Оваа стати?а можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википеди?а. Ве молиме подобрете ?а оваа стати?а ако можете.

Оваа стати?а или заглавие има потреба од викифицира?е за да ги исполни стандардите за квалитет на Википеди?а. Ве молиме помогнете во подобрува?ето на оваа стати?а со соодветни внатрешни врски .

Хоке? на мраз или скратено само хоке? , е екипен спорт ко? се игра на мраз , во ко? лизгачите користат дрвени или композитни палки за да погодат со плочката (наречена ?пак“), направена од тврда гума, во противничкиот гол. Играта се игра на мразот поме?у два тима од по шест играчи во една игра (освен ако има прекршок). Еден тим обично се состои од четири линии од кои три се за напад, три пара за одбрана и два?ца голмани. По пет играчи од двата тима лизгаат низ мразот и се обидуваат да ?а преземат плочката и да дадат гол против противничкиот тим. Секо? тим има голман ко? се обидува да ?а запре плочката да влезе во голот. ^[1]

Како динамичен спорт, хоке?от на мраз е е на?популарен во областите кои се доволно ладни за природна,безбедна и сезонска ледена покривка како што се Канада, Чешка, Финска, Германи?а, Латви?а, Норвешка, Руси?а, Словачка, Шведска, Шва?цари?а и САД. Со изградбата на затворени вештачки лизгалишта, хоке?от на мраз стана хоби во текот на целата година во овие области. Во Северна Америка, Националната хоке? лига (НХЛ) е на на?високо и на?популарно ниво за мажи. Кандската хоке?-лига за жени (CWHL) и Западната хоке?-лига за жени (WWHL), се на на?високо ниво за жени. Тоа е службен зимски спорт на Канада, каде што играта е многу популарна. Првата организирана игра се одигра на 3 Март 1875 година во Монтреал, Канада. Иако Ме?ународната хокеарска федераци?а (ИИХФ) има вкупно 68 членови, следниве седум зем?и освоиле 162 од 177 медали на светските првенства: Канада, Чешка, Финска, Руси?а, Словачка, Шведска и САД. Од 1920 година, од вкупно 64-те медали доделени на машките натпревари на олимписките игри, само шест медали не биле доделени на една од тие зем?и. Сите 12 олимписки медали и 36 медали на светските првенства за жени биле доделени на една од овие седум зем?и, а златните медали во двете натпреварува?а ги освоиле Канада или од САД.

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Не се знае точното потекло на хоке?от на мраз, но се смета дека се развил од игра што се игра со закривена палка и била популарна во Ниските Зем?и поме?у средниот век и холандската Златна Доба. Играта се игра со дрвена закривена палка, а топката е направен од дрво или кожа. Сепак, пове?ето веруваат дека хоке? на мраз настанал од игри со палка и топка, кои биле играни на отворено, и прилагодени на ледените услови на Канада во 19 век. Игрите на британски во?ници и доселеници во Канада, под вли?ание на игрите со палка и топка на Првите Нации, се развила во игра со лизгалки, што се игра со плочка и со палки кои ги правеле инди?анските племи?а Микмаки во Нова Шкотска. Не се знае точно од каде потекнува името на хоке?от, но првпат на Англиски е спомнат зборот ?хоке?“ во 1363 година.

Игрите со стап и топка се играле уште пред-христи?ански времи?а. Вакви игри се играле и во Европа, како на пример Ирскиот спорт хурлинг, сличниот шкотски спорт шинти, и други видови на хоке? на трева, како на пример бенди во Англи?а. Европските доселеници во Канада со себе ги донесоа и ваквите игри и ги прилагоди?а на ладните климатски услови. Ово? вид на забава често ?а практикуваа британските во?ници. Според усните предани?а, има докази од традиционалните игри со стап и топка ко?а ?а играле канадските инди?анци Микмак во Источна Канада. Во книгата Микмашки Легенди(1984 година), Сила Ранд опишува игра со топка ко?а се вика Туади?ик. Ранд, исто така опишува игра Волчамади?ик, ко?а се играла после контактот со европската игра хурлинг. Сликите од раниот 19 век во Нова Шкотска, Канада ни ги покажуваат почетоците на хоке? на мраз, наречен Шини, кога се играл без некои одредени правила. Така, многу од овие рани игри ги поприми?а физичко-агресивните аспекти на она што Микмак го нарекоа Лакрос. Игрите Шини биле играни на заледените површини на реките Сен Лорен во Монтреал, Квебек и Кингстон, и на Отава во Онтарио. Обично голем бро? на играчи учествуваат во овие игри. Самиот термин ?шини“ и денес се користи во Канада и означува рекреациони натпревари хоке? на лед или уличен хоке?.

