Budapest
is de hoyvdstad van
Hongarye
. Med souwat 1,8 miljoon inwoaners up ne strekke van 525 veerkante kilometer is et ouk de drokstbevolkede stad van et land, de up acht na grotste stad van de
EU
un de up eyn na grotste stad an de Donau. Et is deyl van en grotter verstadeliked gebeed van 7626 kilometer in et veerkant, waras by mekander sou'n 3,3 miljoon lude woanet. Van de heyle hongaarske bevolking woanet 33% in Budapest.
Et verhaal van Budapest begint as ne vrogge keltiske neadersetting ummebouwd wordt tot de
romeinske
stad
Aquincum
, de hoyvdstad van
Laegpannonie
. Achter in de neagende eywe trekket de hongaren et gebeed binnen, mar in
1241
en
1242
klappert dar de
mongolen
oaverhen. Et weader upebouwde Buda wordt eyne van de voarnaamste steades voar den upkumst van de humanistiske denkbealden vanuut de
Rennaissance
teagen de 15. eywe. Na de
Veldslag van Mohacs
van
1526
valt de stad 150 jar under et
Ottomaanske Ryk
. Na et weader torugge nemmen van Buda in
1686
kent de strekke vannys ne tyd van voarspood. Up den
17. november
1873
wordet Buda, Obuda un Pest samenevoogd under de name Budapest. Van et
Oustenryks-Hongaarske Ryk
is et eyne van de beide hoyvdstaden. Dat Ryk valt uut mekander na
1918
, as den
Eyrsten Wearldoorlog
afeloupen is. De
Hongaarske Revoluty van 1848
, de
Slag um Budapest (1945)
un de
Hongaarske Revoluty van 1956
spollet sik groutendeyls af in Budapest.
Buddapest is ne wearldstad dee et good dut up et gebeed van handel, geldsaken, media, kunst, mode, undersook, technology, underwys un vermaak. As Hongarye's distrikt voar geldsaken sit in Budapest ouk et hoyvdkantoor van et Europaaske Instituut voar Innovaty un Technology, et Europaaske Politykollege un et eyrste butenlandske kantoor van et Chinaaske Bureau voar Investeringsanjacht. Meyr as 40 hoygere skolen un universiteiten sittet in Budapest, sou as Eotvos Lorand University, Corvinus University, Semmelweis University, Universiteit voar Veyartsen un de Budapestse Universiteit voar Technology un Ekonomy.
Seyd 1896 hevt Budapest nen metro, waras jarliks 1,27 miljoon lude med medvoret. Et Tramnetwark Budapest vervoort alle dage 1,08 reisigers.
Et stadsmidden van Budapest langs de Donau steyt up de Wearldarvgoodlyste van UNESCO. Darunder vallet verskeidene monumenten van klassike architektuur, sou as et hongaarske parlement un et Budakasteel. De stad hevt ouk noch 80 geotermiske brunnen, et grotste thermiske watergrottenstelsel, de up eyn na grotste synagoge en et dardegrotste parlementsgebouw van de wearld. Alle jaren trekket de stad sou'n 12 miljoon besokers van oaver de heyle wearld.