Еуро
|
|
ISO 4217 Коды
|
EUR
|
?олданушы(лар)
|
Аустрия
,
Бельгия
,
Германия
,
Грекия
,
Ирландия
,
Испания
,
Италия
,
Кипр
,
Латвия
,
Литва
,
Люксембург
,
Мальта
,
Португалия
,
Нидерланд
,
Словения
,
Словакия
,
Финляндия
,
Франция
,
Эстония
,
Хорватия
.
|
Subunit
|
|
1/100
|
|
Нышаны
|
€
|
Coins
|
|
Freq. used
|
1, 2, 5, 10, 20, 50 цент, €1, €2
|
Banknotes
|
€5
,
€10
, €20,
€50
,
€100
,
€200
.
|
Еуро
(символы: €,
банк коды
:
EUR
) ?
Еуропа Ода?ында?ы
20 елд?? (
Аустрия
,
Бельгия
,
Германия
,
Грекия
,
Ирландия
,
Испания
,
Италия
,
Кипр
,
Латвия
,
Литва
,
Люксембург
,
Мальта
,
Португалия
,
Нидерланд
,
Словения
,
Словакия
,
Финляндия
,
Франция
,
Эстония
,
Хорватия
.) ресми валютасы. Сондай-а? еуро 9 мемлекетт??, соны? ?ш?нде Еуропада орналас?ан 7 мемлекетт?? ?лтты? валютасы болып табылады. Алайда,
Еуропалы? ода?ты?
?атысушыларына ?ара?анда, осы 9 мемлекет Еуропалы? орталы? банкт?? а?ша-несие саясатына ?сер ете алмайды ж?не ?з ?к?лдер?н оларды? жетекш? органдарына ба?ыттай алмайды.
Еуровалюта
(
а?ылш.
eurocurrency
;) Елден тыс жерде, осы валютаны?
эмитент?мен
, коммерциялы? банктер а?шасыз
депозитт?к
-
несиел?к операцияларды
ж?зеге асыратын шетелд?к валюталар. Осылайша
?лыбритания
немесе
Германия
банктер?н?? шотында?ы
А?Ш
доллары еуродолларлар,
Люксембург
немесе
Швейцария
банктер?н?? шотында?ы нем?с маркалары ? еуромаркалар деп аталады. Осы
сы?ылды еурофранктер, еурогульдендер, еурофунттар, еуроиендер ж?не т.б. болады.
Еуродолларлар
(
а?ылш.
eurodollars
) ?ожайындары нег?з?нен
А?Ш
шег?нен тыс еуропа банктер?нде орналастыр?ан ж?не со??ысы
кредитт?к
операциялар ?ш?н ?олданатын
Америка долларлары
т?р?ндег? а?ша ?аражаты.
Еурокредит, еуронесие
(
а?ылш.
eurocredit
;)
Дамы?ан елдерд??
?р?
коммерциялы? банктер?
, еуровалюталы? рыногы есеб?нен ?сынатын
халы?аралы? ?арызы
.
Еурооблигациялар
(
а?ылш.
eurobonds
;)
Еурорыноктан
?за? мерз?мд?к ?арыз алу кез?нде ?арыз алушы шы?аратын
борышты?
м?ндеттеме; ??нды ?а?аздарды? б?р т?р?. Оларда ?арыз сомасы, датасы ж?не оны т?леу шартына ?атысты а?парат болады.
Еурорынок
(
а?ылш.
Euromarket, Eurocurrency market
;) Операциялар еуровалюта т?р?нде ж?зеге асырылатын несиел?к
капиталды?
халы?аралы? нар?ы.
Еурочек
(
а?ылш.
Eurocheque Card
) ≪Еурочек≫
еуропалы? банк ж?йес?н??
?атысушы елдер?н?? кез келген?нде т?лемге ?абылданатын
чектер
. Еурочектерд? енд?ру ма?саты ?
туристерге
?ызмет к?рсетуд? жа?сарту.
