Lezzayer
????? (azwel un?ib:
??????? ???????? ???????? ????????? Tagduda Tazzayrit Tamagdayt Ta?erfant
) d tamurt tamazi?t i d-yezgan deg
Tefriqt Ugafa
. Tamana?t ines d
Lezzayer
, ti?remt ugaren tiya? deg um?an n imezda?. Zgan-d deg tilisa-s seg ugafa
ilel agrakal
, seg ugafasammer
Tunes
, seg usammer
Libya
, seg un?ulasammer
Nijir
, seg un?ulamalu
Mali
ak d
Muri?anya
, ma s tama tella tamurt n
Me??uk
.
Lezzayer, i yes?an tajumma n 2 381 741 km
2
, d tamurt tamezwarut deg tem?er deg
Tefriqt
ak d tmura n illel agrakal.
Lezzayer tewwi-d timunent-ines si
tmurt n F?ansa
ass n 5 Yulyu 1962, mbed ??ra? icudden. Nettat d ta?eggale n Tdukli n I?lanen, Tadukli n Tmura n Tefriqt, d Tamdunt Ta??abt.
Deg tmendawt n Lezzayer yersa-d belli tamurt n Lezzayer d tamurt tineslemt,
Ta??abt
d
Tamazi?t
, d annect-a i ibennun tinekkit
[Awal 1]
n wegdud Azzayri.
Isem n tmurt n Lezzayer yusa-d seg yisem n tmana?t-ines. D?a, ca?en isegziyen i fkan i yisem agi. Asegzi amezwaru yeqqared belli
Lezzayer
yusad seg
Alger
, isem a?ewwaj arumi n yisem
Alguere
s
tkatalant
. Aneggaru agi yeff?ed si te?rabt "?azayer", isem i s-yefka Bulu?in mmis n Ziri (ne?
Dziri
), win i d-ixelqen tadinastit tazirit ass-nni mmi yesekka tamdint n Lezzayer deg useggas n 960 f agaluz n temdint taqdimt i yes?an isem s trumant
Icosium
. Netta yefka-as isem n Lezzayer at Mez?enna. Asegzi-ni?en yeqqared belli isem n
Lezzayer
yettwakksed si te?rabt ??????? (
al-Djaza'ir
), asget n ????? (
Djazira
) ne? ≪ tigzirt ≫, acku Lezzayer tella am tegzirt: yar une?ruf d yellel.
Ass mi te?li
Rum
, yrnan s-deffiris iwendalen, llan Ibizanten imidusen dacu ye?a i wakken ad ilin a?as n tigeldiwin timazi?in timec?a? g
Arris
da?en, kra degsent ugin y mir-id ussan inselmen jar
665
d
708
, g useggas n
665
, i?raben ?edmen i tikkelt tamenzut f
Tafrikt ugafa
armi (
tamaz?a
) g useggas n
683
ye??ef
?uqba n nafi?
a?elli.
Cciln azbu n tageldunt
Dihya
, g aseggas n
708
u?alen imazi?en timdefirt maca ?elben-ten i?raben, ihi ?fen tamurt
imazi?en
, y?an ajjed nsen d tutlayt nsen igejdan.
Tufad
Fransa
imerwasen n
Bakri
d
Bucnaq
d sebba f aken ad tekcem ar Lezzayer s usagen n
Sidi Fre?
g useggas n
1830
Ass n
31 tuber
1954
llan iserdasen idzayriyen sewjaden (ttheggin) i imen?i, ggunin (arjan) ass n
tatusant
n irumiyen imi llan marra deg yi? netma?ra, ttun iman-nsen, maca g idurar iserdasen wten (ssuf?en) tar?a?t tamenzut f 00:00, akka i tebda ( tekkmassa) tegrawla n ugdud i yellan ddau u?ar n temharsa (colonisation) n Fransa.
Tewwwi-d
azarug
-ines ass n
5 yulyu
aseggas n 1962, tkecm-itt
Fransa
di yulyu n 1830 ass mi tella s ddaw n tec?at n
Turk ta?utumanit
. Am wakken i s-yenna
Ccix Mu?end u L?usin
:
- Ikecm-ed Urumi di ??if
Ad iffe? s ssif
Di ??if
Qbel lexrif...
