≪Титаник≫
RMS Titanic
Нег?зг? а?парат
Т?р?	Жолаушылар кемес?
Мемлекет	??рама Патшалы?
Т?ркелген айла?	Ливерпуль
Класс	≪Олимпик≫
ИМО н?м?р?	401
?ыс?аша атауы	MUC (MGY)
Иемденуш?	White Star Line
Со?ушы	≪ Harland and Wolff≫ верф?
Су?а т?с?р?лд?	31 мамыр 1911 жыл
?олданыс?а бер?лд?	10 с?у?р 1912 жыл
?олданыстан шы?ты	15 с?у?р 1912 жыл
?аз?рг? уа?ытта	Батып кеткен
Сипаттамасы
Су ы?ыстырымы	52 310 т
?зынды?ы	269,06 м
Ен?	28,19 м
Би?кт?г?	18,4 м (ватерсызы?тан бастап жо?ар?ы палуба?а шей?н)
Орташа ш?гу?	10,54 м
Техникалы? сипаттамасы
?оз?алт?ыштар	2 т?рт цилиндрл? к?лем? ?ш есе ?л?айтыл?ан булы машина ж?не булы турбина
Винттерд?? саны	3
?уаттылы?ы	55 000 а. к.
Жылдамды?ы	24?25 т?й?н
Экипаж саны	885 [1]
Жолаушылар сыйымдылы?ы	2,453 жолаушы: 833 Б?р?нш? класс 614 Ек?нш? класс 1,006 ?ш?нш? класс

Ти­таник ( RMS Titanic ) ? 20-шы ?асырды? басында салын?ан алып кеме. Британ кеме ??ру компаниясы ≪ White Star Line≫ -ны? ≪ Олимпик≫ класында?ы ?ш кемен?? ек?нш?с?. Ол 1909 ? 1911 жылдар аралы?ында Белфастта?ы ≪Харланд энд Вольф≫ верф?нде со?ыл?ан. Сыйымдылы?ы 2224 адам.

Жолаушылар ??рамында ?лемн?? ау?атты адамдары IV Джон Джекоб Астор , Бенджамин Гуггенхайм ж?не Исидор Штраус сия?ты миллионерлер, сол сия?ты Америка?а жа?а ?м?р ?здеп шы??ан Ирландия мен Скандинавиядан келген мы?да?ан эмигранттар болды. Кеме гимнастика залы, шомылу бассейн?, к?тапхана, жо?ары классты мейрамхана ж?не с?нд? каюталарымен ерекшеленд?.

1912 ж. 10 с?у?рде Саутгемптоннан шы??аннан кей?н лайнер Францияда?ы Шербур ж?не Ирландияда?ы Квинстаун?а жол салып, содан кей?н батыс?а ?арай Нью-Йоркке аттанады. ^[2] Т?рт к?н ж?згеннен кей?н, 1912 ж. 14 с?у?рде Ньюфаундленд ма?ынан 375 миль жерде са?ат 11:40-та (кеме уа?ыты:UTC-3) кеме айсбергке со?ылады. Кемен?? 16 ?ал?асыны? 5-не су к?р?п, ек? жарым са?аттан кей?н кеме ек?ге б?л?н?п, ?з?мен б?рге мы?да?ан адамды су т?б?не алып кетед?. М?хит бет?нде ?ал?ан жолаушылар тастай судан ?атып ?лед?. Аман ?ал?ан ?айы?та?ы 710 жолаушыны Карпатия б?рнеше са?аттан кей?н алып кетед?.

Апат б?к?л ?лемд? а?ыртып тастады. ?о?амда?ы туында?ан с?ра?тардан кей?н ?лыбритания мен А?Ш те??з ?ау?пс?зд?г?н жет?лд?руд? ?ажетс?нд?. Соны? б?р? ?аз?рг? уа?ыт?а шей?н е? с?тт? ?олданылып келе жат?ан 1914 ж. ??рыл?ан Те??здег? ?ау?пс?з ?м?р туралы Халы?аралы? Конвенция (СОЛАС). Т?р? ?ал?андарды? к?б?с? а?шаларынан, менш?кт? заттарынан, Саутгемптоннан шы??ан экипаж м?шелер?н?? отбасылары к?ндел?кт? табыс к?з?н жо?алтады. Олар?а мей?рбан жандар мен ?айырымды адамдар а?шалай к?мектест?. Кейб?р т?р? ?ал?ан адамдар соны? ?ш?нде бортта ?ал?ан ?йелдер мен балаларды к?тпей, шлюпка?а отырып кеткен Уайт Стар Лайнны? т?ра?асы Дж. Брюс Исмейд? ?о?ам остракизммен ?арсы алды.

1985 ж. 3 784 метр тере?д?ктен Титаникт?? ?алды?ы табылады. Те??з бет?не к?тер?лген мы?да?ан ж?д?герлер ?лемн?? т?рл? м?ражайларына ?ойылады. О?ан арнап б?рнеше к?тап, фильм шы?арылады, к?рмелер мен ескертк?штер ашылады.