Банктер
еурочектерд? оны? иес?не ешб?р алдын ала
а?ша
жарнасынсыз
беред? ж?не б?р ай мерз?мге дей?н, банк?л?к
кредит
есеб?нен т?ленед?. Еурочект? т?лейт?н банк, б?л ?ш?н комиссиялы? а?ша алады.
[1]
Б?ры??ай валютаны енг?зуд?? салдары
[
??деу
?|
?айнарын ??деу
]
К?птеген елдерде орта? валютаны ?олдануды? м?ше елдер ?ш?н арты?шылы?тары да, кемш?л?ктер? де бар. Еуроны? енг?з?лу?н?? ?серлер? туралы ?рт?рл? п?к?рлер бар. Осы ?серлерд?? к?пш?л?г?н т?с?ну ж?не ба?алау ?ш?н к?п жылдар ?ажет. К?птеген теориялар мен болжамдар бар.
Конверсиялы? транзакциялар?а байланысты шы?ындарды жою
[
??деу
?|
?айнарын ??деу
]
Еуроны? ма?ызды арты?шылы?тарыны? б?р? валюта ба?амдарына байланысты т?уекелдерд? азайту болып табылады, б?л елдер арасында инвестициялауды же??лдетед?. Валютаны? б?р-б?р?не ?арсы ауыт?у ?ауп? ?р?ашан ?з?н?? валюталы? айма?ынан тыс инвестицияларды, т?пт? импорт/экспортты компаниялар ?ш?н де, жеке т?л?алар ?ш?н де ?те ?ау?пт? жасады. Валюта ба?амыны? ?олайсыз ?згеру?не байланысты потенциалды пайда шы?ын?а айналуы м?мк?н. Н?тижес?нде к?птеген инвесторлар мен импорттаушылар/экспорттаушылар б?л т?уекелд? ?абылдау?а немесе ?з инвестицияларын хеджирлеуд? ?олдану?а м?жб?р болды, б?л ?лтты? валюта айма?ынан тыс инвестицияларды тартымды етед?. Еуроайма?ты? ??рылуы айырбас ба?амыны? т?уекелдер?нен бос инвестиция к?лем?н айтарлы?тай арттырады. Еуропалы? экономика ?шк? еуропалы? экспорт?а ?атты т?уелд? бол?анды?тан, б?л ?серд?? пайдасын асыра ба?алау м?мк?н емес. Атап айт?анда, ?лтты? валюталары д?ст?рл? т?рде валюта ба?амыны? ?атты ауыт?уына ?шыра?ан елдер ?ш?н (мысалы, Жерорта те??з? елдер?) ?те ма?ызды.
Сонымен ?атар, м?ндай ?сер не??рлым
либералды
нары?тары бар елдерге инвестицияны к?бейт?п, нары?тар ?ата?ыра? елдерде оны азайтуы ы?тимал. Кейб?реулер пайда к?рш? елдерге т?сед? деп ?ау?птенед?, соны? салдарынан д?ст?рл? ?леуметт?к ба?дарламаларды ?ыс?арту?а тура келед?.
Конверсиялы? транзакциялар?а байланысты шы?ындарды жою
[
??деу
?|
?айнарын ??деу
]
Б?ры??ай валютаны? енг?з?лу?мен б?рын жеке т?л?алардан да, коммерциялы? ?йымдардан да алынатын ?аражатты б?р валютадан ек?нш? валюта?а аудару ?ш?н
банктер
алатын алымдар алынып тасталды. Б?дан ?рб?р транзакция бойынша ?немдеу аз бол?анымен, жасал?ан мы?да?ан транзакцияларды ескере отырып, б?л
Еуропа
экономикасында айналымда?ы ?аражатты? айтарлы?тай ?су?н ?амтамасыз етед?.
Электронды? т?лемдер (
кредитт?к картасы
, дебетт?к карталар ж?не
банкоматтар
) ?ш?н еуроайма?та?ы банктер ?аз?рг? уа?ытта еуроайма?та?ы халы?аралы? т?лемдер ?ш?н б?р елдег? т?лемдермен б?рдей комиссияларды алуы керек.