Во 1825 година, поларниот истражувач ?он Франклин напиша дека ? Играта хоке? на мраз е утрински спорт ", за време на една од неговите арктички експедиции на Големата Мечка Езеро. Во 1843 година воено британско лице напиша : ? Почнете да лизгате оваа година, брзо усовршете се и има?те многу забава со хоке? на мраз “. Еден напис во вечерниот бостонски весник спомнува за такмиче?е во хоке? на мраз, што таа година се одржа во Халифакс во 1859 година.

Писателот Томас Ч. Хелибуртон во книгата The Attache: Second Serie, об?авена во 1844 година, опишува игра слична на хоке?, што ?а играле момчи?а од Факултетот Кинг во Виндзор, Нова Шкотска, околу 1800 година кога то? бил студент таму (не подоцна од 1810 година). Според Хелибуртоновите описи, модерниот хоке? потекнува од Виндзор, Нова Шкотска, односно од студентите на Факултетот Кинг, кои ?први“ ?а стандаризирале и играле оваа игра. Според други пак, потеклото на модерниот хоке? води потекло од областите Дартмут и Халифакс во Нова Шкотска.

Потекло на ими?ата [ уреди | уреди извор ]

Во едно писмо на Ви?ем П?ер ле Кок од 1799 година, напишано во Бакингемшир, Англи?а, ги опишува основите на хокеарската игра: ?Сите играчи имаат стап ко? е искривен на кра?от. На двата краеви од игралиштето има гол во ко? треба да се внесе плочката ко?а ?а бркаат сите играчи “.

Зборот ?хоке?“ беше спомнат во 1363 година, кога Кралот ЕдвардIII од Англи?а об?ави листа со забранети игри во кралството : " Понатаму, ви наредуваме да ги забраните со казна затвор сите различни фрла?а со железо, камен и дрво; ракомет, фудбал, хоке?; или лов на за?ци со пци, борби со петли, или други слични неактивен игри " Од контекстот, зборот ?хоке?“ е изведенка од зборот ?hook“ (кука, ?адица), што се однесува на обликот на хокеарската палка. Во иститот контекст зборот ?hook“ за првпат е спомнат во 1527 година во статут регистриран во градот Голве? во Ирска, но како об?аснува?е за обликот на палката ко?а се користела во играта хурлинг во тоа време. Според Остин хокеарската асоци?аци?а, зборот плочка е е изведен од шкотско-галскиот збор ? puc", или ирскиот збор ? poc," што значат да бутка, турка или задава удар. Оваа дефиници?а е попрецизно об?аснета во книга об?авена во 1910 година, со наслов: ? Англиски ?азик како што го Зборуваат во Ирска" од П. В. ?о?с.

Разво? на хоке? на мраз [ уреди | уреди извор ]

Иако играта можеби потекнува од друго место, модерниот спорт хоке? на мраз се развил во Монтреал. Првиот хокеарска натпревар на мраз во затворен простор се одиграла на заатворенот лизгалиште Victoria Skating Rink поме?у два тима со по 9 играчи.Организатори на ово? натпревар биле канадскиот адвокат ?е?мс Кре?тон и студенти на Универзитетот Мекгил. Биде??и теренот не бил обиколен со заштитни ?идови, кои би ги заштитиле гледачите од повреди, наместо топка користеле дрвена плочка. Наместо голови, имало поставено две стативи на оддалеченост од 1,8 метри, а натпреварот траел 60 минути.

Во 1887 година, Кре?тон заедно со неколку студенти на Мекгил (Хенри ?озеп, Ричард Смит, Вили?ам Робертсон и Вили?ам Маре?) напишале седум основни правила за хоке? на мраз, врз основа на правилата за хоке? на трева. Истата година е основан и првиот клуб за хоке? на мраз (Хокеарски клуб на Универзитетот Мекгил), а во 1881 година бил основан и друг клуб од Монтреал ХК Виктори?а.

