Ur Wikipediu, frjalsa alfræðiritinu
- Fyrir romverska guðinn, sja
Saturnus (guð)
.
Saturnus
Saturnus i rettum litum. Mynd fra
Cassini
.
|
|
Viðmiðunartimi
J2000.0
|
Solnand
|
- 1.353.572.956 km
- 9,04807635 AU
|
---|
Solfirrð
|
- 1.513.325.783 km
- 10,11595804
AU
|
---|
Halfur langas
|
- 1.433.449.370 km
- 9,58201720 AU
|
---|
Miðskekkja
| 0,055723219
|
---|
Umferðartimi
|
- 10.759,22
d
- 29,4571
ar
- 24.491,07 Saturnusdagur
[1]
|
---|
Solbundinn umferðartimi
| 378,09 dagar
[2]
|
---|
Meðal sporbrautarhraði
| 9,69 km/s
[2]
|
---|
Meðalbrautarhorn
| 320,346750°
|
---|
Brautarhalli
| |
---|
Rishnutslengd
| 113,642811°
|
---|
Stoðuhorn nandar
| 336,013862°
|
---|
Tungl
| ~200 hafa sest (62 a fostum sporbrautum, þar af 53 sem hafa verið nefnd)
|
---|
|
Miðbaugsgeisli
|
- 60.268 ± 4 km
[6]
[7]
- 9,4492 jarðir
|
---|
Heimskautageisli
|
- 54.364 ± 10 km
[6]
[7]
- 8,5521 jarðir
|
---|
Polfletja
| 0,09796 ± 0,00018
|
---|
Flatarmal yfirborðs
|
- 4,27×10
10
km²
[7]
[8]
- 83,703 jarðir
|
---|
Rummal
|
- 8,2713×10
14
km
3
[2]
[7]
- 763,59 jarðir
|
---|
Massi
|
- 5,6846×10
26
kg
[2]
- 95,152 jarðir
|
---|
Þettleiki
| 0,687 g/cm
3
[2]
[7]
(lettari en
vatn
)
|
---|
Þyngdarafl
við miðbaug
| |
---|
Lausnarhraði
| 35,5 km/s
[2]
[7]
|
---|
Snuningshraði við miðbaug
|
- 9,87 km/s
[7]
- 35.500 km/h
|
---|
Mondulhalli
| 26,73°
[2]
|
---|
Stjornulengd
norðurpols
| 40,589°
[6]
|
---|
Stjornubreidd
norðurpols
| 83,537°
[6]
|
---|
Endurskinshlutfall
|
- 0,342 (Bond)
- 0,47 (gagnskin)
[2]
|
---|
|
Syndarbirta
| +1.47 to ?0.24
[10]
|
---|
Syndarþvermal
| 14,5"?20,1"
[2]
(fyrir utan hringa)
|
---|
|
Stigulshæð
| 59,5 km
|
---|
Samsetning
| |
---|
Saturnus
er sjotta
reikistjarnan
fra
solu
. Hann er næststærsta reikistjarna
solkerfisins
og einn af
gasrisunum
. Radius planetunnar er að meðaltali niu og halfum sinnum meiri en radius jarðar.
[11]
[12]
Hann hefur aðeins einn attunda af þettleika jarðar, en vegna stærðar sinnar hefur hann 95 sinnum meiri massa.
[13]
[14]
[15]
Likt og
Jupiter
er Saturnus að mestu leyti ur
vetni
(75%) og
helini
(25%),
vatni
,
metani
,
ammoniaki
og
bergi
, og er þvi svipaður að samsetningu og upprunalega
geimþokan
sem
solkerfið
myndaðist ur. Innviðum Saturnusar svipar til innviða Jupiters. Þeir eru
kjarni
ur bergi, lag ur fljotandi vetni og lag ur vetni i
sameindaformi
. Ymis afbrigði af
is
eru einnig til staðar.
Saturnus er með kjarna ur
jarn-
nikkelblondu
og
bergi
(
kisli
og
surefni
). Umhverfis kjarnann er fljotandi lag af
vetnismalmi
, millilag ur fljotandi
vetni
og
helini
, og loks ytra gaslag.
Ammoniakskristallar
i lofthjupi Saturnusar gefa stjornunni ljosgult yfirbragð. Talið er að rafstraumur i vetnismalmslaginu bui til
segulsvið
sem er veikara en segulsvið jarðar, en hefur 580 sinnum meira
segulvægi
vegna stærðarmunar. Styrkur segulsviðs Saturnusar er um einn tuttugasti af styrk segulsviðs Jupiters.
[16]
Ysta lag lofthjupsins er moðukennt og an sterkra andstæðna. Vindhraði a Saturnusi getur nað 1.800 km/klst, sem er meira en a Jupiter en minna en a Neptunusi.
[17]
Helsta einkenni Saturnusar eru
hringir
sem eru mjog umfangsmiklir og aðallega ur
is
og
grjoti
. Saturnus er með 83 þekkt
tungl
a braut um sig,
[18]
þar af 53 sem hafa fengið opinber nofn. Þa eru ekki meðtalin hundruð
smatungla
i hringjunum. Stærsta tungl Saturnusar, og það stærsta i solkerfinu, er stærra en
Merkur
þott það se massaminna. Það er eina tunglið i solkerfinu sem er með lofthjup að raði.
