San Francisco
is een
stad
in de
Amerikaanse
staat
Californie
en het hart van de
San Francisco Bay Area
. San Francisco is de vierde stad van Californie, na
Los Angeles
,
San Diego
en
San Jose
. Het is tevens de enige stad in Californie die samenvalt met een county: officieel heet ze
City and County of San Francisco
.
De stad, die 881.549 inwoners telt, ligt op het
schiereiland van San Francisco
dat de
Stille Oceaan
van de
Baai van San Francisco
scheidt. De
agglomeratie
waarvan San Francisco het centrum is bestaat uit de steden San Jose, San Francisco,
Oakland
en
Berkeley
. Met ruim 7 miljoen inwoners is het de op vier na grootste agglomeratie in de Verenigde Staten. Alleen
New York
,
Los Angeles
,
Chicago
en
Washington D.C.
-
Baltimore
zijn grotere agglomeraties.
San Francisco is een van de populairste toeristische steden ter wereld. Kenmerkend aan San Francisco zijn haar steile heuvels, de frisse zomers en de mist. Symbolen van de stad zijn de
Golden Gate Bridge
,
Alcatraz
,
Chinatown
, de
Transamerica Pyramid
en de
kabeltrams
. Ook de
homowijk
Castro
geniet internationale bekendheid.
Rond 3000 voor Christus werd de
San Francisco Bay Area
bewoond door een indianenstam, later de
Ohlone
genoemd.
[1]
Op 16 november 1542 zeilde
Juan Rodriguez Cabrillo
langs de kust nabij San Francisco en ontdekte de
Farallonen
. In 1575 strandde
Sebastiao Rodrigues Soromenho
in
Drakes Bay
en eiste het land op voor
Spanje
. Hij noemde het Puerto de San Francisco (Haven van de
Heilige Franciscus
). Later, in 1579, strandde ook Sir
Francis Drake
in de baai. Hij eiste het land op voor Engeland en noemde het
Nova Albion
.
Pioniers, onder wie
Jose Francisco Ortega
, van een Spaanse expeditie geleid door
Gaspar de Portola
ontdekten op 2 november 1769 de
Golden Gate
. Zeven jaar later, op 28 maart 1776 stichtte een andere Spaanse expeditie, geleid door
Juan Bautista de Anza
, het
Presidio
en vervolgens in juni van hetzelfde jaar de
missiepost van San Francisco de Asis
.
Begin negentiende eeuw ontstond ongeveer drie kilometer van het presidio het dorpje Yerba Buena ('Goed Gras'). Toen in 1846 de
Mexicaans-Amerikaanse Oorlog
begon, namen de
Verenigde Staten
een deel van
Alta California
in, waaronder Yerba Buena dat werd hernoemd naar San Francisco. De stad groeide explosief tijdens de
Californische goldrush
die begon in 1848.
In 1906 werd San Francisco getroffen door een
zware aardbeving
. Er vielen vermoedelijk enkele duizenden doden en veel gebouwen werden verwoest. De stad werd daarna snel en op grote schaal weer opgebouwd.
In de tweede helft van de twintigste eeuw ontwikkelde San Francisco zich tot een stad met alternatieve culturen. In de
jaren zestig
van de 20e eeuw werd de stad gezien als
hippiehoofdstad
van de wereld; met name de buurt
Haight-Ashbury
stond centraal in de hippiebeweging en werd daarom lokaal ook wel schertsend Hashbury genoemd. Raadslid
Harvey Milk
was in de
jaren zeventig
een van de eerste openlijk homoseksuele stadsbestuurders. Ook nu nog wordt San Francisco gezien als een paradijs voor
homoseksuelen
van de Verenigde Staten, omdat het een relatief homotolerante stad is.
San Francisco ligt op het
Schiereiland van San Francisco
aan de westkust van de
Verenigde Staten
. De stad ligt in de staat
Californie
, waar het de op drie na grootste stad is, gerekend naar inwonertal. In een straal van 50 km rondom San Francisco ligt de
San Francisco Bay Area
, een agglomeratie met 7 miljoen inwoners. De belangrijkste steden van de agglomeratie rondom San Francisco zijn:
Berkeley
,
Oakland
,
Palo Alto
,
San Jose
en de
Silicon Valley
.