Оваа игра станала толку популарна што првото ? Светското првенство" на хоке? на мраз било вклучено во годишниот зимски карневал во Монтреал во 1833 година. Таму се одржал натпревар на хоке? на мраз, во ко?а победила екипата на Мекгил. Бро?от на играчи по екипа се намалил на седум, а играта била поделена на два периода од по 30 минути. Позициите во играта биле именувани како лево и десно крило, центар, ровер, одбранбен играч и голман. Во 1885 година започнала Хоке? Лига во градот Монтреал. Во 1886 година, екипите кои се натпреваруваа на Зимскиот карневал организирале Аматерско Канадско хокеарско здружение (скратено АНАС), во кое се организирале турнири за ко? да биде на?добар.

Иако не е документирано, се смета дека првиот хокеарски натпревар во Европа е одиграна во 1885 година, во шва?царското зимувалиште Санкт Мориц , поме?у универзитетските екипи на Оксфорд и Кембри?. Победник на натпреварот беше Оксфордскиот тим Дарк Блу, ко? водеше со 6:0. Првите фотографии и тим листи датираат од 1895 година. Соперништвото поме?у овие две екипи продолжило понатаму, а се смета и за на?старо во истори?ата на хоке? на мраз. Тоа не е единствената игра во Европа ко?а настанала од игри со стап и топка. Друга популарна игра во Европа е бенди ко?а се игра на мраз, но наместо плочка се користи топка. Во денешно време оваа игра е многу популарна во Шведска, Норвешка, Финска и Руси?а.

Во 1888 година, тогашниот канадски гувернер Лорд Стенли од Престон, чии синови и ?ерки станаа ?убители на хоке?, присуствувале на турнирот на Зимскиот карневал во Монтреал и беа воодушевени од ово? хоке? спектакл. Тогаш приметиле дека пбедничкиот тим во Канда не добива никакво признание и дека заслужува трофе?. Во 1892 година Стенли го направил првиот хокеарски трофе? ко? изгледал како обична декоративна чини?а.Подоцна ово? трофе? стана познат како Стенли куп, а првпат бил доделен во 1893 година на победничката екипа ХК Монтреал на АНАС лигата. Истиот трофе? се доделува и денес на победниците на северноамериканскеата НХЛ лига. Синот на Стенли, Артур е еден од основачите на Хокеарската асоци?аци?а Онтарио, а неговата ?ерка Изабела станала првото женско кое играло хоке? на мраз.

До 1893 година биле основани преку сто аматерски хокеарски екипи само во Монтреал, а биле основани и клубови и натпревари низ цела Канада. Играчите од Винипег во оваа игра воведоа вид на штитници за поголема заштита на колената на голманите. Мрежата на головите станала стандрдна одлика на хокеарските терени во 1900 година, потоа биле воведени и термините лев и десен одбранбен играч.

Во ово? период во САД бил популарен сличниотспорт поло на мраз но, првиот хокеарски натпревар е одржана во 1893 година поме?у студентите на факултетот ?е?л и ?он Хопкинс. Игра?ето на поло на мраз престана со по?авата на хоке? на мраз. Во 1896 година во САД беше формирана првата хоке? лига. Аматерската хоке? лига на САД беше основана во градот ?у?орк, веднаш по отвора?ето на Свети Никола арената ( англ. St. Nicholas Rink) и лизгалиштето во неа.

Петте синови на Лорд Стенли го ?донесоа“ хоке?от на мраз во Европа во 1895 година, кога во Бакингемската палата нивната екипа ?а победи екипата во ко?а играле престолонаследниците Едвард VII и ?ор? V. До 1903 година била основана лига со 5 тимови. Во 1908 година, со цел да се одржуваат ме?ународни натпревари на Европско тло е основана Ме?ународна лига во хоке? на мраз (фр. Ligue Internationale de Hockey sur Glace). Првото Европско првенство го освои Велика Британи?а во 1910 година. Во средината на 20.век лигата прерасна во Ме?ународна хокеарска федераци?а (МХФ или IIHF).

Пове?ето од првите затворени лизгалишта биле урнати. Лизгалиштето Виктори?а било изградено во 1862 година, а било урнато во 1925 година. Лизгалиштето во Виндзор, Нова Шкотска кое било изградено во 1897 година, веро?атно е на?старо и сe уште постои, нопове?е не се употребува за хоке? на мраз. Павил?онот Абердин изграден во 1898 година во Отава се користел за хоке? на мраз во 1904 година, и е на?стар постоечки об?ект во ко? се одржале игри од Стенли Купот. На?стариот хокеарски терен ко? и денес е во употребува е Мат?ус арената во Бостон, изградена во 1910 година.

