Координаттар
:
41°54′12″ с. е.
12°27′12″ ш. б.
/
41.903417° с. е. 12.453389° ш. б.
/
41.903417; 12.453389
(G)
(O)
(Я)
Ватикан
(
лат.
Status Civitatis Vaticanæ
,
итал.
Stato della Citta del Vaticano
) ?
Eуропада
орналас?ан ел. Ватикан - б?р ?аладан т?ратын ?лемдег? е? к?шкентай ел.
Рим католик ш?ркеу?н??
орталы?ы болып табылады.
Ватикан, Ватикан ?ала-мемлекет? ?
католик
ш?ркеу?н?? орталы?ы,
Рим папасы
орналас?ан мекен. Рим ?аласыны? батыс жа?ында орналас?ан. Жер аума?ы 0,44 км². Б?л жерден тыс Римн?? ?ш? мен сыртында Ватикан?а ?арайтын ?ш собор бар (жалпы ауданы 0,7 км²). Т?р?ыны б?р мы? адам шамасында. К?пш?л?г? д?ни мекемелерд?? ?ызметкерлер?. Ватикан азаматты?ын тек жет? ж?здей адам ?ана ал?ан. Ресми т?лдер?:
латын
ж?не
италиян
. Ватикан ? абсолютт? теократиялы?
монархия
. Мемлекет басшысы ? Рим папасы. Оны? ?олында барлы? бил?к (за? шы?ару, ат?ару, сот т?рел?г?) шо?ырлан?ан. Б??ан ?оса Рим папасы сырт?ы елдермен ?арым-?атынасты да жеке ?з? шешед?. Папаны? жанында?ы ке?есш? орган ? Кардиналдар ке?ес?. Олар аса ма?ызды ш?ркеу ?стер?н ?арайды ж?не ?з араларынан Рим папасын сайлау?а ?атысады. Кардиналдарды? ?штен б?р б?л?г? Рим кури?н?? (Ватикан ?к?мет?) ??рамына к?ред?. ?к?мет Ватиканны? д?ни, саяси, экономикалы? ?стер?н?? барлы?ына басшылы? жасайды. Ватикан тарихы 756 жылы Папа облысы ??рыл?ан кезден басталады. 1870 жылы Италия ?скерлер? Папа облысын басып алып, астананы Римге к?ш?рд?. 1929 жылы жасал?ан
Лютеран кел?с?м?
(
конкордат
) бойынша, Италия жа?ы Ватикан мемлекет?н?? т?уелс?зд?г?н мойындады. 1984 жылы ек? арада жа?а конкордат жасалып, италиялы?тар?а д?н ерк?нд?г? бер?лд?. ?аз?р ?лемде сег?з миллионнан аса христиан-католик т?рады. Оларды? ?ш?нде Рим папасыны? саясатын ж?рг?зет?н 1,7 миллион д?н ?ызметкер?, 0,4 миллион священник, ек? мы?нан аса монастырьлар бар. Б??ан ?оса Ватикан д?ни емес ?йымдар (к?с?пода?, жастар, ?йелдер, т.б.) арасында да ?лкен беделге ие. Ватикан басшылы?ы ?лемдег? шешу? аса к?рдел? м?селелерге (?арулы ?а?ты?ыстар, ж?мыссызды?, кедейш?л?кпен, ашты?пен к?рес, та?ыда бас?а) ?нем? араласып отырады. Б?л ?ызметтер?не кетет?н шы?ынды олар ?з есептер?нен т?лейд?. Ватикан д?ние ж?з?ндег? аса бай мемлекеттерд?? б?р? (алтын ?оры ? 13 миллиард доллар).
Б?рын Ватикан территориясы ?оныстанба?ан, ?йткен? ежелг? Римде б?л жер ?асиетт? санал?ан. Император Клаудиус осы жерде цирк ойындарын ?тк?зд?. 326 жылы, христиан д?н? пайда бол?аннан кей?н б?л жер ?оныстанды.
VIII ?асырды? ортасында Папа айма?ы Апеннин т?бег?н?? ед?у?р б?л?г?н ?амтыды, б?ра? 1870 жылы оны Италия патшалы?ы жойды.
?з?н?? ?аз?рг? т?р?нде ол 1929 жылы 11 а?панда Бенито Муссолини ?к?мет?мен жасал?ан Латеран кел?с?мдер? нег?з?нде пайда болды.
Ватикан Римн?? солт?ст?к-батыс б?л?г?ндег? Ватикан т?бес?нде, Тиберден б?рнеше ж?з метр жерде орналас?ан. Ватикан барлы? жа?ынан Италиямен ?оршал?ан, мемлекетт?к шекараны? жалпы ?зынды?ы 3,2 ша?ырымды ??райды. Сонымен ?атар, Латеранды? кел?с?мдер Ватикан?а экстерриториялы?ты берд? (кейб?р базиликалар, курио ж?не епархия ке?селер? ж?не Кастель Гандольфо), б?ра? нег?з?нен шекара ?ор?аныс ?абыр?асына с?йкес келед?. ?улие Петр бассейн?н?? алдында?ы шекара сопа? п?ш?нд? шаршыны? шет? болып табылады (ала?ны? т?бес?нде а? тастармен белг?ленген).
