De
Asjkenazische Joden
(
Hebreeuws
: ??????? ,
Asjkenazim
) vormen een etnisch-religieuze groep binnen het
jodendom
. Ze worden onderscheiden van de
Sefardische Joden
en
Mizrahi Joden
, andere cultureel-religieuze groepen binnen het jodendom. De aanduiding
Asjkenazisch
of
Asjkenazim
werd door Joden in de
middeleeuwen
gebruikt voor
Duitsland
, meer in het bijzonder naar het gebied rond de
Rijn
.
De aanduiding
Asjkenazim
verwijst naar
Askenaz
, die in
Genesis
10:3 genoemd wordt als zoon van
Gomer
.
[1]
Vanaf de
9e eeuw
ontstond onder Joden het gebruik om Joden die in Duitsland rond de Rijn woonden Asjkenazim te noemen. Na de verdrijving van Joden uit
Engeland
en
Frankrijk
in de
13e
en
14e eeuw
werd de aanduiding gebruikt voor alle Europese Joden, inclusief die uit
Oost-Europa
(waar veel Duitse Joden na de
kruistochten
naartoe trokken), maar exclusief die uit Spanje en Portugal, die
Sefardim
werden genoemd.
Volgens de bijbel, werden aan het einde van de periode van het joods bestuur in het land Israel, ten tijde van de vernietiging van de
Tweede Tempel in Jeruzalem
, door de
Romeinen
de Joden
uit het land verbannen
. Er zijn echter aanwijzingen dat deze verbanning niet gold voor het hele oude
Judea
want hier waren nog lang belangrijke joodse culturele centra. Alleen voor Jeruzalem werd vrij strikt een joods verbanningsedict gehandhaafd. Gedurende de daaropvolgende eeuwen verdeelden de verbannen Joden zich hoofdzakelijk in drie grote groepen: de Asjkenazische Joden in Centraal-, Oost-, en deels West-Europa, de
Sefardische
Joden in Zuid-Europa en de
Mizrachi
-Joden in wat nu de Arabische landen zijn. Daarnaast zijn enkele kleinere groepen blijkbaar destijds verloren gegaan; zij komen nu terug, uit landen zoals
Ethiopie
en
India
. Maar ten tijde van de eerste eeuwen was de Joodse gemeenschap in
Mesopotamie
verreweg de belangrijkste gemeenschap wat betreft aantallen en culturele invloed. Deze positie was al sinds de
Babylonische ballingschap
onaangetast. Hier kwam onder andere ten slotte de
Talmoed
in zijn definitieve vorm gereed tegen het jaar
800
. Naast Spanje, het Griekstalige
Oost-Romeinse Rijk
en Italie woonden er ook veel Joden in de
Provence
. De precieze historische relatie tussen de Byzantijnse Joden en de Asjkenazim was lange tijd onbekend. Uit recent genetisch onderzoek is gebleken dat de meeste Asjkenazische Joden hun afkomst kunnen traceren tot Griekse en Perzische gemeenschappen in de omgeving van
Trabzon
in de
Pontus
, vanwaar zij vanaf de 7e eeuw werden verdreven uit het Byzantijnse Rijk richting het
Rijk der Chazaren
. Met het verval van de economie van Chazarie in de 9e eeuw vertrokken zij vervolgens in westelijke richting, naar de Baltische kust en het Rijnland.
[2]
Onder
Karel de Grote
kwam er weer meer vrijheid en veel Joden vestigden zich in onder andere het
Rijnland
en omstreken. Tijdens de
kruistochten
kwam er een golf van
antisemitisme
over de Joden. Veel Rijnlandse gemeenschappen werden zelfs geheel uitgeroeid. In veel landen als
Engeland
en
Frankrijk
werden de Joden verbannen.
|
Er wordt getwijfeld aan de juistheid van een of meer onderdelen van dit artikel.
Raadpleeg de bijbehorende
overlegpagina
voor meer informatie en pas na controle desgewenst het artikel aan.
Opgegeven reden:
Geen bronvermelding voor deze theorie, die tevens strijdig lijkt met recent onderzoek waaruit blijkt dat deze migratie juist in omgekeerde richting plaats vond
Dit sjabloon is geplaatst op 15 mei 2016.
|
|
Meestal wordt aangenomen dat de Asjkenazim zich vanuit het Rijnland en andere 'gesloten' landen verder verspreidden naar het oosten waar het
antisemitisme
onder de plaatselijke bevolking (nog) onbekend was. Hier vormden de vluchtelingen gemeenschappen in onder andere
Hongarije
,
Polen
en
Tsjechie
. Deze migratie vond plaats vanaf de
10e eeuw
. De migratie was meestal gedwongen, naar aanleiding van vervolging en/of antisemitisme. Zo moesten Joden in het Rijnland onderscheidingstekens dragen als een punthoed en/of een gele cirkel. Deze onderscheidingstekens zouden ook in de meeste nieuwe vestigingslanden gebruikt worden. De belangrijkste taal van de Asjkenazim bleef in die periode het
Jiddisch
, hoewel er ook groepen zijn die een op het Frans of het Tsjechisch gebaseerde taal spraken, respectievelijk het
Sarphatisch
en het
Knaanisch
.
