Нэвтэрхий толь нь х?н т?р?лхтний хуримтлуулсан мэдлэгийг (тухайн нэг, эсвэл б?х салбар дахь) тайлбарлаж бичсэн бичвэр (ихэвчилэн ном) юм. Нэвтэрхий толь дахь сэдв??д нь ?сгийн дарааллаар агуулагдах ба агуулж буй мэдээллийн хэмжээнээс хамааран нэг эсвэл хэд хэдэн ботиос б?рдэнэ. ^[1] .

?гийн гарал ба ер?нхий шинж [ засварлах | кодоор засварлах ]

Нэвтэрхий толь гэдэг ?г нь Эртний Грекийн "?γκ?κλιο? παιδε?α" гэдэг ?гнээс гаралтай б?г??д "сайтар цэгцэлсэн боловсрол" буюу "ер?нхий мэдлэг" гэсэн утгатай ?гнээс гаралтай.

Х?н т?р?лхтний мэдлэгийн б?хий л салбарын мэдээллийг агуулсан б?тээл туурвих анхны оролдлогыг МЭ? 350 онд эртний грекийн г?н ухаантан Платоны сурагч, хамаатан Спеусиппус (Speusippus) хийсэн б?г??д уг б?тээл нь хадгалагдаж ?лдээг?й байна.

Хамгийн б?рэн г?йцэд эртний нэвтэрхий толь бол эртний Ромын зохиолч ахлах Плиниусын ( латин . Plinius Maior) "Байгалийн т??х" юм. Энэ нь 77 онд дууссан б?г??д 2500 б?лэг, 37 ботиос б?рдсэн. ??нд 100 гаруй зохиолчийн 2000 б?тээлээс сонгон авсан 20 мянган анхаарал татахуйц "баримт" багтжээ.

Орчин ?еийн нэвтэрхий толины загвар нь 18-р зууны ?еийн толь бичгээс ??сэлтэй юм. Толь бичиг нь ?г, т??ний утга дээр т?лх?? анхаарах ба хязгаарлагдмал мэдээлэл агуулна.

Нэвтэрхий толь нь 4 ?ндсэн шинжээр: агуулга, хамрах х?рээ, т??нд агуулагдаж буй мэдээллийн зохион байгуулалт, мэдээллийн боловсруулалт тодорхойлогдоно.

• Нэвтэрхий толь нь ?рг?н х?рээтэй, б?х салбарыг хамарна (Англи хэлээр Британника нэвтэрхий толь , герман хэлээр Брокхаус нэвтэрхий толь зэрэг).
• Нэвтэрхий толины гол зорилго нь тухайн салбар дахь хамгийн гол чухал мэдлэгийг багтаах явдал байна. Тодорхой нэг салбарыг хамаарсан, анагаах ухааны , хуулийн , философийн зэрэг нэвтэрхий толинууд бол ??ний нэг жишээ б?г??д ер?нхий нэвтэрхий толийг бодвол ил?? нарийн, г?нзгий т?вшинд сэдв??дийг авч ?знэ.

• Нэвтэрхий толины мэдээллийг зохион байгуулах, системчлэх ?ндсэн 2 арга байна. ?сгийн дарааллаар сэдв??дийг ангилах нь ?ндсэн, одоо ?рг?н??р ашиглагдаж буй арга б?г??д н?г?? арга нь мэдээллийг хамаарах салбар тус б?рээр нь ангилах юм.
• Орчин ?ед мэдээллийг электрон хэлбэрт шилж??лснээр, мэдээлэл цуглуулах, нэгтгэх, шалгах, х?м??ст дэлгэн ?з??лэх маш олон талын шинэ боломжууд нэмэгдэж байна. Эдгээрийн жишээ нь Энкарта , Эвритин2 , Википедиа зэрэг юм.

Монголын анхны нэвтэрхий толь [ засварлах | кодоор засварлах ]

Чингисийн ач х?? Хубилай хаан , Чингис хааны мэлмий гийсний 120 жилийн ойг тохиолдуулан, монгол бичгээрээ Монголын анхны Нэвтэрхий толийг зохиолгож хэв сийлж 1282 онд тархаасан гэж хэлэх ?г?йсгэшг?й бат ?ндэс эндээс соёолон гарч ирж байна гэж монголч эрдэмтэн Б. Сумъяабаатар "Х?х Монгол Усын" cударын 12-р дэвтрээс олж батлав. ^[2]

Эшлэл [ засварлах | кодоор засварлах ]

• EtymologyOnline
• Blom Phillip, Enlightening the World: Encyclopaedie, the Book that Changed the Course of History , (New York: Palgrave Macmillan, 2005)
• Collison, Robert, Encyclopaedias: Their History Throughout the Ages , 2nd ed. (New York, London: Hafner, 1966)
• Darnton, Robert, The business of enlightenment : a publishing history of the Encyclopedie, 1775-1800 (Cambridge: Belknap Press, 1979) ISBN 0-674-08785-2
• Kafker, Frank A. (ed.), Notable encyclopedias of the seventeenth and eighteenth centuries: nine predecessors of the Encyclopedie (Oxford: Voltaire Foundation, 1981) ISBN
• Kafker, Frank A. (ed.), Notable encyclopedias of the late eighteenth century: eleven successors of the Encyclopedie (Oxford: Voltaire Foundation, 1994) ISBN
• Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 7, Military Technology; the Gunpowder Epic . Taipei: Caves Books Ltd.
• Rozenzweig, Roy. "Can History Be Open Source? Wikipedia and the Future of the Past." Journal of American History Volume 93, Number 1 (June, 2006): 117-46. Also available online here from the Center for History and New Media.
• Walsh, S. Padraig, Anglo-American general encyclopedias: a historical bibliography, 1703-1967 (New York: Bowker, 1968, 270 pp.) Includes a historical bibliography, arranged alphabetically, with brief notes on the history of many encyclopedias; a chronology; indexes by editor and publisher; bibliography; and 18 pages of notes from a 1965 American Library Association symposium on encyclopedias.
• Yeo, Richard R., Encyclopaedic visions : scientific dictionaries and enlightenment culture (Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2001) ISBN 0-521-65191-3

Гадаад холбоос [ засварлах | кодоор засварлах ]

• CNET's encyclopedia meta-search (includes Wikipedia)
• Encyclopaedia and Hypertext
• Internet Accuracy Project - Biographical errors in encyclopedias and almanacs
• Encyclopedia - Diderot's article on the Encyclopedia from the original Encyclopedie .
• What makes a scholarly encyclopedia?
• Errors and inconsistencies in several printed reference books and encyclopedias
• Digital encyclopedias put the world at your fingertips - CNET article
• Librarians' Internet Index - a list of encyclopedias online
• Encyclopedias online University of Wisconsin - Stout listing by category
• Chambers' Cyclopaedia , 1728, with the 1753 supplement
• Encyclopædia Americana , 1851, Francis Lieber ed. (Boston: Mussey & Co.) at the University of Michigan Making of America site
• Encyclopædia Britannica , articles and illustrations from 9th ed., 1875-89, and 10th ed., 1902-03.
• Encyclopædia Britannica , 11th ed., 1911, at the LoveToKnow™ site.