Професионален хоке? [ уреди | уреди извор ]

Професионален хоке? на мраз постои уште од почетокот на 20 век. Прва лига ко?а отворено почнала да вработува професионалци била Западнопенсилваниската хокеарска лига во 1902 година. На оваа лига и се приклучиле и тимови од Онтарио и Мичиген, па така во 1904 година настанала Ме?ународна хокеарска професионална лига (англ. International Professional Hockey League ?IPHL). Лигата ангажирала голем бро? играчи од Канада, а за возврат Канадската лига започна отворено да пла?а играчи кои играа заедно со аматери. Во 1907 година лигата престанала да постои, до тогаш, неколку професионални хоке? лиги работеа во Канада, со лиги во Манитоба, Онтарио, Квебек и некои области на Канада.

Во Монтреал во 1910 година е основана Национална хокеарска асоци?аци?а (NHA). Оваа лига усовршила некои хокеарски правила: натпреварот е поделен на третини од по 20 минути, а вовела систем на мали и големи казни. Во 1917 година, оваа лига прераснала во Национална хокеарска лига, ко?а во 1924 година се проширила и во САД. Професионалните лиги се развиле подоцна во Европа. На?стара професионална хокеарска лига во Европа е Шва?цасрката А лига, основана во 1916 година. На?силна хокеарска лига во Европа, и втора по квалитет во светот (после НХЛ) е Континентална хокеарска лига (КХЛ), ко?а ?а сочинуваат клубови од поранешна СССР и Словачка.

Хоке?от во Македони?а [ уреди | уреди извор ]

Опрема [ уреди | уреди извор ]

Биде??и хоке?от на мраз е динамична игра и напа?а?е на противникот е дозволено, повредите се честа по?ава. Заштитна опрема е задолжителна и мора да се носи во сите натпревари. Опремата вклучува кацига ( со кафез на предната страна до одредена возраст), штитници за раме?ата, колениците, лактовите и градниот кош , заштитни ракавици, а исто така и лизгалки за да се движат по мразот и палка да ?а удираат плочката.

На?важен дел од опремата се лизгалките. Хоке? лизгалките се оптимизирани за пове?е функции, од кои голем дел му овозможуваат на играчот да ?а постигне на?големата лизгачка брзина (види Тркачки лизгалки). Хоке? лизгалките се оптимизирани за физичко забрзува?е (маневрира?е) што му овозможува на играчот брз почеток и застанува?е, да свртува и да ?а промени насоката на лизга?е. Дополнителна функци?а им е дека треба да бидат цврсти и тешки за да ?а заштитат ногата на лизгачот од допир со други лизгачи, хоке? палки и плочки, од теренот и од мразот. Цврстината на лизгалките исто така го подобрува движе?ето на играчот. Должината на лизгалките, дебелината (ширината), заобленоста (рокер / полупречник (попомага на предниот дел) и полупречникот на вдлабнатината (низ ширината на острицата од лизгалката), се сосема различни од одликите на лизгалките за уметничко лизга?е. Хокеарите обично ги приспособуваат овие критериуми според нивната вештина, позици?а и изглед на телото.

Повреди [ уреди | уреди извор ]

Хоке? на мраз е многу динамичен спорт и носи голем ризик за повреди на играчите. Не само што играчите се движат со околу 30 ? 45 км на час, туку и поголемиот дел од играта наложува физички контакт поме?у играчите. Да се зголеми можноста за повреда придонесуваат и остриците на лизгалките, хоке? палките, рамената, колковите и хоке? плочките. Бро?от на повреди е доста висок и вклучува рани, потрес на мозок, збрканост, повреда на лигаментите, скршени коски, хипертензии (висок крвен притисок), и истегнат мускул.

