O
Kosovo
(
Kosova
o
Kosove
in
albaneize
, prononciou
[k??s?va]
o
[k??s?v?]
,
Косово
in
serbo
[1]
, prononciou
[koso?o]
), conosciuo oficialmente comme
Repubrica do Kosovo
(
Republika e Kosoves
in
albaneize
,
Република Косово
in
serbo
[2]
), o l'e 'n
paize a riconoscimento limitou
de l'
Eoropa
sud-orientale. O Kosovo o l'a
diciarou in moddo unilaterale a so indipendensa
a-i 17 de freva do
2008
[3]
e, d'ancheu, o l'e riconosciuo comme 'n
stato sovran
da 97 paixi de
Nacioin Unie
.
O Kosovo o confinn-a co-a
Serbia
a nord e a levante, co-a
Macedonia do Nord
a sud-est, con l'
Albania
a sud-ovest e co-o
Monteneigro
a ponente. O se treuva a-o centro da
penizoa balcanica
e o l'a 'n'area de 10.887 km
2
, pe 'na popolacion de 1,8 milioin de personn-e. O teritoio do Kosovo o l'e pi-a ciu parte ocupou da-e doe cianue da
Metohija
e da
Ciann-a di Merli
; e artue de
Arpi Albaneixi
e di
Monti ?ar
se treuvan, rispetivamente, inta parte sud-ocidentale e inte quella de sud-est do paize. A so capitale, e citæ ciu grande da nacion asci, a l'e
Pristina
.
Inte l'
etæ clascica
, o teritoio do moderno Kosovo o l'ea abitou sorviatutto da-a tribu di
Dardani
, i quæ an creou 'n paize indipendente conosciuo co-o nomme de
Regno de Dardania
into
secolo IV primma de Cristo
. L'area a l'e stæta conquista da l'
inpero roman
into
secolo I primma de Cristo
, restando donca pe-o milenio a vegni inte l'
inpero bizantin
. O dominio di greghi o l'e duou scinn-a-i
secoli VI
-
VII
, inti quæ o controllo do Kosovo o l'e stæto contestou da-i popoli
Slavi
e, poi, da-o
Primmo Inpero Bulgaro
asci. Into
secolo XIII
, o Kosovo o l'e diventou o cheu do
stato medievale da Serbia
, oltre che a sede da
gexa ortodossa serba
a parti da-o
secolo XIV
, o sæ quande o l'e stæto elevou a
patriarcato
[4]
. L'espanscion otomann-a inti
Balcani
tra a fin do secolo XIV e o principio do
secolo XV
a l'a portou a-o declin e a-a cheita de l'
inpero serbo
, co-a
bataggia da Ciann-a di Merli
do
1389
ch'a l'e conscidera un di momenti cruciali da stoia da Serbia medievale. L'
inpero otoman
o l'a conpletou a conquista de l'area depoi a cosci dita
segonda bataggia do Kosovo
, controlando cosci o paize scinn-a-o principio do
secolo XX
.
Verso a fin do
secolo XIX
, o Kosovo o l'ea o centro do
movimento nacionale albaneize
, co-o scceuppo de doe inportanti rivolte into
1910
e into
1912
. Co-a batosta patia inte
goære balcaniche
, i turchi an
ceduo
a zona a-a Serbia e a-o Monteneigro. Ste nacioin chi son donca intræ, depoi a
Primma Goæra Mondiale
, inta
Iogoslavia
e, doppo 'n periodo sott'a-o regimme unitaio do
Regno de Iogoslavia
, co-a costitucion promulga doppo a
Segonda Goæra Mondiale
a l'e stæta costitoia a
provinsa socialista aotonoma do Kosovo e da Metohija
a l'interno da
repubrica costitoente iogoslava de Serbia
. E tenscioin in Kosovo tra e comunitæ albaneize e serba se son agravæ into corso do secolo XX, scceupando de votte in scontri violenti ch'an portou in scia fin a-a
goæra do Kosovo
, finia co-o retio de l'arma iogoslava e a creacion de l'
UNMIK
da parte de Nacioin Unie. O Kosovo o l'a donca diciarou in
moddo unilaterale
a so
indipendensa
a-i 17 de freva do 2008
[3]
, otegnindo o riconoscimento diplomatico de 97 stati menbri de Nacioin Unie. A ogni moddo a Serbia a no riconosce o Kosovo comme 'n stato sovran, continoando a rivendicalo comme so
provinsa costitoente aotonoma do Kosovo e da Metohija
, sciben ch'a riconosce l'aotoritæ governativa de institucioin do Kosovo a parti da l'
acordio de Bruxelles do 2013
[5]
.
