss
,
Le racisme devant la science
, Unesco/Gallimard, 1973.
- ↑
Per simplificar, lei ciutadans d'una ciutat grega devian esser capables de combatre au sen d'una
falanja
, una
formacion pesuca
demandant una disciplina forta. La fisanca dau collectiu era donc una condicion necessaria per obtenir lo ciutadanatge d'una vila. Segon leis endrechs, lei condicions eran donc variablas (revenguts, origina sociala, meriti personau...). Ansin, per exemple, apres la destruccion de la vila de
Platea
, una aliada anciana e fidela d'
Atenas
, sei subrevivents fogueron acceptats sensa problema coma ciutadans d'
Atenas
.
- ↑
La mager part dei contestacions venon d'istorians de l'
antisemitisme
. Pasmens, lei manifestacions ancianas d'antisemitisme, se podon de cops aver d'aspectes prefigurant un discors sus la ≪ raca ≫, s'explican generalament per d'autrei causas coma l'intolerancia religiosa.
- ↑
Sei concepciosn sus la ≪ raca galloromana ≫ prefigureron tanben lo racisme dei segles XIX e XX contra lei populacions
occitanas
.
- ↑
Dins la mager part dei classificacions, lei populacions
amerindianas
eran assimiladas ai populacions asiaticas.
- ↑
Una consequencia es l'integracion de movements racistas dins de movements de lucha contra lo racisme. Per exemple, es una situacion relativament frequenta dins lei movements modernas de lucha contra lo racisme antinegre o l'antisemitisme.