In de Bay Area liggen voorts enkele natuurgebieden, zoals
Muir Woods National Monument
en
Point Reyes National Seashore
.
San Francisco heeft een
mediterraan klimaat
. In januari is de gemiddelde
temperatuur
10,6 °C, in juli is dat 15,1 °C. Jaarlijks valt er gemiddeld 500,6 mm
neerslag
(gegevens op basis van de meetperiode 1961?1990). San Francisco is vaak gehuld in een wazige
mist
. Deze mist is er mede voor verantwoordelijk dat de zomers in San Francisco uitermate koel zijn. De mist ontstaat doordat in het binnenland (
Arizona
,
Nevada
,
Utah
en dergelijke) de temperatuur in de zomer hoog oploopt. De warme lucht die hierdoor opstijgt wordt aangevuld door lucht vanaf zee ? beter gezegd; vanaf de
Grote Oceaan
. Deze lucht is vanzelfsprekend veel kouder. De wisselwerking tussen koude en warme lucht zorgt onder andere voor mist en neerslag.
Weergemiddelden voor San Francisco
Maand
|
jan
|
feb
|
mrt
|
apr
|
mei
|
jun
|
jul
|
aug
|
sep
|
okt
|
nov
|
dec
|
Jaar
|
Gemiddeld maximum (°C)
|
13
|
16
|
16
|
17
|
18
|
19
|
19
|
19
|
21
|
21
|
18
|
14
|
17
|
Gemiddeld minimum (°C)
|
8
|
9
|
9
|
10
|
11
|
12
|
12
|
12
|
13
|
13
|
11
|
8
|
11
|
|
Neerslag
(mm)
|
104,1
|
88,9
|
73,7
|
38,1
|
12,7
|
5,1
|
0
|
0
|
5,1
|
27,9
|
66
|
99,1
|
518,2
|
Bron: Weatherbase
[2]
|
De stad ligt op de
San Andreasbreuk
, oorzaak van regelmatige (kleine en grote) aardbevingen. Op 18 april 1906 richtte een zware
aardbeving
grote schade aan in San Francisco. De meest algemeen geaccepteerde schatting van de magnitude van deze beving is 7,8 op de
schaal van Richter
. Andere schattingen varieren tussen 7,7 en 8,3.
[3]
Er waren 3000 doden. De meeste schade werd echter aangericht door de grote brand die na de beving ontstond, mede als gevolg van het feit dat San Francisco al vroeg over
aardgasleidingen
beschikte. Honderd jaar later, op 18 april 2006, werd die gebeurtenis herdacht.
In 1989 werd de stad opnieuw door een grote aardbeving getroffen (circa 60 slachtoffers). De kans dat een dergelijke ramp de stad opnieuw treft blijft groot. Het kan nog vele jaren duren, maar een verwoestende aardbeving kan iedere dag toeslaan. Veel gebouwen zijn 'bevingsproof' gemaakt, maar desondanks kan een aardbeving nog steeds grote gevolgen hebben.
Volgens de
volkstelling
van 2010 door het
United States Census Bureau
telde San Francisco 805.235 inwoners, een stijging van 3,7% ten opzichte van 2000, toen er 776.733 inwoners geteld werden. De bevolking van San Francisco groeit sinds de jaren 80. In de periode daarvoor, tussen 1950 en 1980, werden er bij de tienjaarlijkse volkstellingen dalingen vastgesteld. Volgens schattingen in 2012 had San Francisco op dat moment zo'n 826.000 inwoners.
