Guðmundur Finnbogason ( 6. juni 1873 ? 17. juli 1944 ) ^[1] var islenskur heimspekingur , rithofundur og mikilsvirtur þyðandi. Hann þyddi meðal annars hinar ymsu heimspekiritgerðir og margar smasogur, sem og skaldsogu P.G. Wodehouse : Rað undir rifi hverju .

Lif og storf [ breyta | breyta frumkoða ]

Guðmundur var fæddur a Arnarstapa við Ljosavatn , sonur Guðrunar Jonsdottur ( 1843- 1900 ) og Finnboga Finnbogasonar ( 1843- 1886 ) ^[2] . Hann lauk studentsprofi vorið 1896 fra Lærða Skolanum . Sama ar, 1896, hof hann nam i heimspeki við Hafnarhaskola , sem hann lauk með meistaraprofi arið 1901 , en hann hafði salfræði sem aðalgrein. ^[3] Meðal lærifeðra Guðmundar i Kaupmannahofn voru Harald Høffding ( 1843- 1931 ) og Alfred Lehmann ( 1858- 1921 ). ^[4]

Arin 1901- 1902 ferðaðist Guðmundur um nokkur Norðurlond og safnaði upplysingum um stoðu kennslu i þeim londum, eftir að hafa fengið styrk til verksins, en eftir þessa konnun skrifaði hann fyrstu bok sina, Lyðmenntun , þar sem hann fjallaði um hugmyndir sinar um hvernig standa ætti að barnafræðslu a Islandi , og kom bokin ut arið 1903 . Sama ar skilaði Guðmundur skyrslu til Alþingis um þessa ferð sina og tillogur um urbætur i menntamalum. ^[5] Arin 1903 -1904 ferðaðist Guðmundur svo um Island til að rannsaka hvernig kennslu var hattað i landinu og skrifaði hann svo skyrslu um malið. Arið 1907 var svo samþykkt frumvarp a Alþingi um fræðslu barna og ungmenna, en frumvarpið var að mestu byggt a frumvarpi sem Guðmundur samdi fyrir stjornina. ^[6]

Arin 1905- 1906 fekkst Guðmundur við ritstjorn Skirnis og þyðingar. Meðal annars þyddi hann fyrirlestur William James um ?odauðleikann“ sem kom ut arið 1905. Sama ar birti hann grein i Skirni um bok James, The Varieties of Religious Experience , og arið 1906 þyddi hann grein eftir Henri Bergson sem nefnist Um listir . ^[7]

Arin 1908- 1910 vann Guðmundur að doktorsritgerð sinni með einum eða oðrum hætti. ^[8] Ritgerð Guðmundar het ? Den sympatiske forstaaelse “ eða Samuðarskilningurinn . ^[9] Hun vakti mikla athygli fræðimanna, enda um afar frumlegt verk að ræða auk þess sem hun er fyrsta islenska doktorsritgerðin sem telja ma salfræðilega ritsmið. ^{[ heimild vantar ]} Hun fjallar um það að skilningur manna a salarlifi annarra se svokallaður samuðarskilningur og að folk hermir eða likir osjalfratt eftir salarastandi, roddu og svipbrigðum annarra. ^[10] Guðmundur varði ritgerð sina við Hafnarhaskola arið 1911 . ^[2] Um svipað efni og hann fjallaði um i doktorsritgerðinni skrifaði hann lika bokina Hugur og heimur sem kom ut arið 1912 .

Um svipað leyti og Guðmundur varði ritgerð sina var Haskoli Islands stofnaður og þa um leið professorsembætti i heimspeki við skolann, sem hann sotti um, en Agust H. Bjarnason fekk, og gerðist þa Guðmundur aðstoðarbokavorður við Landsbokasafnið. ^[11]

Guðmundur starfaði við Haskola Islands sem professor i salfræði 1918- 1924 og var einnig haskolarektor 1920- 1921 . Hann kenndi namskeið i hagnyttri salfræði auk þess sem hann gerði salfræðitilraunir með studentum . ^{[ heimild vantar ]} Þa var hann ritstjori Skirnis 1905- 1907 , 1913- 1920 og 1933- 1943 . ^[12]

Arið 2006 gaf Jorgen L. Pind (2005) ut ævisogu Guðmundar, sem nefnist Fra sal til salar . Ævisagan fjallar um ævi og storf Guðmundar, en einnig er fjallað rækilega um kenningu hans um samuðarskilninginn .

Verk og bækur [ breyta | breyta frumkoða ]

• 1903 : Lyðmenntun: Hugleiðingar og tillogur
• 1905 : Skyrsla um fræðslu barna og unglinga veturinn 1903-1904
• 1907 : Lesbok handa bornum og unglingum I-III (1907-1910) Asamt Johannesi Sigfussyni og Þorhalli Bjarnasyni
• 1911 : Den sympatiske forstaaelse (Samuðarskilningurinn; Doktorsritgerð)
• 1912 : Hugur og heimur: Hannesar Arnasonar erindi
• 1915 : Vit og strit
• 1917 : Vinnan
• 1918 : Fra sjonarheimi
• 1921 : Land og þjoð
• 1933 : Islendingar
• 1943 : Huganir
• 1962 : Mannfagnaður. Ny utgafa aukin

Guðmundur þyddi verk A.N. Whitehead ? An Introduction to Mathematics “ og kom það ut sem Stærðfræðin 1931 .

Tilvisanir [ breyta | breyta frumkoða ]

Heimildir og itarefni [ breyta | breyta frumkoða ]

• Jorgen L. Pind. ?Guðmundur Finnbogason, salfræðingur, ritstjori Skirnis“. Skirnir - timarit hins islenska bokmenntafelags . 179 (2005).
• Jorgen L. Pind. Fra sal til salar : ævi og verk Guðmundar Finnbogasonar salfræðings (Reykjavik: Hið Islenska bokmenntafelag, 2006).