Полупретседателска република
, или дво?на извршна република, е република во ко?а
претседател
постои заедно со
премиер
и кабинет, при што последните два?ца се одговорни пред законодавниот дом на државата. Таа се разликува од парламентарната република по тоа што има извршен шеф на државата; и од претседателскиот систем со тоа што кабинетот, иако именуван од претседателот, е одговорен пред законодавниот дом, ко? може да го принуди кабинетот да поднесе оставка преку бара?е за недоверба.
ЖОЛТА : Полупретседателски систем со извршно претседателство и посебен шеф на влада ко? го води остатокот од извршната власт, ко? е назначен од претседателот и одговорен пред законодавниот дом
Додека
Ва?марската Република
(1919?1933) и
Финска
(од 1919 до 2000 година) беа пример за раните полупретседателски системи, терминот ?полупретседателски“ првпат беше воведен во 1959 година во напис на новинарот
Хуберт Бове-Мери
и популаризиран од Дело од 1978 година напишано од политикологот
Морис Дуверже
, ко? и два?цата имаа намера да ?а опишат
Француската Петта република
(основана во 1958 година).
Оригиналната дефиници?а за полупретседателизам на
Морис Дувергер
наведе дека претседателот мора да биде избран, да поседува значителна мо? и да служи за одреден мандат. Модерните дефиниции само декларираат дека шефот на државата треба да биде избран и дека посебен премиер зависна од парламентарната доверба треба да ?а води извршната власт.
Посто?ат два различни подвида на полупретседателизам: премиер-претседателизам и претседател-парламентаризам.
Според премиер-претседателскиот систем, премиерот и кабинетот се исклучиво одговорни пред парламентот. Претседателот може да избере премиер и кабинет, но само парламентот може да ги одобри и да ги отстрани од функци?ата со гласа?е недоверба. Ово? систем е многу поблиску до чист парламентаризам. Ово? подтип се користи во:
Буркина Фасо
,
Ке?п Верде
,
Источен Тимор
,
Франци?а
,
Литвани?а
,
Мадагаскар
,
Мали
,
Монголи?а
,
Нигер
,
Грузи?а
(2013?2018),
Полска
(де факто, ме?утоа, според Уставот, Полска е
парламентарна република
),
Португали?а
,
Романи?а
,
Сао Томе и Принсипе
,
Шри Ланка
,
Турци?а
(де факто поме?у 2014-2018 година, до уставниот амандман за промена на владата на претседателска од парламентарна) и Украина (од 2014 година; претходно, поме?у 2006 и 2010 година ).
Според претседателско-парламентарниот систем, премиерот и кабинетот се дво?но одговорни пред претседателот и пред парламентот. Претседателот ги избира премиерот и кабинетот, но за неговиот избор мора да има поддршка од парламентарното мнозинство. За да се отстрани од власт еден премиер, или целиот кабинет, претседателот може или да ги разреши или парламентот да ги смени преку гласа?е недоверба. Ово? облик на полупретседателизам е многу поблизок до чистиот претседателизам. Се користи во:
Гвине?а-Бисао
,
Мозамбик
,
Руси?а
и
Та?ван
. Се користеше и во
Украина
(прво поме?у 1996 и 2005 година; потоа од 2010 до 2014 година),
Грузи?а
(од 2004 до 2013 година),
?ужна Коре?а
под Четвртата и Петтата република и во
Германи?а
за време на
Ва?марската Република.
Во полупретседателскиот систем, претседателот и премиерот понекогаш може да бидат од различни политички партии. Ова се нарекува ?кохабитаци?а“, термин ко? потекнува од Франци?а откако ситуаци?ата првпат се по?ави во 1980-тите. Кохабитаци?ата може да создаде или ефикасен систем на контроли и рамнотежи, или период на горчливо и напнато каменува?е, во зависност од ставовите на два?цата лидери, идеологиите на самите/нивните партии и бара?ата на нивните поддржувачи.
Распределбата на мо?та ме?у претседателот и премиерот може многу да варира поме?у зем?ите.
Во
Франци?а
, на пример, во случа? на кохабитаци?а, претседателот ?а надгледува надворешната политика и одбранбената политика (овие генерално се нарекуваат les prerogatives presidentielles, претседателски прерогативи) а премиерот е задолжен за внатрешната политика и економската политика. Во ово? случа?, поделбата на одговорностите ме?у премиерот и претседателот не е експлицитно наведена во уставот, но еволуирала како политичка конвенци?а заснована на уставниот принцип дека премиерот се именува (со последователно одобрува?е на парламентарното мнозинство) и разрешен од претседателот. Сепак, останува на претседателот да одлучи колку автономи?а му останува на речениот премиер.
Во пове?ето случаи, кохабитаци?ата произлегува од систем во ко? два?цата извршни директори не се избираат во исто време или за ист мандат. На пример, во 1981 година, Франци?а избра и соци?алистички претседател и законодавен дом, што доведе до соци?алистички премиер. Но, додека мандатот на претседателот беше седум години, Националното собрание служеше само пет години. Кога, на законодавните избори во 1986 година, францускиот народ избра собрание на десниот центар, соци?алистичкиот претседател Франсоа Митеран беше принуден на кохабитаци?а со десничарскиот премиер Жак Ширак.
Ме?утоа, во 2000 година, измените на францускиот устав го намали?а мандатот на францускиот претседател на пет години. Ова значително ги намали шансите за соживот, биде??и парламентарните и претседателските избори сега може да се спроведат во пократок распон еден од друг.
Вградува?ето на елементи и од претседателските и од парламентарните републики може да донесе одредени поволни елементи; сепак, тоа создава и недостатоци, често поврзани со конфузи?ата што ?а создаваат мешаните модели на авторитет.
Предности
- Парламентот има можност да отстрани непопуларен премиер, со што ?е ?а одржува стабилноста во текот на фиксниот мандат на претседателот.
- Во пове?ето полу-претседателски системи, важните сегменти на бирократи?ата се одземени од претседателот, создава??и дополнителни проверки и рамнотежи каде воде?ето на дневната влада и не?зините проблеми се одвоени од шефот на државата, и како такви, неговите праша?ата имаат тенденци?а да се гледаат според нивните сопствени заслуги, со нивните одливи и приливи и не мора да се врзуваат за тоа ко? е шеф на државата.
- Да се има посебен шеф на владата ко? треба да му заповеда на довербата на парламентот се смета дека е пове?е во склад со политичкиот и економскиот разво? на зем?ата. Биде??и шефот на владата е избран од парламентот, постои мал потенци?ал да се случи политички мреж, биде??и парламентот има мо? да го отстрани шефот на владата доколку е потребно.
Недостатоци
- Системот обезбедува покритие за претседателот, биде??и за непопуларните политики може да се обвини премиерот, ко? раководи со секо?дневните операции на владата.
- Тоа создава чувство на конфузи?а во однос на одговорноста, биде??и не постои релативно ?асно чувство за тоа ко? е одговорен за успесите и неуспесите на политиките.
- Тоа создава и конфузи?а и неефикасност во законодавниот процес, биде??и капацитетот на гласови за доверба го тера премиерот да одговори на парламентот.