De etnische samenstelling van de bevolking was in 2010 als volgt: 48,1% blank, 33,3%
Aziatisch
, 6,1%
Afro-Amerikaans
, 0,5%
indiaans
en 0,4% afkomstig van de eilanden in de Stille Oceaan. Daarnaast gaf 6,6% aan tot een ander ras te behoren en 4,7% tot twee of meer rassen te behoren. Als percentage van de gehele bevolking waren er 15,1%
hispanics en latino's
in San Francisco. Niet-hispanic blanken zijn goed voor 41,9% van de bevolking, waardoor San Francisco een stad is waar
minderheden
in de meerderheid zijn, alhoewel blanken nog steeds de grootste bevolkingsgroep vormen. De grootste etnische minderheid zijn de
Chinezen
(21,4%).
San Francisco, dat slechts een kleine oppervlakte beslaat, heeft een
bevolkingsdichtheid
van 6800 personen per km². Daarmee is het na
New York
de dichtstbevolkte grote stad van de Verenigde Staten. Voor de huisvesting van de bevolking werden grote concentraties wolkenkrabbers gebouwd. Critici duidden dit aan als
Manhattanisering
.
De stad vormt het traditionele hart van een grote agglomeratie en regio, de
San Francisco Bay Area
. De agglomeratie
San Jose
-San Francisco-
Oakland
telt meer dan 7 miljoen inwoners, waarmee het de vijfde
metropoolregio
van de VS is en de tweede van Californie, na Los Angeles.
San Francisco is sinds 1856 een eengemaakte stad?county (
consolidated city?county
), dus het bestuursniveau van de stad en de
county
is samengevoegd. Dit is de enige plaats in de hele staat Californie waar dit gedaan is. De
burgemeester
is ook de uitvoerende macht van de county, en de
Board of Supervisors
functioneert ook als gemeenteraad, zetelend in het
stadhuis van San Francisco
.
De burgemeester van San Francisco is sinds 2018 London Breed. Elke burgemeester sinds 1964 was een Democraat. San Francisco staat bekend als een progressieve stad.
In de
jaren zestig
heeft de stad zich universeel ontwikkeld tot een stad waar onderwerpen als drugs en seks niet worden ontweken. Dat is terug te zien in het werk van
Armistead Maupin
in een dagelijkse rubriek uit de krant 'The San Francisco Chronicle'. De agglomeratie is de bakermat van bewegingen als
Beatnik
en de
Hippies
. Het rookbeleid in openbare ruimtes is erg streng. In 2005 werd roken zelfs verboden in parken.
De banden van San Francisco met
Azie
zijn belangrijk om de stad te kunnen begrijpen: de Chinese gemeenschap is een van de grootste van
Noord-Amerika
; San Francisco heeft na New York de grootste Chinese wijk van de Verenigde Staten. De stad heeft een zusterverband met
Shanghai
en heeft banden met de Aziatische cultuur ontwikkeld; het Museum van de Aziatische Kunst en de Japanse Tuin vallen onder de meest interessante van het Westen. In 1975 trok een tijdelijke expositie in San Francisco van Chinese archeologische vondsten 800.000 bezoekers in twee maanden.
Jaarlijks wordt in de maand mei het hardloopevenement
Bay to Breakers
georganiseerd, een evenement dat tienduizenden belangstellenden trekt.
Gebouwd op circa 43
heuvels
, biedt deze stad een veelheid aan bezienswaardigheden:
Het rijke culturele leven heeft San Francisco onder andere te danken aan zijn musea.
Zo is er het
Exploratorium
, een museum met het thema wetenschap. Sinds 2013 is het Exploratorium gevestigd aan Pier 15 en 17, maar de oorspronkelijke locatie was bij het
Palace of Fine Arts
. Dit gebouw, in de stijl van een oude Romeinse koepel, is een van de weinige overblijfselen van de
Panama-Pacific International Exposition
in 1915.
De
California Academy of Sciences
bevindt zich in het
Golden Gate Park
. Dit is een museum en wetenschappelijk onderzoeksinstituut met een internationale reputatie, waar aquaria, natuurhistorische verzamelingen en een planetarium zijn te vinden.