Ватикан - б?л ?асиетт? Та? бас?аратын теократиялы? мемлекет. Абсолютт? за? шы?арушы, ат?арушы ж?не сот бил?г? шо?ырлан?ан ?асиетт? Та?ты? егеменд?г? - ?м?р бойы кардиналдармен сайлан?ан Рим Папасы. Рим Папасы ?айтыс бол?аннан немесе бас тарт?аннан кей?н ж?не жанжал кез?нде, жа?а Рим Папасыны? интонациясына дей?н, оны? м?ндеттер?н (айтарлы?тай шектеулермен) Камерленго ат?арады.
Ватиканны? барлы? дерл?к хал?ы - б?л т?л??жаты бар Ватикан азаматтары (б?л т?л??жат ?асиетт? Та?ты? дипломатиялы? м?ртебес?не ие, Апостолды? астананы? (Ватикан) т?р?ындарына тиес?л? екенд?г?н ж?не Мемлекетт?к хатшылы? шы?ар?ан) ж?не католик ш?ркеу?н?? ?ызметш?лер?. №1 паспорт д?ст?рл? т?рде ?аз?рг? ?асиетт? Та?ты? азаматты?ынан бас?а бас?а азаматты?ы немесе азаматты?ы жо? ?аз?рг? Рим Папасына бер?лед? (Германия азаматты?ын б?р уа?ытта са?тау?а р??сат ет?лген тек XVI Бенедикт пен Аргентина азаматты?ын са?та?ан Фрэнсиске ?ана бер?лед?).
2011 жыл?ы 31 желто?санда?ы жа?дай бойынша, ?асиетт? Та?ты? 594 субъект?с?н?? 71-? кардинал, 307 адам д?ни ?ызметкер м?ртебес?не ие ж?не Папа миссиясыны? м?шелер?, 51 адам - ??д?н ?ызметкерлер?н?? бас?а ?к?лдер?, 1 монах, 109-ы Швейцария гвардиясыны? м?шелер?, ?ал?ан 55-? - ?арапайым адамдар.
1983 жылы Ватиканда б?рде-б?р н?ресте т?ркелген жо?. Жартысынан с?л азы, 246 азамат ал?аш?ы азаматты?ын са?тап ?алды. Ватиканда азаматты?ы м?ра болып табылмайды ж?не мемлекетте туыл?аннан кей?н алу?а болмайды. М?ны тек ?асиетт? Та?та?а ?ызмет к?рсету нег?з?нде алу?а болады ж?не Ватиканда ж?мыс то?татыл?ан жа?дайда то?татылады.
Ватикан мен Италия арасында?ы 1929 жыл?ы Латеран шартыны? 9-бабында егер адам Ватикан азаматты?ынан бас тартса ж?не бас?а мемлекетт?? азаматты?ы болмаса, о?ан Италия азаматты?ы бер?лед?.
Этникалы? жа?ынан ал?анда, Швейцария гвардиясыны? м?шелер?н ?оспа?анда, оларды? к?пш?л?г? итальянды?тар. Ватиканны? ≪к?ндел?кт?≫ хал?ына сонымен б?рге 3000-?а жуы? итальянды?тар ж?мыс ?стейд?, б?ра? олар мемлекеттен тыс жерде т?рады.
2005 жылы Ватиканда 111 неке т?ркелд?.
Ватикан - ?лемдег? н?лд?к ??нарлылы??а ие жал?ыз мемлекет.
Ватикан - жо?ары дамы?ан ?алалы? мемлекет . Ватиканда коммерциялы? емес жоспарлы экономика бар. Табыс к?з? - б?л нег?з?нен б?к?л ?лемдег? католиктерд?? ?айырмалды?тары. ?аражатты? б?р б?л?г? туризм (марка сату, Ватикан еуро монеталары , к?десыйлар, музей т?лемдер?). Ж?мыс к?ш?н?? к?п б?л?г? (м?ражай ?ызметкерлер?, ба?бандар, жинаушылар ж?не бас?алары) Италия азаматтары.
Ватиканны? бюджет? - 310 миллион А?Ш доллары.
Ватиканны? Д?н ?стер? институты деп аталатын ?з банк? бар.
Ватиканда резервт?к электр станциясы бар. 2008 жылдан бастап жобалы? ?уаттылы?ы 100 мегаватт болатын к?н электр станциясыны? ??рылысы жал?асуда.
Ватикан мен
?аза?стан
арасында?ы досты? байланыс ал?аш 1998 жылды? 6-шы а?панынан басталды. ?Р Президент?
Н.?.Назарбаевты?