Tedda Lezzayer abrid ye??ur s yisennanen tebda
amezruy
-ines g wass mi tegred
tagrawla
n umenzu n wember 1954 deg wedrar n
Wawras
, ymagred ass n
tatusant
l?id (adriz) n
irumiyen
.
refden-tt irgazen d tlawin am
?ebban Rem?an
,
?usin At ?med
, kolonel
U?emran
,
Mes?afa U Bul?id
,
Mu?emmed Bu?yaf
,
?asiba Ben Bu?li
,
Fer?at ?ebbas
,
Xi?er
, cadhen ismawen-nsen d ayen i d-fkan i Lezzayer.
Tamurt n
Lezzayer
d tamurt tamenzut i meqqren akk ?ef timura n tigrakalin s tajumma ines, d tamurt tis snat i meqqren g timura n umen?aw n Tafriqt, tes?a tamurt n Lezzayer g tama n wen?ul amur ameqqran nu unezruf ismis Sehra.
deg ugafa, a?las atelli
Teb?a tamurt n Lezzayer ?ef 58 n twilayin, yal tawilayt tes?a agraw a?erfan f ixf nnes lwali. Yal tawilayt teb?a ?ef asunen, yal asun yeb?a ?ef t?iwanin. Tikkelt taneggarut i tetwab?a dyes tamurt n
Lezzayer
tella deg useggas n 2019.
Tamendawt n Lezzayer n useggas 1963
teb?a tamurt ?ef 48 n twilayin:
N°=
|
Isem aqbayli
|
Isem a??ab
|
Isem a?umi
|
1
|
Adrar
|
?????
|
Adrar
|
2
|
Cclef
|
?????
|
Chlef
|
3
|
Le?wa?
|
???????
|
Laghouat
|
4
|
Um Lebwaqi
|
?? ???????
|
Oum El Bouaghi
|
5
|
Tabatent
|
?????
|
Batna
|
6
|
Bgayet
|
?????
|
Bejaia
|
7
|
Tibeskert
|
?????
|
Biskra
|
8
|
Beccar
|
????
|
Bechar
|
9
|
Blida
|
???????
|
Blida
|
10
|
Tubiret
|
???????
|
Bouira
|
11
|
Tamen?ast
|
???????
|
Tamanrasset
|
12
|
Tbesset
|
????
|
Tebessa
|
13
|
Tlemsan
|
??????
|
Tlemcen
|
14
|
Tyaret
|
?????
|
Tiaret
|
15
|
Tizi Wezzu
|
???? ???
|
Tizi Ouzou
|
16
|
Lezzayer (tamana?t)
|
??????? ???????
|
Alger
|
17
|
?elfa
|
??????
|
Djelfa
|
18
|
Jijel
|
????
|
Jijel
|
19
|
S?if
|
????
|
Setif
|
20
|
S?ida
|
?????
|
Saida
|
21
|
Skikda
|
??????
|
Skikda
|
22
|
Sidi Bel?ebbas
|
???? ??????
|
Sidi Bel Abbes
|
23
|
?ennaba
|
?????
|
Annaba
|
24
|
Galma
|
?????
|
Guelma
|
25
|
Qsen?ina
|
???????
|
Constantine
|
26
|
Lemdiyyet
|
??????
|
Medea
|
27
|
Mest?anem
|
???????
|
Mostaganem
|
28
|
Tamsilet
|
???????
|
M'sila
|
29
|
M?esker
|
?????
|
Mascara
|
30
|
Wargla
|
?????
|
Ouargla
|
31
|
Wehran
|
?????
|
Oran
|
32
|
Lbeyye?
|
?????
|
El Beyedh
|
33
|
Illizi
|
?????
|
Illizi
|
34
|
Bur? Bu?riri?
|
??? ????????
|
Bordj Bou Arreridj
|
35
|
Bumerdas
|
???????
|
Boumerdes
|
36
|
??aref
|
??????
|
Taref
|
37
|
Tinduf
|
?????
|
Tindouf
|
38
|
Tisemsilt
|
????????
|
Tissemsilt
|
39
|
Lwad
|
??????
|
El Oued
|
40
|
Tixencelt
|
?????
|
Khenchela
|
41
|
Suq Ah?as
|
??? ?????
|
Souk Ahras
|
42
|
Tipaza
|
??????
|
Tipaza
|
43
|
Mila
|
????
|
Mila
|
44
|
?in Defla
|
??? ??????
|
Ain Defla
|
45
|
N?ama
|
???????
|
Naama
|
46
|
?in Timucent
|
??? ???????
|
Ain Temouchent
|
47
|
Ta?erdayt
|
??????
|
Ghardaia
|
48
|
?ilizan
|
???????
|
Relizane
|