Титаник Олимпик класында?ы ?ш лайнерд?? ек?нш?с? ? бас?алары Олимпик ж?не Британик (бастап?ы аты ≪Гигантик≫). ^[3] 1912 ж. 29 кемес? мен сауды сатты?ы бар Уайт Стар Лайн флотында?ы б?лар е? ?лкен? болып табылды. ^[4]

1907 ж. ортасында Уайт Старды? директоры Брюс Исмей ж?не Уайт Стар Лайнны? басшы компаниясы IMMC-д?? т?ра?асы Пирпонт Морганмен ?ш кемен?? жобасын тал?ылайды. Уайт Стар Лайнны? е? басты ?арсыласы Кунард Лузитания ж?не Мавритания атты е? жылдам кемелер?н ?олданыс?а беред?, сонымен ?атар Германияны? Гамбург-Америка ж?не Солт?ст?к Герман Ллойдты? флоттары да ке?ейе т?сед?. Исмейд?? п?к?р?нше жа?а класста?ы лайнерлерд?? жылдамды?ына емес, ?лкенд?г?не, ы??айлы?ына ж?не с?нд?л?г?не баса назар аудару керект?г?н айтты. ^[5]

1867 жылдан бер? ?р?птес болып келе жат?ан Белфастта?ы ≪ Харланд энд Вольф≫ верф?нде кемелерд?? ??рылысы ж?зеге асатын болды. ^[6] Харланд энд Вольф Олимпик класында?ы кемелерд?? жобасын ?ол?а алады. Уайт Стар директоры Лорд Пирри, Харланд энд Вольфты? жоба б?л?м?н?? ат?арушы директоры, ?р? те??з с?улетш?с? Томас Эндрюс , кеме жобасыны? есеб?не, бер?кт?л?г? мен ??ыптылы?ына жауапты Эдвард Уилдинг ж?не басты сызбашы ж?не верфт?? бас менеджер? Александр Карлизл сия?тылар жоба?а ат салысады. ^[7] ?рлеу ж?мыстары, жабды?тар мен ти?мд? ??т?ару ?айы?тар жобасын ?ске асыру Карлизлд?? нег?зг? м?ндет?не к?рд?.

29 ш?лдеде 1908 ж. Харланд энд Вольф Брюс Исмей мен Уайт Стар Лайнны? бас?а да басшыларына кемен?? сызбасын к?рсетед?. Исмей жобаны ?олдап, ?ш ≪кел?с?м хатына≫ ?ол ?ояды. Ек? к?ннен кей?н ??рылыс басталады. ^[8] Кей?ннен Олимпик атал?ан ал?аш?ы кеме басында атауы бер?лмегенд?ктен осы верфт?? т?рт ж?з?нш? корпусына байланысты 400 деген номер бер?лед?. Келес? кемеге 401 деген номер бер?лед?, ол болаша? Титаник ед?. ^[9]

Титаникт?? ?зынды?ы 269,06 м, ал ен? 28,19 м болды. Оны? жалпы би?кт?г? 32 м ??рады. ^[10] Оны? салма?ы 46,328 регистр тонна, ал орташа ш?г?м? 10,54 м болды. ^[3]

Барлы? Олимпик класында?ы ?ш кеме 10 палубадан т?рды, оны? ?ш?нде сег?з? жолаушылар ?ш?н ?олданылды. Олар келес? палубалар болды:

• Шлюпкалы палуба ? осы жерде ??т?ару ?айы?тары, капитан м?нбес?, экипаж м?шелер?н?? каюталары, б?р?нш? класс?а арнал?ан гимнастика залы, салтанатты баспалда?ты? д?л?з? орналасты. Еден? а?ашпен жабыл?ан б?л палубаны? ек? жа?ынан бойлай шлюпкалар орналасты. ^{[11] [12]}
• A палубасы ? сонымен ?атар Серуендейт?н палуба деп атал?ан б?л палу 166 м дей?н созылып жатты. A палубасы тек ?ана б?р?нш? класста?ы жолаушылар?а арналды. Осында оларды? каюталары, ?она? б?лмелер?, темек? тартатын б?лмес?, о?у залы ж?не Пальмалы корт орналасты. ^[11]
• C палубасы ? ?ш?нш? классты? ек? серуендеу палубасы, б?лмелер? мен экипажды? каюталары орын тепт?. Палубаны? орта??ы т?сында б?р?нш? классты? каютасы мен ек?нш? классты? к?тапханасы орын алып жатты. ^{[13] [14]}
• D палубасы ? ?ш ?р? ?лкен зал осында болды: б?р?нш? классты? ?абылдау б?лмес?, ?лкен ?она?асы ж?не ек?нш? классты? ?она?асы залдары. Б?р?нш?, ек?нш?, ?ш?нш? класста?ы жолаушылар?а арнал?ан каюталарда осында болды. ^{[13] [15]}
• E палубасы ? барлы? класста?ы жолаушылар?а арналды, сонымен ?атар те??зш?лерге, аспазшылар мен стюардтар?а арнал?ан каюталар болды. ^{[13] [16]}
• F палубасы ? нег?з?нен ?ш?нш? класс?а арналды. М?нда ек?нш? классты? кейб?р каюталары мен экипажды? б?лмелер?, ?ш?нш? классты? асханасы, ж?зу бассейн? ж?не Т?р?к моншасы орналасты. ^{[13] [16]}
• G палубасы ? е? т?менде орналасты, м?нда?ы каюталарды? иллюминаторлары ватерсызы??а жа?ын ?те т?мен орналасты. Пошта б?л?м? осында болды. Тама? та осында са?талды. Палуба ?азанды?, инженерл?к ж?не турбина б?лмелер? сия?ты б?л?ктерге б?л?нд?. ^{[13] [17]}