De Asjkenazim onderscheidden zich in het land van vestiging door het behoud van hun eigen cultuur, taal en
religie
, hoewel cultuur en taal sterk beinvloed werden door het land waarin zij woonden. Die beinvloeding zou in de
19e eeuw
de basis vormen voor de opkomst van het cultureel-zionisme, dat ernaar streefde de eigen cultuur te behouden. Het
zionisme
is dus in de Asjkenazische gemeenschap ontstaan. Tegen 1400 vormden de Joodse gemeenschappen in vooral het
Pools-Litouwse rijk
de belangrijkste joodse bevolkingsgroep ter wereld en dit blijft zo tot aan de
Holocaust
. Ook in Duitsland leefde een vrij grote Joodse gemeenschap, die in de 17e eeuw werd uitgedund: van 1618 tot 1648 woedde daar de
Dertigjarige Oorlog
, waarin de vervolging van de Joden toenam. Vele Hoogduitse en Oost-Europese Asjkenazische Joden weken uit naar het Westen en kwamen terecht in Nederland, Belgie en Denemarken en vonden werk op het platteland (als
dagloner
of
turfsteker
bijvoorbeeld), in de ambulante handel of als kleine neringdoenden. Zo heeft
Zvi Ashkenazi
(
1656
-
1718
) tussen 1710-1714 als opperrabbijn gediend in Amsterdam wat hem de eretitel
Chacham
("een wijs man") opleverde.
In de
19e eeuw
volgde er door de verbeterde medische technieken en een goede voedselvoorziening, waardoor epidemieen en hongersnoden veel minder impact hadden, een bevolkingsexplosie in Europa. Ook de Oost-Europese Joden hadden hier baat bij: in veel Oost-Europese steden en dorpen ontstond een aanzienlijke Joodse minderheid. Onder meer door hun gedeeltelijk afgesloten leven van de omringende bevolking ontstaat er steeds vaker een antisemitische houding van deze bevolking.
Pogroms
waren soms het gevolg en ook de autoriteiten gebruiken graag de Joden als
zondebok
als er binnen- of buitenlandse moeilijkheden zijn. Veel Asjkenazim emigreerden naar West-Europa en vooral
Amerika
.
In West-Europa zijn sinds de napoleontische tijd in de meeste landen Joden voor de wet gelijkgesteld met de andere burgers van het land en wordt hun vrijheid van handelen en leven sterk verbeterd. In de praktijk is er nog steeds antisemitisme, maar toch kunnen Joden zich vrijer bewegen en er vindt zelfs een vrij grote secularisatie onder de Joden plaats en assimilatie met de omringende maatschappij. Door verschillende antisemitische voorvallen in West-Europa zoals de
Dreyfusaffaire
en de voortdurende pogroms in Oost-Europa komt het
zionisme
op dat een eigen veilig thuisland in Palestina nastreeft voor de Joden waar men in vrede kan leven. Maar de meeste joodse vluchtelingen emigreren naar Amerika in plaats van naar Palestina. Ondanks de vele moeilijkheden in Oost-Europa blijft hier de grootste gemeenschap van Asjkenazim wonen. Als gevolg van de
Holocaust
, de massavernietiging van joden door de
nazi
's, verdwijnt een groot deel van het Joods erfgoed door de vernietiging van een eeuwenlange bloeiende gemeenschap. De meeste overlevenden vluchten na de oorlog naar de nieuwe staat Israel of de VS waar tot op heden de grootste gemeenschap Asjkenazim leeft. In Israel is de grote meerderheid der joden ook nog steeds van Asjkenazische herkomst maar velen van hen zijn niet meer praktiserende joden.
In het verleden was er veel frictie tussen de Asjkenazische en Sefardische gemeenschappen. Met name na de stichting van de moderne
staat Israel
, waar Asjkenazische Joden politiek gezien de boventoon voerden, werd de situatie gespannen. Tot en met de 19e eeuw was de situatie precies andersom geweest, de Sefardim waren altijd veel rijker en machtiger dan de Asjkenazim. De Sefardim waren vooral handelaren, terwijl de Asjkenazim zich meer op ambachten of kleine nering richtten.
Binnen het Asjkenazisch Jodendom deed zich in de afgelopen driehonderd jaar een splitsing voor die binnen het Sefardisch Jodendom nooit ontstaan is. Waar het Sefardisch Jodendom in de praktijk slechts een vorm kent, namelijk het
orthodox jodendom
volgens de Sefardische tradities, is het Asjkenazisch Jodendom uiteengevallen in talloze bewegingen. Zo zijn er de
chareidim
, die op hun beurt kunnen worden onderverdeeld in
Litvish
en
Chassidisch
, en die weer in honderden chassidische bewegingen. Dan zijn er ook verschillende
modern-orthodoxe
bewegingen. Daarnaast ontwikkelden zich bewegingen die zich losmaakten van het traditionele
rabbijns jodendom
. Dit werd het
liberaal jodendom
, dat zich verder heeft vertakt in het
reform jodendom
,
reconstructionistisch jodendom
en
conservatief jodendom
. Tot slot zijn er ook niet-religieuze Joden die zich met geen enkele stroming verbonden weten.