In het
civic center
, in een gebouw dat in gebruik werd genomen in 1966, bevindt zich het
Museum voor Aziatische kunst
. Het museum herbergt ongeveer 15.000 voorwerpen uit Azie. Het grootste deel van de collectie is afkomstig van de miljonair Avery Brundage, die stierf in 1975. In 1989 werd een afdeling met Koreaanse kunst toegevoegd aan de collectie. Vanaf 20 maart 2003, na een grondige renovatie onder leiding van de Italiaanse architect
Gae Aulenti
, biedt het museum zijn collectie aan in een nieuw kader.
Ten slotte zijn er nog ander musea, zoals het
Musee Mecanique
in
Fisherman's Wharf
, het
Fine Arts Museums of San Francisco
? dat bestaat uit het
M.H. de Young Memorial Museum
en het
California Palace of the Legion of Honor
? en het
San Francisco Museum of Modern Art
.
Het San Francisco
Jazz
Festival vindt sinds 1982 plaats in de herfst.
De publieke vervoersmaatschappij
SF Muni
baat een netwerk van metro- en tramlijnen uit, aangevuld met een busnetwerk. De heuvels in San Francisco zijn te steil om er een normale
tram
te laten rijden. Daarom rijden er
cable cars
die zich 'vastgrijpen' aan kabels die door een sleuf tussen de rails onder de grond bewegen. In de vlakke straten rijden ook 'normale' trams en sneltrams, waaronder trams van het historische type
PCC-car
op tramlijnen
F Market & Wharves
en
E Embarcadero
. De stad wordt met de omliggende zones verbonden door het
Bay Area Rapid Transit
(BART)
lightrailnet
.
De
Golden Gate Bridge
is een van de bekendste bruggen ter wereld en verbindt het Schiereiland van San Francisco met
Marin County
over de
Golden Gate
.
In
San Mateo County
, 21 km ten zuiden van de stad, ligt het vliegveld
San Francisco International Airport
. Het vliegveld ligt op een landwinningsgebied in de baai, vlak boven zeeniveau.
San Francisco heeft drie sportclubs die uitkomen in een van de vier grootste Amerikaanse profsporten. Het gaat om:
San Francisco was met het
Stanford Stadium
speelstad bij het
WK voetbal
in 1994.
Televisieseries die zich afspelen in San Francisco:
- San Francisco
, 1936, van
W.S. Van Dyke
met
Clark Gable
,
Jeanette MacDonald
,
Spencer Tracy
- The Maltese Falcon
, 1941, van
John Huston
met
Humphrey Bogart
en
Peter Lorre
- Vertigo
, 1958, van
Alfred Hitchcock
, met onder meer de
Coit Tower
, de
Golden Gate Bridge
en het
Legion of Honor
-museum
- The Birds
, 1963, van
Alfred Hitchcock
met
Rod Taylor
en
Suzanne Pleshette
- Good Neighbor Sam
, 1964, van David Swift met
Jack Lemmon
en
Romy Schneider
- The Graduate
, 1967, van Walt Nichols met
Anne Bancroft
en
Dustin Hoffman
- Bullitt
, 1968, van
Peter Yates
, met
Steve McQueen
,
Jacqueline Bisset
,
Robert Vaughn
en
Robert Duvall
- The Love Bug (1968)
, van
Robert Stevenson
- Dirty Harry
, 1971, van
Don Siegel
met
Clint Eastwood
. De sequels spelen zich eveneens af in San Francisco
- The Laughing Policeman
, 1973, met
Walter Matthau
en
Bruce Dern
- The Towering Inferno
, 1974, met
Steve McQueen
en
Paul Newman
- Herbie Rides Again
, 1974, van
Robert Stevenson
- Family Plot
, 1976, van
Alfred Hitchcock
- A View to a Kill
, 1985, van
John Glen
met
Roger Moore
en
Christopher Walken
- Star Trek IV: The Voyage Home
, 1986, van
Leonard Nimoy
, met
William Shatner
, Leonard Nimoy,
DeForest Kelley
,
James Doohan
e.a., 4e speelfilm uit de
Star Trek
-reeks
- The Presidio
, 1988, met
Meg Ryan
en
Sean Connery
- Pretty Woman
, 1989 met
Richard Gere
en
Julia Roberts
- Basic Instinct
, 1992, van
Paul Verhoeven
, met
Michael Douglas
en
Sharon Stone
- Sister Act
, 1992, van
Emile Ardolino
met
Whoopi Goldberg
,
Bill Nunn
en
Maggie Smith
- Mrs. Doubtfire
, 1993, van
Chris Columbus
met
Robin Williams
,
Sally Field
en
Pierce Brosnan
- Sister Act 2: Back in the Habit
, 1993, van
Bill Duke
met Whoopi Goldberg,
James Coburn
en Maggie Smith
- Copycat
, 1995, van
Jon Amiel
- The Net
(gedeeltelijk), 1995, van
Irvin Winkler
met
Sandra Bullock
- The Game
, 1997, van
David Fincher
met
Michael Douglas
en
Sean Penn
- Metro
, 1998, met
Eddie Murphy
- The Invisible Circus
(gedeeltelijk), 2001, van
Adam Brooks
, met
Jordana Brewster
,
Christopher Eccleston
en
Cameron Diaz
.