• Кемен?? ?зынды?ы ? 269,1 м
• Ен? ? 28 м
• Би?кт?г? ? 53.3 м (кильден бастап ??бырды? т?бес?не шей?н)
• Машина б?л?м? ? 29 ?азанды?, 159 к?м?рмен жа?атын пеш
• Кемен? батпайтындай ет?п трюм?нде 15 су ж?бермейт?н ?ал?алармен жабды?тал?ан ^[18] .

Кемедег? ?ал?аларды ≪A≫-дан ≪P≫-ге шей?н ?р?ппен белг?леп шы??ан. Кемеде барлы?ы 15 ?ал?а бол?ан, с?йкес?нше кемен?? трюм? 16 отсектен ??рал?ан. Олар кемен?? т?мсы?ынан бастап артына дей?н орналасты. ?ал?аларды? бер?к бол?аны соншалы?, олар кез-келген со??ыны? ?ысымына шыдас беру? ти?с ед?.

Кемен?? т?мсы?ында?ы ал?аш?ы ек? отсек ж?не арт?ы жа?ында?ы со??ы отсег? т?тастай ашы? бол?ан, ал ?ал?андарында герметикалы? ес?ктер болды. ≪D≫ ? ≪O≫ ?ал?аларында машина б?л?м? мен ?азанды?тар орналасты. М?нда 12 жабылмалы вертикалды ес?к орын тепкен. Егер апатты жа?дай орын алса, капитан немесе кезекш? офицер ?ажет деп санаса, м?нбеден келген дабыл бойынша электромагнит барлы? 12 ес?кт?? ?лмектер?н ж?беред?. Ес?ктер ?здер?н?? салма?ымен т?мен т?с?п, отсектер герметикалы? болып жабылып ?алады. Тек электр жетег?нен ?уатты ?ш?ргеннен кей?н, ес?ктерд? ?айта ашу?а болады. ?рб?р отсект?? жо?ар?ы жа?ында ?осымша люк орналасты. Ес?к жабыл?анда ?лгермей ?ал?ан адамдар осы люк ар?ылы тем?р сатымен жо?ары к?тер?ле алатын.

Сол уа?ытта?ы Британ Кодекс?не с?йкес ?рб?р кемеде 20 ??т?ару ?айы?ы болу?а ти?с ед?, я?ни 1178 адам?а ша?тал?ан, ал б?л кемедег? бол?ан жолаушыларды? тек 50% ?ана сыйдыра алады.

Титаникт?? ал?аш?ы сапарында бортта 20 ??т?ару ?айы?ы болды. Оларды? б?рнеше т?р? болды: ^[19]

• 1-ш? ж?не 2-ш? ??т?ару ?айы?тары: ?зынды?тары ? 7,62 м, ен? ? 2,13 ж?не к?лем? ? 9,25 м³ немесе сыйымдылы?ы 40 адам ^[19]
• 3 ? 16 ??т?ару ?айы?тары: ?зынды?тары ? 9,1 м, ен? ? 2,74 ж?не к?лем? ? 18,55 м³ немесе сыйымдылы?ы 65 адам ^[19]
• A, B, C ж?не D ??т?ару ?айы?тары: ?зынды?тары ? 8,3 м, ен? ? 2,43 ж?не к?лем? ? 10,66 м³ немесе сыйымдылы?ы 47 адам ^[19]

Титаникте 8 болат палуба болды. ?р?айсысыны? би?кт?г? 2,5?3,2 м ^[20] . Е? жо?арыда?ы шлюпкалы палуба болды, оны? астында ?ал?ан жет? палуба орналасты. Олар жо?арыдан т?мен ?арай ≪A≫ ? ≪G≫ ?р?птер?мен белг?ленд?. Тек ≪C≫, ≪D≫, ≪E≫ ж?не ≪F≫ палубалары ?ана кемен?? б?к?л ?зынды?ын алып жатты. Ал шлюпкалы ж?не ≪A≫, ≪B≫ палубалары не кемен?? т?мсы?ына, не артына дей?н жетпейт?н. ≪G≫ палубасы алды??ы т?мсы?ында ж?не арт?ы жа?ында ?ана болды. Бортты бойлай серуендеу палубасы орналасты.