O Kosovo o l'e 'n
paize in via de sviluppo
, co-in'economia a redito medio-ato. A nacion a l'a avuo 'na forte cresciansa economica a parti da-a so indipendensa, aomentando o so
PIL
pe tutti i anni feua de quelli da
crixi financiaia do 2007-2008
. A so monæa oficia a l'e,
de facto
[6]
, l'
eoro
, sciben ch'o Kosovo o no fa parte de l'
Union economica e monetaia de l'Union Eoropea
[7]
.
O Kosovo o l'e un di menbri do
Fondo Monetaio Internacionale
e da
Banca Mondiale
, pe de ciu o l'e in corso o processo pe l'adexon a l'
Interpol
e o l'e un di paixi oservatoi de l'
Organizacion da Coperacion Islamica
.
- ↑
Trasliterou in
Kosovo
- ↑
Trasliterou in
Republika Kosovo
- ↑
3,0
3,1
(
EN
)
Accordance with International Law of the Unilateral Declaration of Independence in Respect of Kosovo
(
PDF
), International Court of Justice, 22 luggio 2010.
URL consultou o 5 mazzo 2022
(archiviou da l'
url originale
o 24 setenbre 2020)
.
- ↑
(
EN
) M. E. Sharpe,
Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-Century Central-Eastern Europe
, 2003, p. 364,
ISBN
0-765-61833-8
.
- ↑
(
EN
) Nikolas K. Gvosdev,
Kosovo and Serbia Make a Deal
, Foreign Affairs, 24 arvi 2013.
URL consultou o 5 mazzo 2022
.
- ↑
Apreuvo a-o fæto che no gh'e stæto nisciun acordio formale con l'UE. L'adocion de l'eoro a vegne da l'uzo (
de facto
anche le) do
marco tedesco
comme monæa oficia scinn-a-o 2002, sostitoia donca da-o so suceso.
- ↑
(
EN
)
The euro outside the euro area
, in sce
ec.europa.eu
.
URL consultou o 6 mazzo 2022
.
- (
EN
) Miranda Vickers,
Between Serb and Albanian: A History of Kosovo
, Hurst & Company, 1998,
ISBN
1-850-65358-5
.
- (
EN
) Noel Malcolm,
Kosovo: A Short History
, Macmillan, 1998,
ISBN
0-333-66612-7
.
- (
EN
) Andrew Herscher,
Violence Taking Place: The Architecture of the Kosovo Conflict
, Stanford University Press, 2010,
ISBN
0-804-77622-9
.
- (
EN
) Robert Elsie,
Historical Dictionary of Kosovo
, 2ª ed., Scarecrow Press, 2010,
ISBN
0-810-87483-0
.
- (
EN
) Andrea Lorenzo Capussela,
State-Building in Kosovo: Democracy, Corruption and the EU in the Balkans
, Bloomsbury Publishing, 2015,
ISBN
1-786-73983-6
.
- (
EN
) Sabrina P. Ramet, Albert Simkus e Ola Listhaug,
Civic and Uncivic Values in Kosovo: History, Politics, and Value Transformation
, Central European University Press, 2015,
ISBN
96-33-86074-1
.