?апонскиот
(изворно: 日本語,
Nihongo
ⓘ
) е
изолиран ?азик
и припа?а на групата
?апонски ?азици
. ?азикот го зборуваат пове?е од 130 милиони лу?е
[2]
во
?апони?а
и во ?апонските миграциски заедници. ?азикот е близок со
р?ук?уанските ?азици
. До денес, класификаци?ата на ?апонскиот ?азик не е докра? раз?аснета. ?апонскиот ?азик е
аглутинативен ?азик
и се разликува по комплексниот систем на
хоноративен
или почитувачки говор што е директно произлезено од хеирархи?ата на ?апонското општество, со користе?е на посебни
глаголи
и прилози со кои се означува положбата на говорителот, слушателот или ко? и да било. То? е карактеристичен и по сво?от акцент и е
мораски ?азик
.
?апонскиот ?азик се пишува со три различни писма: изменети
кинески знаци
наречени кан?и (漢字), и две слоговни писма
хирагана
(平?名) и
катакана
(片?名). Покра? овие три стандардни писма, ?апонскиот ?азик користи и изменета
латинска азбука
наречена
рома-?и
(буквално:
римски букви
) ко?а се користи за полесно претставува?е и чита?е на ?апонски ими?а и компании, но исто така се користи за
комп?утери
. Денес, на?често се користат основните
арапски броеви
, но се користат и традиционалните сино-?апонски броеви.
?апонскиот фонд на зборови бил под големо вли?ание на странски зборови од различни ?азици. Голем бро? на зборови биле преземени од
кинески ?азик
или пак биле модофицирани од кинески зборови. Од
19 век
, ?апонскиот ?азик има поза?мено зборови од
индоевропските ?азици
, особено од
англиски ?азик
. Покра? овие, доста често се користат и
португалски
и
холандски
зборови поради трговската соработка на ?апони?а со
Холанди?а
и
Португали?а
.
Приказна за Ген?и
од 11 век
Иако ?апонскиот ?азик воглавно се зборува во ?апони?а, во мал процент се зборува и во други држави. Кога
Импери?алистичка ?апони?а
?а окупирала
Коре?а
,
Та?ван
, делови од
Кина
,
Филипините
и делови од тихоокеанските острови, месните жители биле принудивани да го учат ?азикот
[3]
во згради специ?ално изградено од Импери?алистичка ?апони?а. Како резултат на тоа, денес има многу лу?е во овие краеви што го зборуваат ?апонскиот ?азик. ?апонските емиграциски заедници исто така зборуваат ?апонски како што се ?апонските заедници во
Бразил
,
Хаваи
,
Перу
,
Аргентина
,
Австрали?а
,
САД
и Филипините.
?апонскиот де факто е службен ?азик во ?апони?а и Палау. Има форма на ?азикот за ко?а се смета дека е стандардна
hy?jungo
(
標準語
)
стандарден ?апонски
или
ky?ts?go
(
共通語
)
вообичаен ?азик
, но сепак значе?ето на двата термина е ист. Нормативниот ?азик се родил после
периодот Ме??и
(
明治維新
,
meiji ishin
, 1868)
од ?азикот што се зборувал од високата класа во ?апони?а. Оваа форма се користи во училиштата, на телевизиите и за офици?ална комуникаци?а и форма на ?азикот врз ко?а се заснова оваа стати?а.
Поранешниот стандарден Japanese in writing
(
文語
,
бунго
, "литературен ?азик")
се разликувал од основниот ?азик
(
口語
,
кого
)
. Двете форми на ?апонски ?азик се разликуваат по граматичките правила и во зборовниот фонд. Бунго бил главниот метод за пишува?е на ?апонски ?азик с? до 1900, кога кого продолжил да се користи за пишаниот ?апонски ?азик. Во 1940-тите се заменила и оваа форма кога се вовел стандардниот ?апонски ?азик. Денес, законите што опсто?уваат од пред 1940-тите с? уште се напишани на кого.
Разлики во сврзниот глагол
da
Пове?е ди?алекти се зборуваат во
?апони?а
. Оваа разликовитост е како резултат на пове?е фактори, вклучува??и ги и расто?ани?ата поме?у ?апонските острови, планинскиот терен и ?апонската долга истори?а на внатрешна и надворешна изолаци?а. Ди?алектите вообичаено се разликуваат во
акцентот
,
морфологи?ата
, зборовниот фонд и практичната употреба на ?азикот. Некои ди?алекти се разликуваат и во самогласките и согласките.