?зынды?ы 150 метр ??райтын ≪A≫ палубасы тек б?р?нш? класс?а арнал?ан. ≪B≫ палубасыны? алдын?ы жа?ында ≪C≫ палубасын к?ре алатын ашы? ке??ст?к орналасты. Ары т?мсы?ына ?арай ?зынды?ы 37 м болатын кемен?? ?ызмет ?ондырмаларымен жал?асып кетед?. ≪C≫ палубасында бортты? нег?з? ек? з?к?р? ?ш?н з?к?рл? шы?ыр ж?не те??зш?лер мен пеш жа?ушылар?а арнал?ан камбуз бен асхана орналасты. ?ш?нш? класс?а арнал?ан кемен?? т?мсы?ында (алды??ы ?ондырмамен ≪B≫ палубасыны? ек? ортасы) ?зынды?ы 15 метрл?к серуендеу палубасы болды. Та?ы ≪D≫ палубасында ?ш?нш? класс?а арнал?ан о?ашалан?ан серуендеу палубасы болды. ≪Е≫ палубасыны? б?к?л ?зынды?ын б?р?нш? ж?не ек?нш? классты?, сонымен ?атар стюардтар мен механиктерд?? каюталары орын алып жатты. ≪F≫ палубасыны? алды??ы жа?ында ек?нш? классты? 64 каютасы ж?не ?ш?нш? классты? нег?зг? т?р?ын жайлары орналасты. М?нда ек? ?лкен салон, ?ш?нш? класс?а арнал?ан асхана, к?р жуатын орын, бассейн ж?не т?р?к моншасы болды. ?зынды?ы 58 м болатын ≪G≫ палубасыны? т?мсы? жа?ында ?ш?нш? классты? 106 жолаушы сыйатын 26 каюта, ал ?ал?ан бос орындарда к?м?р салын?ан бункер, б?р?нш? классты? багаж б?л?м?, кеме поштасы ж?не доп ойнайтын зал орналасты. Арт?ы жа?ында?ы палуба ?зынды?ы 65 м ??райтын ?ойма, ?ш?н?ш класс?а арнал?ан 186 жолаушы сыйатын 60 каюта орын тепт?.

Титаникте ек? д??гек болды. Б?р?нш?с? кемен?? т?мсы?ында, ек?нш?с? арт?ы жа?ында орналасты. ?р?айсысы болаттан, ал ?штары тиктен жасалды. Алды??ы д??гект?? би?кт?г? ватерсызы?ты? бойымен сана?анда 29 м. М?нда ≪?ар?а ?ясы≫ орналасты, о?ан д??гект?? ?ш?ндег? тем?р сатымен жо?ары к?тер?луге болатын.

Булы машина мен турбиналарды? жалпы ?уаттылы?ы 50 мы? а.к. те?. Турбина кемен?? арт?ы жа?ында?ы бес?нш? отсекте, ал келес? отсекте булы машина ж?не т?мсы? жа?ына ?арай алты отсекте жиырма т?рт ек? а?ымды ж?не бес б?р а?ымды ?азанды?тар орын алып жатты. Осы ?азанды?тар басты машина?а, турбина?а, генератор?а ж?не ?осал?ы механизмдерге бу шы?арып т?рды. ?рб?р ?азанды?ты? диаметр? 4,79 м болды. Ек? а?ымды ?азанды?тарды? ?зынды?тары ? 6,08 м, б?р а?ымда?ы ? 3,57 м ??рады. ?р ек? а?ымда?ы ?азанды?тарда 6 пеш, ал б?р а?ымда?ы ?азанды?тарда 3 пеш болды. Кемеде ?р?айсысыны? ?уаттылы?ы 400 киловатты? ?осал?ы т?рт генератормен жабды?талды. Олар кернеу? 100 вольтт?к энергия ?нд?ред?. Та?ы оларды? жанында 30 киловатты? ек? генератор орналасты.

Титаникте т?рт ??быр бол?ан. Оларды? диаметрлер? ? 7,3 м, би?кт?ктер? ? 18,5 м. Ал?аш?ы ?ш ??быр ?азанды?тан шы??ан т?т?нд? шы?ару ?ш?н ?ызмет ?стеген, ал со??ы т?рт?нш? ??быр желдетк?ш ?ызмет?н ат?ар?ан. Б??ан асхананы? т?т?нд?г? жал?анып т?рды. Бас?аша айт?анда со??ы ??быр жал?ан бол?ан. Сол заманда?ы к?пш?л?кт?? ойы бойынша ≪т?рт ??бырлы кеме≫ байсалдылы? пен сен?мд?л?к тудырады деп есептеген деген п?к?рлер бар.

Тарату жел?с?не 10 мы? шам, 562 электр жылыт?ыш (е? алдымен б?р?нш? класста?ы каюталар?а), 153 электромотор, соны? ?ш?нде ж?к к?тер?мд?л?г? 18 тонна болатын сег?з кран?а, ж?к к?тер?мд?л?г? 750 кг болатын ж?кшы?ыр?а, ?р?айсысы 12 адам?а ша?тал?ан 4 лифтке арнал?ан электр тартпалар болды. Одан бас?а телефон станциясы мен радио байланыс?а, ?азанды? пен машина б?л?м?ндег? желдетк?штерге, гимнастика залында?ы аппараттар?а, асханаларды? б?рнеше ??рыл?ылары мен машиналарына электр керек болды.