Франция
банктер? халы?аралы? т?лемдер ?ш?н Францияда ?ол жет?мд? емес ?д?с онлайн-банкинг ар?ылы жасал?ан транзакцияларды ?оспа?анда, барлы? транзакциялар?а (?лтты? ж?не халы?аралы?) комиссиялар салу ар?ылы б?л ережен? айналып ?тт?. Осылайша, француз банктер? халы?аралы? транзакциялар ?ш?н ?лтты? операциялар?а ?ара?анда жо?ары комиссияларды алуды жал?астыруда.
Еуро ?аз?рг? уа?ытта ек?нш? е? к?п ?олданылатын
резервт?к валюта
болып табылады. 1999 жылы еуро енг?з?лгеннен кей?н б?л валюта есеп айырысу мен жина?тау ?ш?н пайдаланыл?ан нем?с маркасынан, француз франк?нен ж?не бас?а еуропалы? валюталардан есептеулер мен резервтердег? ?лест? ?ш?нара м?ра етт?. Содан бер? еуроны? ?лес? т?ра?ты т?рде ?ст?, ?йткен? орталы? банктер ?здер?н?? резервтер?н ?ртараптандыру?а тырысады. ФРЖ-ны? б?рын?ы басшысы
Алан Гринспан
2007 жылды? ?ырк?йег?нде еуро
А?Ш долларыны?
?лемдег? нег?зг? резервт?к валюта рет?нде орнын баса алатынын айтты. 2009 жылы орталы? банктерд?? халы?аралы? резервтер?ндег? еуроны? ?лес? рекордты? 28%-ды ??рады, ?з?рге одан асып т?скен жо?.
Валюталар
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
2001
|
2002
|
2003
|
2004
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
USD
|
59,0
|
62,1
|
65,2
|
69,3
|
70,9
|
70,5
|
70,7
|
66,5
|
65,8
|
65,9
|
66,4
|
65,7
|
64,1
|
64,1
|
62,1
|
61,8
|
62,3
|
61,1
|
61,0
|
63,1
|
64,2
|
64,0
|
EUR
|
-
|
-
|
-
|
-
|
17,9
|
18,8
|
19,8
|
24,2
|
25,3
|
24,9
|
24,3
|
25,2
|
26,3
|
26,4
|
27,6
|
26,0
|
24,7
|
24,3
|
24,4
|
22,1
|
19,7
|
19,7
|
DEM
|
15,8
|
14,7
|
14,5
|
13,8
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
GBP
|
2,1
|
2,7
|
2,6
|
2,7
|
2,9
|
2,8
|
2,7
|
2,9
|
2,6
|
3,3
|
3,6
|
4,2
|
4,7
|
4,0
|
4,3
|
3,9
|
3,8
|
4,0
|
4,0
|
3,8
|
4,9
|
4,4
|
JPY
|
6,8
|
6,7
|
5,8
|
6,2
|
6,4
|
6,3
|
5,2
|
4,5
|
4,1
|
3,9
|
3,7
|
3,2
|
2,9
|
3,1
|
2,9
|
3,7
|
3,6
|
4,1
|
3,8
|
3,9
|
4,0
|
4,2
|
FRF
|
2,4
|
1,8
|
1,4
|
1,6
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
?олма-?ол а?шасыз т?лемдерде еуро 1999 жылды? 1 ?а?тарында, ?олма-?ол а?шамен ? 2002 жылды? 1 ?а?тарында енг?з?лд?. Ек? ай ?ш?нде, я?ни 2002 жылды? 28 а?панына дей?н (б?л мерз?м за?мен ?ыс?артыл?ан Нидерланды, Франция ж?не Ирландияны ?оспа?анда) еуро мен еуроайма?та?ы ал?аш?ы елдерд?? ?лтты? банкноталары ?атар айналыста болды. ?тпел? кезе? ая?тал?аннан кей?н ?лтты? банкноттар толы?ымен еуро?а ауыстырылды ж?не за?ды т?лем ??ралы болудан ?алды. Еуроайма??а 2002 жылдан кей?н к?рген елдерде ?тпел? кезе? ек? апта?а дей?н ?ыс?арды. ?олма-?ол еуро Еуропалы? Ода?ты? 20 (27 ел?н??)
