Binere herwiha: Xeze (bajar)

?irita Xezeye
Occupied territory u eksklav
Ala
?irita Xezeye li ser nex?eye
?irita Xezeye
Koordinat: 31°27′Bk 34°24′Rh  /  31.450°Bk 34.400°Rh  / 31.450; 34.400
Parzemin	Asya
Dewlet	Dewleta Filistine , United Arab Republic, Israeli-occupied territories, Palestinian National Authority, occupation of the Gaza Strip by the United Arab Republic
Dema avabune	1949
Merkeza idari	Xeze
Idari
? ?aredar	Yahya Sinwar
Qada ruerde
? Gi?ti	365 km 2 (141 sq mi)
Nifus	2.098.389 (2023)
Dem	UTC+2 UTC+3
biguhere  -  Wikidaneye biguhere

?irita Xezeye (bi  erebi : ???? ???? ‎, lat.   Qite Xezza ; bi  ibrani : ????? ??? ‎) heremek e li beraven rohilate Deryaya Navin navbera Deryaya Navin , Israel u Misire de ye. Navenda we hereme bajare Xeze ye.

Ewe bi Urduna Rojava ve bi Herema Otonom a Filistine ve gireda ye. Le ew ji 2007an u vir ve ji hela Hamas ve te kontrolkirin. Der ve ji ji hela Misir u Israele ve di bin abluqaye de ye.

Erdnigari [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Herema ?irita Xezeye bi pirani ji col u beyaran pek te. Tene 14% ji hereme bo cande te bikaranin. Direjiya hereme nezi 40 km, firehiya xwe ji nevbere 6-14 km de diguhere u pivane xwe ji dore 360 km² ye. Dera xweya heri bilind 105 metre ji sewiyeye deryaye bilindtir e. Li xezeye behtir li hereme bajaren Xan Yunis , Deyr el-Beleh , Refeh , Beyt Lahiya u Cebaliya hene.

Dirok [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Di sedsala 12an b.z. ?unda filistiyan Xeze ji Misire standin u li bajer bune xwedan hikum. Di sedsala 8an b.z. ?unda ji bajar dest gelek hikumdariyan de cu hat. Geh dewleten Misir geh ji en Mezopotamya u Suri le serweri ajotin. Iskendere Mezin pe rapecaneke se mehan re bajar dest xwe xist. Li Iskender ?unda ji Selekudan li bajer hikum ajot. Di sedsala 1e b.z. de bajar hat hilwe?andin u di sedsala 1e de ji hela romayiyan ?unda hat avakirin. Bajare Xezeye ji romayi u bizansiyan ?unda, pe Cenga Yermuke di sala 636an re, ji hela Ereban ve hat destxwexistin.

Di sedsala 11an de ew kete desten xacperezen ji ewropaye de hatibuni. Pe dore 70e sali dest xristiyanen ewropi de ma ve, ji hela Selahedin Eyubi hat feht kirin. Ji Eyubiyan ?unda Memlukan u Osmaniyan li hikum ajot u pe ?ere cihani ye yekem re bi dest Imperatoriya Britani ket. Ji Imperatoriya Britani ?unda, pe dazanina serxwebuna Israele di sala 1948'an de heta sala 1967'an, ?ere ?e? rojan ?irita Xezeye ji hela Misire ve hat karger kirin. Di we navbere de, di sala 1956'an di kriza Suwey?e de ew demeke kete dest Israele . Ji salal 1994an virve Misire u Israele je veki?iyane u ji Herema Otonom a Filistine re berdane. Di sala 2005'an de ji Israel bi temami ji Xezeye veki?iya. Le ji pe re Hemas u El-Fetih boyi otoriteye xwe bi hev qebul kirin bidin bi hev ketin. Ji pe cengen nevxweyen bixwuni re, di pu?bera sala 2007an de Hemase kontrola bajer u hereme helgirt. Di wan deman de Hemase dazanina Mehmud Ebbase hikumeta nu nas nekir u ji we virve di bin kargeriya Hemase de ye.

Ji dawiye sala 2007an de eri?en nevbera Hemas u Israele her ku cu girantir bun u Xeze him ji hela Misir him ji ji hela Israele teye dewisandin. Him Israel him ji Misire nevbera ?irita Xeze u sinoren xwe de diwaran bilind dikeye. Di 27e berfenbara 2008an de bajare Xezeye ji hela balafiren F-16 hatin bombebaran kirin u ser 300 kesi re hatin ku?tin.

Cavkani [ biguhere | cavkaniye biguhere ]