Телефон коммутаторы 50 жел?ге ?ызмет жаса?ан. Лайнерде радио ??рыл?ылар е? со??ы жабды?тармен жабды?тал?ан болатын. Нег?зг? тарат?ышты? ?уаттылы?ы 5 киловатт. Ол ?уатты электргенератордан алды. Ал ек?нш? ?осал?ы тарат?ыш ?уат к?з?н батареядан алды. Ек? д??гект?? арасында 4 антенна орнатылды. Кейб?реулер?н?? би?кт?ктер? 75 м дей?н жеткен. Радио белг?н?? тарау айма?ы 250 мильд? ??рады. К?нд?з ?олайлы ауа-райы бол?ан кезде 400 мильге дей?н, ал т?нде 2000 мильге дей?н байланыс орнату?а болатын. 2 с?у?рде кемеге ≪ Маркони≫ фирмасынан радио ??рыл?ылар ?кел?нген болатын.

Титаникт?? дизайны мен конструкциясы с?нд? де салтанатты ед?. Кемеде телефон ж?йес?, к?тапхана, шаштараз болды. ^[21] Жолаушыларды? ы??айлылы?ы ?ш?н кемен? лифттермен жабды?тады. Б?р?нш? класс?а арнал?ан ж?зу бассейн?, гимнастика залы, т?р?к моншасы ж?не ≪Веранда кафес?≫, сонымен ?атар к?н жары?ы т?сет?н ж???шке торлармен с?нделген ≪Париж кафес?≫ де ж?мыс ?стед?. ^[22] Б?р?нш? классты? ?она?асы залы кемедег? е? ?лкен б?лме болды. Зал Стюарт династия д?у?р?ндег? стил?мен с?нделген ж?не 532 жолаушыны сыйдыра алатын. Та?ы салтанатты б?лмелерд?? б?р? шылым шегет?н зал. Б?лме ?абыр?алары ?ара??ы т?ст?, ?стел бет? жасыл матамен жабыл?ан ж?не ы??айлы орынды?тары бар б?л зал карта ойнау?а таптырмас орын болып табылатын. Кемен?? алды??ы жа?ында ≪Салтанатты баспалда?≫ орын тепт?. Б?л кемедег? е? назар аударарлы? орын болып табылды.

Айсбергтер маусымы

≪Титаникт??≫ сапарын 62 жаста?ы капитан ? Эдвард Смит бас?арды. Б?л оны? зейнетке шы?ар алдында?ы со??ы те??з сапары екен?н де ескеру ?ажет. Та?ы да баса айтып ?тет?н жайт ? оны? к?мекш?лер?н?? к?б? м?ндай те??здег? ?р? сапардан т?ж?рибес?здер болатын. Т?пт? осы рейске шы?ардан не бары 4 к?н ?ана б?рын компания?а ж?мыс?а к?рген те??зш?лер де бар ед?...

Сонымен, алып кеме 1912 жылы 10-с?у?р к?н? т?сте сапар?а шы?ты. Орнынан ?оз?ала бере Саутгемптон портында т?р?ан ≪Нью-Йорк≫ кемес?мен со?ты?ысып ?ала жаздады. Осылайша ол ал?аш?ы адымын ебедейс?з баста?ан. М?ны жаман ырым?а бала?андар болды ма, жо? па, белг?с?з. ?уел? Францияны? Шербурн, сосын Ирландияны? Квинстаун порттарына аялда?ан ≪Титаник≫ 11-с?у?р к?нг? са?ат 11.30-да Атлант м?хитына шы?ады.

К?ктем мезг?л? бол?анды?тан, м?хитта?ы ?ыс бойы ??рсанып жат?ан м?зды?тар ер?п, Лабрадор а?ысыны? бойы ?апта?ан айсбергтерге, се?дерге толы болды. ≪Титаникт??≫ байланыс кабинет?не м?хитта?ы осынау хал-ахуал жайлы хабарламалар мен ескертпелер ?зд?кс?з ?о?ыраулатып кел?п жатты. Ол кезде де м?хитты кезген алып кемелер б?р-б?р?мен ?уе тол?ындары ар?ылы ты?ыз байланыста бол?ан. 12-с?у?рде-а? су бет?нде ?ал?ы?ан айсбергтерд?? тым к?пт?г? жайлы хабарлар радиотелеграф тол?ындары бойынша кел?п т?се бастайды. Кемен?? Джек Филипс баста?ан радистер? ескертулерге ??ла? асу орнына кемен?? сапар?а шы??анын жа?алы? рет?нде ?лемн?? басылымдарына а?парат т?р?нде жетк?зумен ?уреленед?. Б?ны да ?ател?к демеске лаж жо?. М?зды?тар жайлы барлаушыларды ??ла?тандырып отыру м?селес? ек?нш? орын?а ы?ысады. 14-с?у?р к?н? 13:45-те ≪Америка≫ кемес? Ньюфаулендтен 620 ша?ырым ?ашы?ты?та тым ?лкен айсбергтерд?? барын ?ата? ескертед? (сарапшылар ≪Титаникт??≫ т?б?не жеткен айсберг д?л осыларды? б?р? екен?н сен?ммен айтады). Б?л хабарлама белг?с?з себептермен ≪Титаникт??≫ радистер?не жетпей ?алады. М?мк?н жеткен де болар, б?ра? барлаушылар б?л ескертуд? ест?мегендер? жайлы айтудан танбайды. ≪Хабарлама тым к?п келд?. ?айсысын айтып, ?айсысын айтпа?анымызды да б?лмей шатасты?≫ дейд? радистерд?? б?р?. Б?лк?м, осы ?ырсызды?тары апат?а себеп болды, с?р?...