Typische Asjkenazische namen zijn Teitelboim en Katzman, maar ook Joden met Nederlandse namen als Polak, De Leeuw, De Hond, Schaap, Citroen en Appel zijn veelal van
Hoogduitse
afkomst. Dierennamen zijn deels te verklaren omdat een aantal van de
12 stammen van Israel
gesymboliseerd wordt door een dier, zo is de leeuw het symbool voor de stam van
Juda
. Andere diersymbolen zijn bijvoorbeeld beer, vis en hert (Hirsch). Waarom Joden los van deze historische verklaring veelal voor namen kozen die afgeleid waren van dieren of vruchten, is niet bekend. Een mogelijke reden is dat deze namen geen (
christelijke
) religieuze achtergrond droegen en toch goed in de lokale cultuur pasten. Overigens pasten veel Joden na emigratie hun naam aan aan de lokale taal, zo werd Lowe 'de Leeuw' en Bar 'de Beer'.
De totale wereldwijde Asjkenazische populatie wordt geschat rond de 11 miljoen. Daarmee zijn de Asjkenazim de grootste Joodse groep. Ongeveer 80% van alle Joden wereldwijd behoort tot de Asjkenazim. De grootste Asjkenazische populatie is te vinden in de Verenigde Staten, waar ongeveer 6 miljoen Asjkenazim wonen (in totaal wonen er 7 miljoen Joden in de VS). In Israel wonen circa 2,8 miljoen Asjkenazim. De overige 2 miljoen leven verspreid, vooral in Europa.
Verschillende historici betwisten de Rijnland-afkomst van de Asjkenazim en stellen dat ze afkomstig zijn van stammen die reeds in de vroege middeleeuwen in Oost-Europa woonden. Hun argumenten worden samengevat in een essay van
Arthur Koestler
.
[3]
Een recente verdediger van deze alternatieve herkomst is de Nederlander Van Straten.
[4]
[5]
Zo zijn er geen historische bronnen die duiden op massamigraties van het Rijnland naar Oost-Europa. Ten tweede, als de Oost-Europese joden van Duitse joden af zouden stammen, moet hun aantal aan het eind van de middeleeuwen laag zijn geweest, hetgeen ook in de literatuur wordt vermeld. Echter, een laag aantal in 1500 heeft als consequentie dat de bevolkingstoename van de Oost-Europese joden tussen 1500 en 1900 extreem groot geweest moet zijn. Dergelijke bevolkingstoenames kwamen in Europa nergens voor, en bewijzen voor deze grote bevolkingstoenames zijn er evenmin. De joodse bevolkingsgroei was in de 19e eeuw wel iets groter dan die van de overige bevolkingsgroepen.
Van Straten concludeert dat de Oost-Europese Joden afstammen van Joden die al voor het begin van de jaartelling in het gebied woonden dat tegenwoordig Zuid-
Rusland
en
Oekraine
heet. Deze Joden hebben zich sterk vermengd met Zuid-Russen en Slaven, en voor een deel ook met
Chazaren
die vanaf de 7e eeuw in dit gebied woonden. In de
9e eeuw
ging koning
Bulan
over tot het joodse geloof, mogelijk om zijn onafhankelijkheid te benadrukken ten opzichte van zijn machtige christelijke en islamitische buren. Het is onbekend hoeveel medestamgenoten tot het joodse geloof overgingen. Het is onduidelijk wat de kwantitatieve instroom van de Chazaren is geweest, omdat nakomelingen van de Chazaren niet te identificeren zijn.
Koestler ging iets verder en suggereerde dat de Asjkenazim
in hoofdzaak
afstammen van de (niet-Semitische) Chazaren.
- ↑
Zonen van Gomer: Askenaz, Rifat en Togarma.
(
Genesis 10:3
)
- ↑
Localizing Ashkenazic Jews to primeval villages in the ancient Iranian lands of Ashkenaz
Ranajit Das, Paul Wexler, Mehdi Pirooznia en Eran Elhaik in Genome Biology and Evolution Advance Access evw046, Oxford, 3 maart 2016
- ↑
Koestler, Arthur, "The Thirteenth Tribe - The Khazar Empire and its Heritage", Random House, New York 1976
- ↑
Interview Wetenschapsbijlage NRC Handelsblad 3/4 oktober 2009, p 4-5
- ↑
van Straten, Jits,
De herkomst van de Asjkenazische joden: de controverse opgelost
, 2009
Bronnen, noten en/of referenties
- (
en
)
Encyclopedia of Judaism
, S. Karesh, M.M. Hurvitz, Infobase Publishing, 2005,
ISBN 0816054576
Noten
|