Иерусалим

Иерусалим
	?ала
	Иерусалим
	ивр. ????????????? ? ; араб. : ????? ?
Ту	Елта?басы
?к?мш?л?г?
Ел	Израиль
Округ	Иерусалим округ?
Мэр	Моше Лион
Тарихы мен географиясы
Координаттары	31°47′?с.?е. 35°14′?ш.?б. ? / ? 31.783°?с.?е. 35.233°?ш.?б. (G) (O) (Я) Координаттар : 31°47′?с.?е. 35°14′?ш.?б. ? / ? 31.783°?с.?е. 35.233°?ш.?б. (G) (O) (Я)
??рыл?ан уа?ыты	б.з.б. 4-ш? мы?жылды?
Ал?аш?ы дерек	б.з.б. XIX-XX ?-лар
Б?рын?ы атаулары	Шалем, Иевус, Сион (Цион), Ир Давид, Элия Капитолина, ?л-??дыс
Жер аума?ы	125,156 км²
Орталы?ыны? биiкт?г?	754 м
Климаты	жерортате??зд?к
Уа?ыт белдеу?	UTC+2 , жазда UTC+3
Т?р?ындары
Т?р?ыны	901 302?адам (2018)
?лтты? ??рамы	Еврейлер ? 60,8?% ; Арабтар ? 37,9?% ; Бас?алары ? 1,3?% (2017)
Конфессиялар	иудейлер ? 61,4?% ; м?сылмандар ? 35,6?% ; христиандар ? 1,8?% ; бас?алары ? 1,2?%
Санды? идентификаторлары
Телефон коды	+972 2
Пошта индекс?	91000?91999
	jerusalem.muni.il ; (иврит) (а?ыл.) (ар.)
	Иерусалим
	Иерусалим шекарасы
	Орта??орда?ы санаты: Иерусалим

Иерусалим немесе ?л-??дыс ( ивр. ????????????? ? ? Йерушалаим ( а?п. ) ; араб. : ?????? ? ? ?л-??дс ( а?п. ) , ≪Киел?≫. Т?урат пен ?нж?лде араб. : ??????? ? Уршалим ; Израильде ресми: араб. : ??????? ????? ? Уршалим-?л-?удс (ежелг? мен ?аз?рг? арабша атауларыны? ?оспасы) ? Жерорта те??з? мен ?л? те??з су шекарасында, 650-840 м би?кт?кте орналас?ан ежелг? ?ала. ?аланы? жасы ? 3500 жылдан астам. ?л-??дыс ?ш д?нн?? ? иудаизм , христиан ж?не ислам д?ндер?н?? орталы?ы болып табылады, т?рл? елдерд?? тарихи, м?дени ескертк?штер? ерекше к?п мекен.

Б?рын к?не Иудей патшалы?ыны? орталы?ы бол?ан, б?г?н Израиль мемлекет?н?? ресми астанасы болып табылады. ?йтсе де, Шы?ыс ?л-??дыс?а деген Израиль егеменд?г?н д?ниеж?з?л?к ?ауымдасты?ты? басым б?л?г? мойындамайды.

Тарихы

Иерусалим ?аласы б.з.б. 2-мы?жылды?ты? орта шен?ндег? жазбаларда кездесед?. Иерусалим патшасы Абди-хибаны? Мысыр пер?ауыны Аменхотеп ?V-ге жаз?ан хаттары Тель ?л-Амарн архив?нде са?тал?ан (б.з.б. 1400 ж. ш.), б.з.б. 1000 жылы шамасында Иерусалимд? Д?у?т жаулап алды да, ?ала Израиль-Иудея патшалы?ыны?, ал б.з.б. 935 ж. шамасында Иудея патшалы?ыны? астанасына айналды. Д?у?тт?? мирас?ор ?лы С?леймен ?аланы ?жепт?у?р ке?ейтт?: финикиялы?тарды? ж?рдем?мен Яхве ?ибадатханасын (С?леймен ?улет? ?ибадатханасы) салды. Б.з.б. 586 жылы ?аланы Вавилон патшасы Навуходоносор ?? ?иратты. Б.з.б. 6 ?асырды? со??ы ширег?нде иудейлер ?айта ?оныстанды. Б.з.б. 3 ?асырда ?ала Птолемей ?улет? мен Селевки ?улет? арасында?ы к?рест?? нысаны болды. Б.з.б. 140 жылдан Иерусалим Хасмонейлер (Маккавейлер) мемлекет?н?? астанасына айналды. Б.з.б. 63 жылы ?аланы римд?ктер басып алды. Иудея со?ысы (66?67) кез?нде Иерусалим римд?ктерге ?арсы ?арсыласу орталы?ы болды. 70 жылы римд?ктер ?аланы басып алып, ?иратты. II ?асырда Иерусалимн?? орнында Рим ?онысы Элия Капитолина салынды. IV ?асырда Рим императоры Константин т?сында Иерусалим христиандарды? ?асиетт? орталы?ына айналды. 638 жылы Омар халиф т?сында Иерусалимд? Ислам халифаты жаулап алды да, ол м?сылмандарды? Мекке мен Мединеден кей?нг? ?асиетт? орталы?ына айналды. 1099 жылы Иерусалимд? крестш?лер, 1187 жылы Мысыр с?лтаны Салахуддин басып алды. ?ала 1517 ? 1917 жылдары ?лы Османлы Мемлекет?н?? ??рамында болды. 1917 жылды? желто?санында Иерусалимд? британ ?скерлер? басып алды. 1920 ? 1948 жылдары ?ала британдарды? мандатты? жер? Палестинаны? ?к?мш?л?к орталы?ы болды. Б?? Бас Ассамблеясыны? 1947 жылды? 29 ?арашасында?ы Палестинаны б?лу туралы шеш?м? бойынша Иерусалим ?аласы халы?аралы? айма??а айналды. Б?ра? араб-израиль со?ысынан ( 1948 ? 1949 ) кей?н Иерусалим ек?ге б?л?нд?, батыс б?л?г? (?аланы? ден?) Израиль мемлекет?не, ал аз?антай шы?ыс б?л?г? Иордания?а ?тт?. 1950 жылы Б??-ны? Иерусалимд? дербес ?к?мш?л?к б?рл?к ет?п б?лу туралы шеш?м?не ?арамастан оны? батыс б?л?г?н Израиль ?з елордасы деп жариялады. 1967 жылы Израиль Иерусалимн?? шы?ыс б?л?г?н де басып алды. 1980 жылды? ш?лдес?нде б?к?л Иерусалимд? Израиль ?з ел?н?? "м??г? ж?не б?л?нбейт?н елордасы" деп жариялады ^[2].