22:00-де кеме ?ызметкерлер? кезек ауысады. Вахта?а капитанны? к?мекш?с? Чарльз Лайтоллерд?? орнына Ульям Мёрдок келед?. Апат?а ?шырардан алды??ы со??ы ескерту

22:30-да кел?п т?сед?. ≪Раппаханнок≫ параходы ?аптап жат?ан айсбергтерден ?зер аман ?ткен? жайлы б?ларды ??ла?дар етед?.

Са?ат 23-тен ас?анда кемедег?лерд?? алды ?й?ы?а кете бастайды. Кемен?? алдында барлаушы ?ызмет?н ат?арып Фредерик Флит пен Реджинальд Ли т?р?ан-ды. 23:30-да б?л екеу? алдан а?ар?ан ?лденен? к?здер? шал?андай болады, алайда м?н бере ?оймайды. Арада то?ыз минут ?ткенде, я?ни 23:39-да Флит кемен?? ?а? алдынан, шамамен 650 метр ?ашы?ты?тан т?кси?п т?р?ан алып айсбергт? бай?айды. Дереу дабылды ?ш рет ?а?ады да, телефон ар?ылы алтыншы к?мекш? Джеймс Мудиге жалма-жан хабарласады.

? К?м бар?!
? Не болды? Б?рде?е бай?ады? ба?
? ?арсы алдымызда айсберг!
? Рахмет!

Муди келес? с?тте Ульям Мёрдок?а хабар беред?, Мердок абдырап ?алды ма, к?м б?лс?н, рульд? ?стаушы Роберт Хитченске б?йры?ты жаудырады. ≪Дереу о??а б?р!≫ дейд? де, ≪Жо?! Сол?а б?р!≫ дейд?. Б?л ек? б?йры?ты? арасын 10 секундтай уа?ыт б?л?п т?рды. Осы с?тте кеме барынша жылдамды?пен ж?з?п келе жат?ан-ды. Егерде дереу кемен? о??а б?р?анда к?м б?лед?, ?асыр апаты орын алмай, ≪Титаник≫ сап-сау ?тер ме ед?...

Б?лг?рлерд?? п?к?р?нше, 650 метр жерд?? ?з? ?аншалы?ты жылдам келе жатса да, ?ашып, сытылып ?лгеруге жетк?л?кт? к?р?нед?. Кеме т?зг?н?н ?стаушы Роберт Хитченске берген б?йры?ы да ?аз?р ?ана жаз?анымыздай 10 секундты? ?ш?нде т?рл?ше болып ?згерд?. Шамасы, ?ай жа??а ?арай ?ашып шы?у керект?г?н сол с?тте а?дай алма?ан. Кемедег? 2000-нан аса пенден?? та?дырын шешуге осы он секунд?а ?ана созыл?ан ?ател?кт?? ?з? жетк?л?кт? ед?, ек?нш? б?йры?тан со?, арада 30 секунд ?тер-?тпесте алып ≪Титаникт??≫ о? б?й?р?н айсберг жырып ?тед?. ≪Сол ?ател?кт?? ?з?нде кемедег?лер орны толмас 30 секундты жо?алтты≫ десед? сарапшылар. Рас, о??а б?рылып алып, артынша сол?а ?арай жалт беру де о?ай шаруа емес.

≪Титаник≫ маневр жасап ?лгере алмайды. Са?ат 23:40-та осылайша ≪Титаникт??≫ о? б?й?р? айсбергке сырылып ?тед?. Б?л контакт 9 секунд?а созылады. Былай ?араса? ол к?п те уа?ыт емес, алайда кемен?? о? жаны опырылып ?алады да, ?ш?не м?хитты? суы топан болып к?р?п кетед?.

Апаттан т?р? ?ал?ан Дафф Гордон сол с?тт? ≪?лде б?реу ?лкен ?аламат сауса?пен кемен? тырнап ?ткендей болды≫ деп еске алады. Ал, сол с?тте т?менг? палубада бол?ан Уолтер Херст ≪о? ?апталды? д?р?лдеген?нен оянып кетт?м. Ешк?м де ? дегенде ?ау?птене ?ой?ан жо?, б?ра? ?лдеб?р со?ты?ысты? бол?анын т?с?не ?ойдым≫ дейд?.