[19]
Þyngdarkraftur við yfirborð er aðeins litið eitt sterkari en a jorðinni. Maður sem vegur 100 kilo a jorðinni myndi vega 115 kilo a Saturnusi ef það væri hægt að standa a yfirborðinu.
Saturnus heitir eftir
romverska guðinum
Saturnusi
, sem var guð auðæfa og landbunaðar. I grisku var stjarnan nefnd eftir titaninum
Kronosi
og stjornutaknið fyrir Saturnus er myndað ur grisku stofunum
kappa
og
hro
(
kr
fyrir Kronos).
[20]
Seinna var þverstriki bætt við. I
kinverskri
,
japanskri
,
koreskri
og
vietnamskri
menningu er hun kolluð ?Jarðstjarnan“, byggt a
frumefnunum fimm
.
Romverjar nefndu sjounda dag vikunnar eftir Saturnusi,
Saturni dies
, sem varð heiti hans a ensku,
Saturday
.
[21]
- ↑
Courtney Seligman:
?Rotation Period and Day Length“
. [skoðað 2009-08-13]. [
upphafleg sloð
varðveitt a vefsafni].
- ↑
2,00
2,01
2,02
2,03
2,04
2,05
2,06
2,07
2,08
2,09
2,10
2,11
2,12
David R. Williams:
?Saturn Fact Sheet“
. NASA, September 7, 2006, [skoðað 2007-07-31]. [
upphafleg sloð
varðveitt a vefsafni].
- ↑
?The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter“
. 2009-04-03, [skoðað 2009-04-10]. [
upphafleg sloð
varðveitt a vefsafni].
- ↑
Donald K. Yeomans:
?HORIZONS Web-Interface for Saturn Barycenter (Major Body=6)“
.
JPL Horizons On-Line Ephemeris System
, 2006-07-13, [skoðað 2007-08-08].
- ↑
Upplysingar um sporbraut miðast við samþungamiðju Jupiterkerfisins fremur en miðju reikistjornunnar. Það er vegna þess að samþungamiðjan er stoðugari en miðja reikistjornunnar sem verður fyrir þyngdarahrifum af tunglunum.
- ↑
6,0
6,1
6,2
6,3
Seidelmann o.fl..
?Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006“
.
Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy
. 98 (3), juli 2007.
- ↑
7,0
7,1
7,2
7,3
7,4
7,5
7,6
7,7
Miðað er við þann stað i lofthjup þar sem þrystingurinn er 1 bar.
- ↑
?NASA: Solar System Exploration: Planets: Saturn: Facts & Figures“
. Solarsystem.nasa.gov, 2011-03-22, [skoðað 2011-08-08]. [
upphafleg sloð
varðveitt a vefsafni].
- ↑
?'Astronews' (New Spin For Saturn)“. , bls. 23, November 2009.
Astronomy
.
- ↑
Richard W. Junior Schmude:
?Wideband photoelectric magnitude measurements of Saturn in 2000“
. Georgia Journal of Science. [skoðað 2007-10-14]. [
upphafleg sloð
varðveitt a vefsafni].
- ↑
Brainerd, Jerome James (24. november 2004).
?Characteristics of Saturn“
. The Astrophysics Spectator. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 1. oktober 2011
. Sott 5. juli 2010
.
- ↑
?General Information About Saturn“
.
Scienceray
. 28. juli 2011. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 7. oktober 2011
. Sott 17. agust 2011
.
- ↑
Brainerd, Jerome James (6. oktober 2004).
?Solar System Planets Compared to Earth“
. The Astrophysics Spectator. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 1. oktober 2011
. Sott 5. juli 2010
.
- ↑
Dunbar, Brian (29. november 2007).
?NASA ? Saturn“
. NASA. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 29. september 2011
. Sott 21. juli 2011
.
- ↑
Cain, Fraser (3. juli 2008).
?Mass of Saturn“
.
Universe Today
.
Afrit
af uppruna a 26. september 2011
. Sott 17. agust 2011
.
- ↑
Russell, C. T.; og fleiri (1997).
?Saturn: Magnetic Field and Magnetosphere“
.
Science
.
207
(4429): 407?10.
Bibcode
:
1980Sci...207..407S
.
doi
:
10.1126/science.207.4429.407
.
PMID
17833549
.
S2CID
41621423
.
Afrit
af uppruna a 27. september 2011
. Sott 29. april 2007
.
- ↑
?The Planets ('Giants')“.
Science Channel
. 8. juni 2004.
- ↑
Rincon, Paul (7. oktober 2019).
?Saturn overtakes Jupiter as planet with most moons“
.
BBC News
.
Afrit
af uppruna a 7. oktober 2019
. Sott 11. oktober 2019
.
- ↑
Munsell, Kirk (6. april 2005).
?The Story of Saturn“
. NASA Jet Propulsion Laboratory; California Institute of Technology. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 16. agust 2008
. Sott 7. juli 2007
.
- ↑
Jones, Alexander (1999).
Astronomical papyri from Oxyrhynchus
. bls. 62?63.
ISBN
9780871692337
.
Afrit
af uppruna a 30. april 2021
. Sott 28. september 2021
.
- ↑
Falk, Michael (juni 1999),
?Astronomical Names for the Days of the Week“
,
Journal of the Royal Astronomical Society of Canada
,
93
: 122?133,
Bibcode
:
1999JRASC..93..122F
,
afrit
af uppruna a 25. februar 2021
, sott 18. november 2020