Географиясы

?ала Жерорта те??з? ж?не ?л? те??з аралы?ында Иудея тауларыны? етектер?нде ?л? те??з ал?абында?ы ш?лейт таулы ?ст?ртте орналас?ан. Те??з де?гей?нен би?кт?г? 650?840 м. Тем?р жол стансасы, тас жол торабы. ?нерк?с?п, сауда, м?дени ж?не д?ни орталы?. Радиотехника, тама?, то?ыма, тер? илеу, ая? ки?м т?гу, металл ??деу к?с?порындары ж?мыс ?стейд?. ?ол?нер к?с?пш?л?г? дамы?ан. ?аланы? еск? шы?ыс б?л?г?нде Ежелг? Грекия, Рим империясы ж?не ерте христианды? д?у?рлерде салын?ан архитектуралы? ескертк?штерд?? ?алды?тары са?тал?ан, ??ббат ас-Сахра меш?т? (687?691), 11 ? 12 ?асырлар ш?ркеулер?, к?не ?амал (14 ? 16 ?асырлар) бар.

Т?р?ындары

?алалы? ?к?мш?л?к ал?аш?ы рет 1863 жылы ??рыл?ан. 1948 ? 1967 жылдары ?ала ек? айма??а б?л?нге: израиль айма?ы (?аланы? батыс жа?ында) ж?не арабтар б?л?г? (шы?ыс жа?ында). ?р б?л?мшес?не ?з басына мэрия ж?не ?ала бас?армасы бол?ан.

2013 жыл?ы сана?ты? м?л?мет? бойынша, Иерусалимде 828 500 адам т?р?ан ^[3]. Халы? саныны? ?су? ? жылына 2,0?%-ы ??райды.

?лтты? ??рамы ( 2013 жылды? 1 ?а?тарыны? м?л?мет?): еврейлер ? 530,3 мы? (64,0?%), оны? ?ш?нде репатрианттар ? 539,9 мы? (65,1?%), арабтар ? 279,7 мы? (33,8?%), оны? ?ш?нде: м?сылман-арабтар ? 267,9 мы? (32,3?%), христиан-арабтар ? 11,8 мы? (1,4?%), армяндар ? 5,6 мы? (0,7?%), бас?алар ? 3,3 мы? (0,4?%), оны? ?ш?нде: орыстар ? 0,8 мы?, америкалы?тар ? 0,45 мы?, француздар ? 0,3 мы?, нем?стер ? 0,25 мы?, украинды?тар ? 0,2 мы?, а?ылшындар ? 0,2 мы?, молдавандар ? 0,15 мы?.

Со??ы м?л?мет: 19.05.2014 жылы Иерусалимн?? т?р?ындарыны? саны 853 355 адам болыпты.

Панорама

Дерекк?здер

↑ Local Authorities
↑ ≪?аза?стан≫: ?лтты? энциклопедия / Бас редактор ?. Нысанбаев ? Алматы ≪ ?аза? энциклопедиясы≫ Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9 , IV том
↑ Данные по населённым пунктам Израиля // на сайте ЦСБ Израиля (иврит) .

[1] Local Authorities

[2] ≪?аза?стан≫: ?лтты? энциклопедия / Бас редактор ?. Нысанбаев ? Алматы ≪ ?аза? энциклопедиясы≫ Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9 , IV том

[3] Данные по населённым пунктам Израиля // на сайте ЦСБ Израиля (иврит) .

[1]

[2]

[3]