Б?рнеше минуттан со? ≪Титаникт??≫ двигательтер? то?тады. Е? ?уел? №6 жылыту оша?ы су?а к?м?лед?. Ол жерде ж?мыс жасап жат?ан ?ызметш?лер апатты? е? ал?аш?ы ??рбандарына айналады.

? дегенде д?рбеле? туа ?оймайды. Жер с?лк?нгендей болып, к?птеген жолаушылар ?лденеден шошын?андарымен, олар?а ?ст?? м?н-жайын т?с?нд?руге ешк?м де асы?пайды. Т?пт?, суды? жо?ары?а к?тер?лу?н баяулату ?ш?н т?менг? ?абаттарды? ес?ктер? тарс жабылады. Дегенмен, кеме басшылары ?ске к?р?сед?. ?уел? ?йелдер мен балаларды ??т?арып ?алу ?ш?н ?айы?тарды су?а т?с?руге ?рекет жасайды. ≪Титаникт??≫ ба?ытсызды??а тап болып, ??рдым?а кеткел? жат?аны жайлы ?зге кемелерге хабар ж?бер?лед?. Б?л жерде т?пт? к?н?г? те??зш?лерд?? ?з? апат?а ?шыра?ан н?ктен?? координаттарын д?л айта алмай дал болады. Б?л да к?мекке келет?н кемелерд?? тез жету?не кедерг? болады. Д?рбеле? т?менг? жа?тан басталады. Б?р с?мды?ты? бол?анын сезген жолаушылар ??т?арушы жилеттер?н ки?п алып, жо?ары?а ?ашады. Осылай б?р б?р?нен ест?п, к?п адам б?л ж?йттен хабардар болады да, енд? кеме басшыларына б?л ?ау?пт? жасырып отыру?а еш амалы ?алмайды.

Капитан Эдвард Смитт?? ?з? 2000-нан аса адамды 16 ?айы?пен ??т?ару м?мк?н емест?г?н т?с?нед?. О?ан уа?ытты? да т?птен тар екен?н ??ынады. 00:40-та ал?аш?ы ??т?арушы ?айы? ж?нелт?лд?. О?ан не бары 28 адам ?ана отыр?ызылды (?йтпесе ?р ?айы? 65 адам?а лайы?тал?ан, т?пт?, сы?ылысып отырса 75-80 адамды да сый?ызып ж?беруге болады).

Са?ат 1:00-де на?ыз д?рбеле? басталды. Жандарын са?тап ?алу?а ?мтыл?ан жолаушылар д?л?здерде ?рл?-берл? зыр ?а?ып ж?г?р?п, жо?ары?а шы?атын жолдар ?здед?. Ол ес?ктерд? таппай ?аншама адам т?ншы?ып та ?лед?. Осы кезде ?ана б?к?л кемедег?лер т?гелге дерл?к кемен?? су?а ш?г?п бара жат?анынан хабардар болды.

Жан-жа??а то?таусыз сигналдар ж?нелт?л?п жатты. Фейерверктер атылды. Кеме су?а ш?гуге жа?ында?ан сайын адамдарды? жанталасы да к?шейе т?ст?. Адамда жан т?тт? екен?н осы кезде а??ару?а болады: енд? капитандарды? ≪?йелдер мен балалар ?ана ??т?арылсын≫ деген?не де ??ла? аспай, ?олынан келгендер? кемеге еш р??сатсыз отырып та алады. Капитандар д?рл?ккен ж?ртты сабыр?а ша?ыру ?ш?н аспан?а о? ату?а м?жб?р болды, б?ра? онысына ешк?м назар аудармады да. Кеме ?ызметкерлер? адамдарды ??т?ару?а барынша жанталасты. Са?ат 2:05-да со??ы ??т?арушы ?айы? т?менге т?с?р?лд?. Б?л кезде ≪Титаникт??≫ 80 пайызы су астына кет?п ?ал?ан-ды.

Капитан Смит осы кезде ?айы?тар т?р?ан палуба?а келед? де, ≪?ызметтер?? б?тт?, енд? ?здер??д? ??т?аратын ?рекеттер??д? жаса?дар!≫ ??мырында?ы со??ы б?йры?ты беред?. Осы кезде радистер де ?з б?лмелер?н тастап ?ашады. Б?ра? б?р? б?рдей ?л?мнен ??тыла алмайды.

Са?ат 2:15-те кемедег? жары? атаулы с?нед?. Кеме айсбергке со?ыл?ан с?ттен бастап су?а толы?ымен ш?ккенше кемен?? ?н-бойына 65 мы? тонна су к?рген десед?. Осы кезде дифферент 23 градус?а жетед?. Арада ?ш минут ?ткен со? кеме ортасынан ?а? б?л?нед?. Арт?ы жа?ы аспан?а т?к к?тер?лед? де, ?айтадан г?рс ет?п жайына т?сед?. Арада ек? минут ?ткен со? су?а м??г?л?к ш?г?п, 3750 метр тере?д?кке барып жай табады. ?з?мен б?рге 1400-дей адамды су т?б?не алып кетед?. Кеме с??г?ген орында 100 ша?ты адам тыпырлап суды? бет?нде ?алады. Баз б?реулер? а?ашты? сыны?тарын ?армап т?р? ?алу?а ?рекет жасайды (?л? де ??т?арушылар кел?п ?алар деген ?м?тпен). Ауа-райыны? тым суы?ты?ына (сол с?тте м?хитты? суыны? температурасы -2 градус бол?ан к?р?нед?, ал м?ндай суы??а тап бол?ан т?р? жан ары кетсе жарты са?ат ?ана ?м?р с?ре алады) байланысты к?б? то?ып ?лед?.