?лтты? валютасын
алмастырды.
Еуропалы? Ода? туралы шарт?а ?ол ?ою кез?нде (1992 ж.)
?лыбритания
мен
Дания
арнайы хаттамада ЕО-ны? Экономикалы? ж?не Валюталы? Ода?ыны? орта? валюта енг?зуд? к?здейт?н ?ш?нш? кезе??не ?тпеу ???ы?ын белг?лед?.
Швеция
мен
Данияда
референдум ?т?п, онда к?пш?л?к еуроны ?абылдау?а ?арсы дауыс берд?. 2013 жылды? наурызында Швецияны? ?аржы министр? Андерс Борг Швецияда еуроны енг?зу жоспары жо? екен?н м?л?мдед?.
Литва
2007 жылы еуро?а ?туд? жоспарла?ан болатын, б?ра? инфляцияны?
Маастрихт критерийлер?нен
с?л асып кету?не байланысты к?шуд? кей?нге ?алдыру?а тура келд? ж?не ол еуроны тек 2015 жылды? 1 ?а?тарында енг?зд?.
Латвия
да?дарыс бастал?аннан кей?н ?ата? ?немдеу саясатыны? н?тижес?нде ?ана барлы? ?ажетт? критерийлерд? орындай алды ж?не 2014 жылды? 1 ?а?тарында еуроайма??а ?осылды.
Эстония
барлы? Маастрихт критерийлер?н ертерек орындап, 2011 жылды? 1 ?а?тарында Еуроайма??а ?осылды.
Литваны?
2015 жылды? 1 ?а?тарынан бастап еуро?а ?ту?н
Еуропалы? Орталы? банк
пен
Еуропалы? комиссия
Маастрихт критерийлер?не с?йкест?г? туралы жылды? есепте ма??лдады, ал ?орытынды кел?с?м бер?лд? ж?не айырбас ба?амы ш?лдеде ЕО Министрлер Ке?ес?мен бек?т?лд?. 2014
Болгария
мен
Хорватия
ERM-2-ге 2020 жылды? 10 ш?лдес?нде ?осылды. Хорватия еуроны 2023 жылды? 1 ?а?тарында ?абылдады.
Еуро?а к?шу ?ш?н елд?? Еуропалы? валюта ба?амы-2 механизм?не ек? жылды? м?шел?г? ?ажет. ?аз?рг? ERM-2 м?шелер?
Болгария
мен
Дания
болып табылады.
Болгария
еуро?а 2024 жылды? 1 ?а?тарында ауысуды жоспарла?ан, б?ра? 2023 жылды? а?панында к?шуд? 2025 жылды? 1 ?а?тарына ?алдыру туралы шеш?м ?абылданды.
Румыния
2024 жылы ERM-2-ге ?атысу?а ?т?н?м бер?п, 2029 жыл?а ?арай еуро?а ?туд? жоспарлап отыр.
Мажарастан
,
Польша
ж?не
Чехия
еуро?а к?шуд? 2023 жылы бастауды жоспарлап отыр?ан жо?.
Мемлекет
|
Валюта предшественниг?
|
Валютаны ?згерту к?н?
1 ?а?тар
|
Еуроайма?
|
Австрия
|
австриялы? шиллинг
|
1999
|
Бельгия
|
бельгиялы? франк
|
1999
|
Германия
|
нем?с маркасы
|
1999
|
Ирландия
|
ирландиялы? фунт
|
1999
|
Испания
|
испанды? песета
|
1999
|
Италия
|
итальянды? лира
|
1999
|
Люксембург
|
люксембург франк
|
1999
|
Голландия
|
голландиялы? гульден
|
1999
|
Португалия
|
португал эскудосы
|
1999
|
Финляндия
|
фин маркасы
|
1999
|
Франция
|
француз франк
|
1999
|
Греция
|
грек драхмасы
|
2001
|
Словения
|
словения толары
|
2007
|
Кипр
|
кипр фунты
|
2008
|
Мальта
|
мальталы? лира
|
2008
|
Словакия
|
словакиялы? коруна
|
2009
|
Эстония
|
эстониялы? крон
|
2011
|
Латвия
|
латвия латтары
|
2014
|
Литва
|
литва литастары
|
2015
|
Хорватия
|
хорват кунасы
|
2023
|
Еуроны ресми т?рде ?олданатын ЕО-?а к?рмейт?н елдер
|
Андорра
|
француз франк
испанды? песета
|
1999 (Бейресми)
1 с?у?р (Кел?с?м)
|
Ватикан
|
итальянды? лира
ватикан лирасы
сан-Марино лирасы
|
1999
|
Монако
|
монегаск франк?