Главната разлика поме?у ?апонските акценти е поме?у група Токиски акценти и групата со К?ото-Осака акцентот, иако има уште една група наречена К?ушу акценти, ко?а е помала. Во секо?а група има и неколку поделби. Групата ди?алекти од К?ото-Осака ди?алектите се во центарот на зем?ата во префектурите
То?ама
,
К?ото
,
Х?ого
и
Мие
. Во оваа група спа?аат и ди?алектите Шикоку. Последната група на ди?алекти е групата на ди?алекти настанати од источните ди?алекти на
стариот ?апонски ?азик
и се зборуваат на островот Хачи?и?има и неколку околни мали острови.
Ди?алектите од околните региони како што се
Тохоку
или
Цушима
можат да не бидат разбрани од лу?ето што зборуваат други ди?алекти. Неколку ди?алекти од
Кагошима
во ?ужен К?ушу се познати по тоа што не ги разбираат не само лу?ето што зборуваат стандарден ?апонски ?азик, туку и лу?ето што зборуваат на ди?алекти што се во близина на ово? ди?алект. Тоа е поради изговорот на зборовите од ово? ди?алект каде се употребиваат затворени слогови односно слогови што завршуваат на согласки како на пример изговорот на стандардниот ?апонски збор за па?ак /kumo/ се изговара како /kob/ или /ko?/. Ди?алектите од
Кансаи
ги разбираат скоро сите во ?апони?а, а додека ди?алектите од
Осака
се поврзуваат со комеди?ата, слично со нашиот кумановски ди?алект. Ди?алектите од Тохоку у Северен
Канто
се поврзуваат со фармерството и зем?оделието.
Р?ук?уанските ?азици
што се зборуваат на
Окинава
и
Амамските Острови
се различни во поголема мера од ?апонскиот ?азик па така тие се сметаат за посебни ?азици, иако голем бро? на ?апонци велат тие се ди?алект на ?апонскиот ?азик.
Сите ?апонски самогласки се чисти и немаат дифтонзи. Една од на?чудните самогласки е високата задна самогласка
/?/
слушни
ⓘ
ко?а е слична со самогласката /u/. ?апонскиот има пет самогласки и должината на самогласките е фонемичен па така секо?а самогласка има кратка и долга верзи?а.
Некои ?апонски согласки имаат неколку алофони, што дава чувство на преголем бро? на звуци. Како и да е, некои од овие алофони станале фонемични. На пример, во ?апонскиот ?азик фонемичната секвенца
/ti/
била палатизирана и се претворила во
[t?i]
. Така денес,
/ti/
и
[t?i]
се различни фонемички секвенци како на пример во зборовите
t?
[tiː]
"ча? од западен стил" и
chii
[t?ii]
"соци?ален статус".
Гласот /r/ во ?апонскиот ?азик е многу интересна буква за лу?ето што не зборуваат ?апонски ?азик биде??и таа буква се изговара како звук поме?у буквите /r/ и /l/.
Слоговната структура и фонотактиката се многу едноставни: единствениот согласен кластер е дозволен во рамките на еден слог се состои од сет на согласки плус звукот
/j/
. Исто така се дозволува да има согласен кластер с? додека двете согласки се насализирани и следени од хоморганична согласка. Должината на согласките е исто така фонемична.
Оригиналниот ?азик на ?апонците и лу?ето што живееле во ?апони?а бил таканаречениот
?амато котоба
(大和言葉 или поретко 大和詞, т.е., "?амато зборови") а додека во научните кругови е нарекуван и како
ва-го
(和語 или поретко 倭語, "Ва зборови"). Покра? ваквите зборови, ?апонскиот ?азик вклучува и голем бро? на зборови од кинеско потекло. Таквите зборови се познати како
канго
(漢語) што навлегле во ?азикот од
5 век
како последица на културната соработка со
Кина
. Според ?апонскиот речник Шинсен-кокудо?итен (新選?語?典), зборови засновани на поза?мени кинески зборови се околу 49.1% од вкупниот зборовен фонд на ?апонскиот ?азик, ваго зборови има околу 33.8% и 8.8% странски зборови
[4]
.
Канго зборовите се сметаат како зборови за формална или академска употреба споредени со ?амато зборовите.
Мал бро? на зборови се поза?мени од
коре?скиот
и од
а?нскиот
. Покра? овие се користат и зборови од европско потекло и тие се нарекуваат
гаираиго
. Ово? процес на поза?мува?е на зборови настанал со поза?мува?е на зборови од
португалски ?азик
во
16 век
а подоцна и од
холандски ?азик
. Со отвора?ето на ?апони?а, започнале поза?мува?а на зборови од
англиски ?азик
,
француски ?азик
и
германски ?азик
.
Покра? поза?мува?ето на зборови од други ?азици, голем бро? на зборови од ?апонско потекло се користат во другите ?азици ширум светот. Така на пример во македонскиот ?азик се навлезени зборовите: карате, оригами, камиказе, суши, кимоно итн.
Хирагана
и
катакана
со соодветното латинско писмо