Апаттан т?р? ?ал?ан Чарльз Лайтоллер кей?н ?з?н?? естел?г?нде ≪Су бет?нде ?алып кеткен адамдарды? кейб?р? ж?рек талмасынан ?айтыс бол?ан. ≪Титаник≫ к?з алдарында су?а кет?п бара жат?анда айтып келе жат?ан ажалды ?арсы алу?а д?ттер? шыдама?ан≫ деп жазады. Бес?нш? к?мекш? Гарольд Лоу баста?ан ша?ын ??т?арушы топ ?айы?та аман ?ал?ан адамдарды б?р-б?р?не ауыстырып, босатыл?ан ?айы?пен ш?г?п кеткен кемен?? орнында ?л?ммен арпалысып жат?ан адамдарды ??т?ару?а беттейд?. Жансыз ?ал?ан сансыз м?рделерд?? арасынан т?р? ?ал?андарды табу да о?ай?а т?спейд?. Б?л ??т?ару операциясы шамамен 40 минут?а созылды. Н?тижес?нде санаулы ?ана адамны? ба?ы жанып, аман ?алады.

?айы?та т?р? ?ал?ан адамдар к?кжиекке телм?румен болады. Са?ат 3.30-да ≪Карпатия≫ кемес? к?мекке кел?п жетед? де, аман ?ал?ан жолаушыларды кемеге м?нг?зед?. Десе де оны? б?р?н б?рдей ?уанышты, ба?ытты деу бекер болатын, туыстарынан, достарынан айырыл?андар жетк?л?кт? болды. ?аншама ?йел жес?р атанса, ?аншама балалар, с?билер ?кес?з жет?м ?алды...

• Ол т?н? ай ?ара??ы болды. ?йтпегенде м?хитты? т?с?нде а?арып т?р?ан айсбергт? а??ару?а болар ед?. Оны? ?ст?нде су бет?нде же??лдеу т?ман да бар болатын. Б?л да айсбергт? дер кез?нде бай?ау?а кедерг? бол?ан.
• Бас?а кемелерден келген толассыз ескертулерге ?арамастан кеме барынша жылдамды?пен келе жатты. Те??зде ж?зуд?? ?ау?пс?зд?к ережес?не бас та ауыртпа?ан. ?ау?пт? айма?та бас?а кемелерден келген хабарламаларды ж?ре ты?да?ан, елемеген.
• ≪Уайн Харт Лайн≫ компаниясыны? басшылары ≪сенсация жасау ?ш?н, кемен? барынша жылдамды?пен айдап, Америка?а тез жет??дер≫ деген б?йры? беред?. Кемен?? жылдамды?ын кеме компаниясыны? басшыларыны? б?р?, осы сапарда жолаушы рет?нде жол?ан шы??ан Брюс Исмей ?ада?алаумен бол?ан. Эвакуация кез?нде ол бас сау?алап, кемелерд?? б?р?не жай?асып та алады. Ма?танша? басшыларды? м?нысы ?рине, ?рескел ?ател?к-т??ын.
• Баз б?реулер ≪??т?арушы ?айы?тарды? жет?спеуш?л?г?нен≫ дейд?, алайда кемеде 30-35 ?айы? бол?ан к?нде 160 минут ?ш?нде 2208 жолаушыны о?ан отыр?ызып ?лгере алар ма ед??..
• Егерде... айсберг к?р?нген с?тте сол?а б?ру?а б?йры? бер?лмегенде, кеме т?мсы?ымен кел?п со?ылар ед?, ал кемен?? т?мсы?ы ондай ?а?ты?ыс?а аздап за?ымдан?анымен тес?ле ?оймайтын ед? дейд? енд? б?реулер. Со?ан ?ара?анда кемен?? о? б?й?р?нен г?р? т?мсы? т?сы мы?тыра? болу керек.

• Фотографиялар
• Фотографиялар М?ра?аттал?ан 21 ?азанны? 2013 жылы.
• Encyclopedia Titanica   (а?ыл.)

Тематикалы? сайттар Ашы? Т?з?мдеме Жобасы С?зд?ктер ж?не энциклопедиялар Большая каталонская · Britannica (12-th) · Britannica (онлайн) Нормативт? ба?ылау BIBSYS :  98017728 · BNC :  a12174269 · BNE :  XX226501 · BNF :  12069856p · GND :  4121777-9 · LCCN :  n50082026 · LNB :  000280376 · NKC :  olak2002111888 · NLA :  52369553 · VIAF :  264840228

Орта??орда б??ан ?атысты медиа санаты бар: Titanic