- The Princess Diaries
, 2001, van Garry Marshall met
Julie Andrews
en
Anne Hathaway
- Sweet November
, 2001, van Pat O'Connor met
Keanu Reeves
en
Charlize Theron
- Hulk
(gedeeltelijk), 2003, van
Ang Lee
, met
Eric Bana
,
Jennifer Connelly
,
Sam Elliot
en
Nick Nolte
.
- Some Kind of Monster
, 2004, van
Joe Berlinger
en
Bruce Sinofsky
, met
James Hetfield
,
Lars Ulrich
,
Kirk Hammett
en
Robert Trujillo
, de documentaire toont het vallen en weer opstaan van de metalband Metallica voor, tijdens en na de opnames van hun album St. Anger.
- Just Like Heaven
(2005) van
Mark Waters
met
Reese Witherspoon
.
- The Pursuit of Happyness
(2006) van
Gabriele Muccino
met
Will Smith
.
- Zodiac
(2007) van
David Fincher
met
Jake Gyllenhaal
en
Robert Downey Jr.
.
- Milk
(2008) van
Gus Van Sant
met
Sean Penn
.
- The Five-Year Engagement
(2012) van
Nicholas Stoller
met
Jason Segel
.
- Godzilla
(2014) van
Gareth Edwards
met
Aaron Taylor-Johnson
,
Ken Watanabe
,
Elizabeth Olsen
en
Bryan Cranston
.
- San Andreas
(2015) van
Brad Peyton
met onder anderen
Dwayne Johnson
. In deze film wordt de stad door een zware aardbeving verwoest.
De gevangenis van Alcatraz, die in de baai van San Francisco ligt heeft meerdere filmmakers geinspireerd. Films waarin de gevangenis voorkomt, zijn:
- Birdman of Alcatraz
, 1962, van
John Frankenheimer
, met
Burt Lancaster
is een gedramatiseerd verhaal over het leven van Robert Stroud, een gevangene ook wel bekend als "Birdman of Alcatraz", vanwege zijn leven met vogels
- Point Blank
, 1967, van
John Boorman
, met
Lee Marvin
en
Angie Dickinson
. Dit was de eerste film die op locatie gefilmd werd na de sluiting van de gevangenis in 1963.