Ватикан?а сапарында
Папа Иоанн Павел II
-мен кездест?. Аудиенция барысында ек? жа? б?к?л д?ниеж?з?л?к
д?ндер мен конфессиялар
басшылары ??рылтайыны? ша?ырылуы айтылды. ≪Иоанн Павел ??-н?? резиденциясы орналас?ан
?ала-мемлекет
Ватиканны?
?улие Петр Соборында
?ткен кездесу кез?нде ?Р Президент? Рим Папасына оны?
Орталы? Азия
елдер?не т???ыш сапары,
Астанада
с?йлеген с?з? ?аза?станда?ы барлы? конфессия ?к?лдер?н?? тарапынан ?ызу ?олдау тап?анын, мемлекеттег? д?наралы? татулы??а септесет?н болатынын разылы?пен айтты.
Иоанн Павел ??
-ш?
?аза?стан
мен Ватикан арасында?ы ынтыма?тасты? туралы 1998 жылы Елбасымызды? Ватикан мемлекет?не сапары кез?нде ?ол ?ойыл?ан кел?с?мн?? ойда?ыдай орындалып келе жат?анын атап ?тт?. Рим Папасы Президент
Н?рс?лтан Назарбаев
ар?ылы б?к?л
?аза?стан
хал?ына, ?з?не,
Астана?а
сапар кез?нде к?рсеткен ерекше ??рмет? ?ш?н разылы?ын жетк?зудi с?рады. ≪Ма?ан д?л сондай ??рмет т?пт? христиан д?н?ндег?
Армения
мен
Грузияда
да к?рсеткен емес≫, деп ерекше айтты
Рим Папасы
. Екеуара с?хбат со?ында
Рим Папасы
Президентпен ?оштасып т?рып: ≪?аза?станны? мемлекет? мен хал?ына
Жарат?ан Ие жар болсын!≫
деген т?лег?н айт?ан-ды≫
[1]
.
- ↑
С.Абдрахманов. ≪?аша?ан ??ры?та?ан ?аза?стан≫, Астана, 2010 ж.
|
---|
| | |
Батыс Еуропа
| О?т?ст?к Еуропа
| Солт?ст?к Еуропа
| Шы?ыс Еуропа
| |
?
Амстердам
,
Нидерланд
?
Андорра-ла-Велья
,
Андорра
?
Берлин
,
Германия
?
Берн
,
Швейцария
?
Брюссель
,
Бельгия
?
Вадуц
,
Лихтенштейн
?
Вена
,
Аустрия
?
Дублин
,
Ирландия
?
Дуглас
,
Мэн аралы
?
Лондон
,
?лыбритания
?
Люксембург
,
Люксембург
?
Париж
,
Франция
?
Сент-Питер-Порт
,
Гернси
?
Сент-Хелиер
,
Джерси
|
?
Анкара
, Т?ркия
1
?
Афина
,
Грекия
?
Белград
,
Сербия
?
Валлетта
,
Мальта
?
Ватикан
,
Ватикан
?
Гибралтар
,
Гибралтар
?
Загреб
,
Хорватия
?
Лиссабон
,
Португалия
?
Любляна
,
Словения
?
Мадрид
,
Испания
?
Монако
,
Монако
?
Никосия
,
Кипр
2
?
Подгорица
,
Черногория
?
Приштина
,
Косово
?
Рим
,
Италия
?
Сан-Марино
,
Сан-Марино
?
Сараево
,
Босния ж?не Герцеговина
?
Скопье
,
Солт?ст?к Македония
?
Солт?ст?к Никосия
,
Солт?ст?к Кипр
?
Тирана
,
Албания
|
?
Вильнюс
,
Литва
?
Копенгаген
,
Дания
?
Лонгйир
,
Шпицберген
?
Мариехамн
,
Аланд аралдары
?
Осло
,
Норвегия
?
Рейкьявик
,
Исландия
?
Рига
,
Латвия
?
Стокгольм
,
Швеция
?
Таллин
,
Эстония
?
Торсхавн
,
Фарер аралдары
?
Хельсинки
,
Финляндия
|
?
Астана
,
?аза?стан
1
?
Баку
,
?зербайжан
?
Братислава
,
Словакия
?
Будапешт
,
Мажарстан
?
Бухарест
,
Румыния
?
Варшава
,
Польша
?
Ереван
,
Армения
2
?
Киев
,
Украина
?
Кишинев
,
Молдова
?
М?скеу
,
Ресей
1
?
Минск
,
Беларусь
?
Прага
,
Чехия
?
София
,
Болгария
?
Степанакерт
,
Таулы ?араба? Республикасы
?
Сухум
,
Абхазия
?
Тбилиси
,
Грузия
?
Тирасполь
,
Транснистрия
?
Цхинвал
,
О?т?ст?к Осетия
|
| | 1
Транс??рлы?ты? мемлекеттер,
2
толы?тай
О?т?ст?к-Батыс Азияда
, б?ра? Еуропамен саяси-?леуметт?к байланысы ты?ыз.
|
|