|
1999
|
Сан-Марино
|
сан-марино лирасы
|
1999
|
ЕО-?а м?ше ж?не еуроны енг?зуд? жоспарлап отыр?ан елдер.
|
Болгария
|
болгар лев?
|
1 ?антар 2025
|
Мажарастан
|
мажар форинт?
|
мерз?м? белг?ленбеген
|
Дания
|
даниялы? крон
|
жоспарланба?ан
|
Польша
|
поляк злотиясы
|
мерз?м? белг?ленбеген
|
Чехия
|
чех крон
|
мерз?м? белг?ленбеген
|
Румыния
|
румын лей?
|
2029 жыл
|
Швеция
|
швед кронасы
|
жоспарланба?ан
|
Еуроны бейресми т?рде ?олданатын елдер.
|
Черногория
|
нем?с маркасы
|
2002
|
Косово
|
нем?с маркасы
|
2002
|
Б?ры??ай еуропалы? валютаны енг?зуд?? та?ы б?р ?сер? ба?ада?ы айырмашылы? - атап айт?анда, ба?а де?гей?нде - азаюы керек. Ба?а айырмашылы?тары
арбитражды
тудыруы м?мк?н, я?ни ба?а айырмашылы?ын пайдалану ?ш?н елдер арасында?ы тауарларды? алыпсатарлы? саудасы. Б?ры??ай валютаны енг?зу еуроайма?та?ы ба?аларды те?ест?ред? ж?не б?секелест?кт?? к?шею?не немесе компанияларды? б?р?гу?не ?келед? деп к?т?луде, б?л
инфляцияны
тежеп, осылайша т?тынушылар?а пайда ?келед?. Сол сия?ты, шекаралар ар?ылы ба?аны? ашы?ты?ы т?тынушылар?а т?мен ба?амен сапалы ?н?мд? немесе ?ызметт? табу?а к?мектесу? керек.
Бес ж?з еуро ?аз?рг? уа?ытта еуро билеттер?н?? е? жо?ары номиналы болып табылады. Сонымен ?атар, б?л банкнот ?лемдег? е? ?ымбат банкноталарды? б?р? болып табылады. Б?ра? со?ан ?арамастан б?л банкноттарды шы?ару 2014 жылы то?татылды. 2016 жылды? 4 мамырында ЕОБ Бас?арушы ке?ес? 2018 жылды? со?ында 500 еуролы? банкноттарды? шы?арылымы то?татылатынын хабарлады, ?с ж?з?нде эмиссия?а тыйым салу 2019 жылды? 27 с?у?р?нде к?ш?не енд?. Шы?арылымны? то?татылуына 500 еуролы? банкноттарда?ы ?р? сомада?ы а?шаны? ы?шамды?ы мен ша?ын массасы ы?пал етет?н за?сыз ?аржылы? операциялар?а (а?шаны жылыстату, салы? т?леуден жалтару, терроризмд? ?аржыландыру) ?арсы к?рес себеп болып отыр (салыстыру ?ш?н, е? ?лкен номиналда?ы долларлы? вексельдердег? баламалы сома 100 доллар салма?ы 6 есе арты?). Осы уа?ыт?а дей?н шы?арыл?ан барлы? банкноттар айналыста ?олданыла беред? ж?не за?ды т?лем ??ралы болады.
- ↑
Орысша-?аза?ша за?ды? т?с?нд?рме с?зд?к-аны?тамалы?. ? Алматы: ≪Жет? жар?ы≫ баспасы, 2008 жыл.
ISBN 9965-11-274-6