- Escape from Alcatraz
, 1979, van
Don Siegel
, met
Clint Eastwood
gebaseerd op de ontsnapping van 1962
- Murder in the First
, 1995, met
Christian Slater
,
Kevin Bacon
en
Gary Oldman
vertelt het verhaal over de marteling van een gevangene
- The Rock
, 1996, van
Michael Bay
, waarin het verhaal zich om beurten afspeelt in San Francisco en op het eiland van de gevangenis van
Alcatraz
- 5 Seconds of Summer
,
San Francisco
- The Animals
,
San Franciscan Nights
- Arctic Monkeys
,
Fakes Tales of San Francisco
- Bee Gees
,
San Francisco
- Tony Bennett
,
I Left My Heart in San Francisco
- Vanessa Carlton
,
San Francisco
- Cascada
,
San Francisco
- Eric Clapton
,
San Francisco Bay Blues
- Bill Cosby
,
Drive in San Francisco
- PH Electro
,
San Francisco
- The Flower Pot Men
,
Let's Go to San Francisco
- Global Deejays
,
The Sound of San Francisco
- Buddy Guy
,
Hello San Francisco
- Johnny Hallyday
,
San Francisco
- Richie Havens
,
San Francisco Bay Blues
- John Lee Hooker
,
Frisco Blues
- Chris Isaak
,
San Francisco Days
- Janis Joplin
,
San Francisco Bay Blues
- Journey
,
Lights
|
- Maxime Le Forestier
,
San Francisco
- Julie London
,
I Left My Heart in San Francisco
- The Mamas and the Papas
,
If You're Going to San Francisco
- Henry Mancini
,
Streets of San Francisco
- Dean Martin
,
I Left My Heart in San Francisco
- Paul McCartney
,
San Francisco Bay Blues
- Scott McKenzie
,
San Francisco
- Quicksilver Messenger Service
,
Song for Frisco
- Otis Redding
,
(Sittin' on) The Dock of the Bay
- Hello Saferide
,
San Francisco
- Frank Sinatra
,
I Left My Heart in San Francisco
- Jill Sobule
,
San Francisco
- Stereophonics
,
Have a Nice Day
- Train
,
Save Me San Francisco
- Village People
,
San Francisco
- Roger Williams
,
I Left My Heart in San Francisco
|
- Openbare universiteiten:
- Prive-universiteiten:
N.B.: de
Universiteit van Californie te Berkeley
en de
Stanford-universiteit
liggen ook in de agglomeratie bij San Francisco.
- San Francisco is de stad waar de "
jeans
" werd geboren.
- De afkortingen
Frisco
en
San Fran
worden meestal gebruikt door toeristen en kunnen rekenen op ergernis bij bewoners van San Francisco. De enige lokaal geaccepteerde afkorting voor San Francisco is
SF
.
- De stad San Francisco komt in het computerspel
Grand Theft Auto: San Andreas
terug onder de naam San Fierro.
Voormalige zusterstad
- Osaka
(Japan) 7 oktober 1957 ? 2 oktober 2018
[4]
De onderstaande figuur toont nabijgelegen
plaatsen
in een
straal
van 16 km rond San Francisco.
San Francisco
Bronnen, noten en/of referenties
|
Grootste stedelijke agglomeraties van de Verenigde Staten (2020)
1.
New York
(22,5 mln) ·
2.
Los Angeles
(18,6 mln) ·
3.
Chicago
(10 mln) ·
4.
Washington D.C.
-
Baltimore
(10 mln) ·
5.
San Jose
-
San Francisco
(9,6 mln) ·
6.
Boston
(8,3 mln) ·
7.
Dallas
(8,2 mln) ·
8.
Houston
(7,3 mln) ·
9.
Philadelphia
(7,2 mln) ·
10.
Atlanta
(6,9 mln) ·
11.
Miami
(6,9 mln) ·
12.
Detroit
(5,3 mln) ·
13.
Phoenix
(5,1 mln) ·
14.
Seattle
(5 mln) ·
15.
Orlando
(4,2 mln) ·
16.
Minneapolis
(4 mln) ·
17.
Cleveland
(3,6 mln) ·
18.
Denver
(3,6 mln) ·
19.
San Diego
(3,3 mln) ·
20.
Portland
(3,3 mln) ·
21.
Tampa
(3,2 mln) ·
22.
Saint Louis
(2,9 mln) ·
23.
Charlotte
(2,8 mln) ·
24
Salt Lake City
(2,7 mln) ·
25.
Sacramento
(2,7 mln) ·
26.
San Antonio
(2,6 mln) ·
27.
Pittsburgh
(2,6 mln) ·
28.
Columbus
(2,5 mln) ·
29.
Kansas City
(2,5 mln) ·
30.
Indianapolis
(2,5 mln)