Fra Wikipedia ? det frie oppslagsverket
- Sja og fotografen
Knud Knudsen (1832 - 1915)
Knud Knudsen
(
6. januar
1812
–
4. mars
1895
) var ein norsk
lærar
og sprakforskar. Knudsen er rekna som ein viktig person i utviklinga fra reint
dansk skriftsprak
i
Noreg
til norskdansk
riksmal
og
bokmal
. I motsetnad til
Ivar Aasen
gjekk Knudsen inn for a skapa eit eige
norsk skriftsprak
ved a ta inn norske former i det danske skriftspraket.
Knud Knudsen vart fødd
6. januar
1812
i
Holt
ved
Tvedestrand
. Han var
lærar
i folkeskulen i heimbygda før han tok
filologisk
embetseksamen i 1840 ved
Christiania universitet
. Fra
1840
til
1846
var han adjunkt pa lærarskulen i
Drammen
, og arbeidde seinare pa
Christiania katedralskole
som adjunkt (
1846
-
1852
) og seinare som
lektor
eller "over-lærer" fra 1852 til 1880.
Knudsen var ein motstandar til den klassiske
utdanninga
, og fremja fyldigare og meir omfattande undervisning i
morsmalet
,
historie
og
realfag
. Han er likevel mest kjend for "malstrevet", eit arbeid som utgjer ein parallell til Ivar Aasen sin kamp for innføring av
landsmalet
. Knudsen ville, i staden for a laga eit nytt skriftsprak bygt pa dei norske
dialektane
, endra det danske
spraket
som var i bruk i Noreg i trad med norsk uttale (t.d. p, t og k i staden for b, d, g) og erstatta ein del framande ord med uttrykk fra talemalet til almugen. Fram til 1858 var nok motsetnaden mellom Knudsen og Aasen ikkje oppfatta som sa stor. Motsetnaden gjekk fyrst mellom dei som ville endre sprakstoda (Wergeland, Aasen, Knudsen mfl.) og dei som ikkje ville endre sprakstoda (P.A. Munch mfl.). I 1858 vart motsetnadene formulerte tydelegare, i samband med den sterke motstanden mot Ivar Aasens omsetjing av "Frithjofs Saga", motstanden mot Vinjes blad
Dølen
og motstanden mot
Jan Prahl
sitt arbeid. Utover pa 1860-talet kom der ei yttarlegare markering av skiljeliner mellom det vi i dag kallar Knudsen-lina og Aasen-lina.
I motsetnad til Ivar Aasen gjekk ikkje Knud Knudsen systematisk og empirisk til verks for a definere ein klar struktur for skriftspraket. Han fylgte sin eigen intuisjon for kva han meinte var "den landsgyldige norske uttale". Hans program var dermed opnare enn det Aasen sette fram, pa den maten at skriftspraket i prinsippet kunne endrast i høve til endringar i "den landsgyldige norske uttale".
Nokre av dei viktigaste sprakframlegga til Knudsen som etter kvart fekk gjennomslag, var:
- Fjerne stum e (faa istf. faae).
- Fjerne dobbeltskriving av lange vokalar (Hus istf. Huus, ren istf. reen).
- Fjerne c, ch og q for lyden k (Kontrol, Karakter og kvalm istf. Control, Charakter og qualm).
- Innføre harde konsonantar (p, k, t) etter lange vokalar (løp, Fat og Tak istf. løb, Fad og Tag).
- Fjerne stum d i ord som Fjeld og finde.
- Fjerne store forbokstavar i substantiv.
- Kortformer av fleire danskinspirerte ord (Mor og Far istf. Moder og Fader)
I tillegg til desse meir ortografiske reformframlegga, ma det nemnast at Knudsen var
purist
, og pa det leksikalske omradet ma han karakteriserast som ein av dei mest ekstreme puristane i norsk sprakhistorie. I hovudverket sitt, "Unorsk og norsk eller fremmedords avløsning" (1881) har han 987 sider med framlegg til
avløysarord
for ord han meinte var "unorske". Knudsen deltok og i offentleg ordskifte imot
framandord
og "unorske" ord. Men ordpurismen til Knudsen fekk heller lita gjennomslagskraft i bokmalsnormeringa.
Den
4. mars
1895
døydde Knudsen i
Kristiania
. Han testamenterte formua si pa 20.000 kroner til ei stifting for fremjing av det norsk-danske "maalstrævet".
- Haandbog i dansk-norsk sproglære
, (
1856
)
- Er norsk det samme som dansk?
(
1862
)
- Modersmaalet som skolefag
(
1864
)
- Det norske maal-stræv
(
1867
)
- Nogle spraak- og skolesporgsmaal
(
1869
)
- Den landsgyldige norske uttale
(
1876
)
- Unorsk og norsk eller fremmede ords avlosning
, (
1879
-
1881
)
- Af maalstriden 1881
(
1881
)
- Norsk blandkorn
(3 samlingar,
1882
-
1885
)
- Latinskole uten latin
(
1884
)
- Hvem skal vinne?
(
1886
)
- Tyskhet i norsk og dansk
(
1888
).
- Norsk maalvekst fra 1852 a regne
(
1894
)