Повреди на глава [ уреди | уреди извор ]

Според брошурата за мускулно-скелетни здравствени информации на Хугстон (Hughston Health Alert) ? Рани на главата, скалпот и лицето се на?чести повреди (во хоке?)." Дури и плитка гребаница на главата може да резултира со губе?е на голема количина крв. На?голема можност за потрес на мозок се ?авува кога играчите се во директен контакт (49%) , отколку кога играчите се на расто?ание (35%). Не се вообичаени само раните, се смета дека директна траума изнесува 80% од сите (хоке?) повреди. Пове?ето од овие повреди се предизвикани од допир со соиграчите, па?а?е и допир со хоке? плочката, високата палка и повремено, острицата од лизгалката. Една од причините за повреди на главата е напад од позади. Поради опасност за напад од позади, многу лиги, вклучува??и ?а и НХЛ, вовеле голема и строга казна за недолично однесува?е. Друг вид на напад ко? се случува за време на директен контакт поме?у соиграчите е потрес на мозок и се смета за напад на главата. Напад на главата може да се дефинира како задава?е удар додека удрениот играч е на зем?а и неговата половина е свиткана, а при тоа напа?ачот се насочува кон неговата глава. Напад на главата предизвикало речиси 50% од потресите на мозок што ги претрпеле играчите во НХЛ. Потресите на мозок што ги претрпуваат играчите можат да останат и непри?авени, биде??и нема видливи физички знаци дека играчот е паднат во несвест. Ова може да биде опасно ако играчот одлучи да се врати во игра без да прими соодветна медицинска помош. Во последните неколку години се дебатира околу тоа дали напад на главата треба да се смета за прифатлив удар во хоке?от.

Игра [ уреди | уреди извор ]

Општите одлики на хоке? на мраз се исти каде и да се игра, но точните правила зависат од тоа ко? код на правила се употребува. Двата на?важни кодови се оние на Ме?ународна хокеарска федераци?а (МХФ) и на Национална хокеарска лига (НХЛ).

Хоке? на мраз се игра на хоке? терен. Во играта посто?ано учествуваат по шест играчи од два тима, по еден од нив е голманот, а останатите лизгаат по мразот. Целта на играта е да се постигнат голови, со удира?е на плочка од цврста вулканизирана гума, во противничкиот гол ко? се нао?а на спротивниот кра? на теренот. Играчите ?а контролираат плочката со долг стап ко? на едниот кра? има закривена острица.

Исто така, играчите можат да ?а пренасочат плочката со било ко? дел од телото, ограничува??и ?а брзината. Играчите не смеат да ?а држат плочката во рацете и им се забранува да ги користат рацете за да им ?а предадат плочката на своите соиграчи, освен ако тие не се во одбранбена зона. Исто така, на играчите им се забранува да ?а шутираат плочката во противничкиот гол, иако ненамерни пренасочува?а на лизгалките се дозволени.

Хоке? на мраз е "офса?д" игра, што значи дека е дозволено да го нападнеш играчот од напред, за разлика од рагби. Пред 1930 година хоке?от беше "онса?д" игра, што значи дека е дозволено да го нападнеш играчот само од назад. Со воведува?е на правилата за офса?д, да нападнеш играч од напред, хоке?от на мраз стана вистински тимски спорт, каде тимското игра?е стана поважно во однос на поединечното . Со тоа сега играчите можат да бидат координирани низ целиот хоке? терен, а не само играчите на задниот дел од теренот.

Освен голманот останатите пет играчи на?често се поделени на тро?ца напа?ачи и два?ца одбранбени играчи. Позициите за напад го опфа?аат центарот и две крила: лево и десно крило. Истите три напа?ачи секогаш играат заедно. Одбраната обично останува заедно како пар, генерално поделен на левата и десната страна од теренот. Играчите од левото и десното крило на одбрана со своите хоке?-палки обично се нао?аат на страните од теренот. Целосна замена на составот на тимот се нарекува line change. Во тимот обично има и алтернативни играчи за напад и парови за одбрана, кои влегуваат во игра како замена за играчите кои направиле прекршок. Замена е дозволено во секое време во текот на играта, иако за време на прекин на игра само на домашниот тим му се дозволува кра?ната промена на играчи. Кога се заменуваат играчи за време на игра, тоа се нарекува changing on the fly. Во сезоната 2005-2006, НХЛ додаде ново правило на игра кое не дозволува промена на составот на тимот, после забрането удира?е на плочката или а?синг (англ. Icing the puck)

Теренот за игра е опкружен со ограда ко?а ?а спречува хоке? плочката да излезе надвор од границите на игралиштето. На играчот му е дозволено да го ?подбутне" противникот (англ. bodycheck) во оградата, за да го спречи да напредува во играта.

Наводи [ уреди | уреди извор ]