Erkibiskup (ur grisku orðunum αρχ?, arkhe , ?uppspretta“, ?uppruni“ eða ?vald“, og επισκοπο?, episkopos , ?eftirlitsmaður“, ?formaður“) er embættistitill i kaþolsku kirkjunni , biskupakirkjunni og nokkrum motmælendakirkjum .

Kaþolska kirkjan [ breyta | breyta frumkoða ]

I romversk-kaþolsku kirkjunni er erkibiskup fremstur biskupa i umdæmi sinu, Provincia ecclesiastica , en undirmaður kardinala og pafa .

Erkibiskupsembættið var stofnað a fyrsta kirkjuþinginu i Nicaea arið 325 . Astæðan var að soknir voru orðnar margar og ymis biskupsdæmi orðin mjog stor. Voru erkibiskuparnir upphaflega biskupar i hofuðborgum heraða i Romaveldi. Erkibiskupinn er primus inter pares (fremstur meðal jafninga) og hefur ekki logsogu ne formlegt vald yfir hinum biskupunum. A miðoldum hofðu erkibiskuparnir þo i raun mikil vold. I retttrunaðarkirkjunum er samsvarandi titill metropolit .

Biskupakirkjan [ breyta | breyta frumkoða ]

Yfir hverri sjalfstæðri kirkju i Heimssambandi biskupakirkna er erkibiskup og i morgum þeirra stærri fleiri en einn. Hlutverk þeirra og valdsvið er ollu meira en i kaþolskum sið. Erkibiskupinn i Kantaraborg ( Canterbury ) i Englandi er æðsti yfirmaður biskupakirkjunnar a heimsvisu.

Lutherskar kirkjur [ breyta | breyta frumkoða ]

Við siðaskiptin var embætti erkibiskups lagt niður i flestollum motmælendasofnuðum. Sænska þjoðkirkjan helt þo afram að nefna æðsta yfirmann kirkjunnar erkibiskup og þegar sjalfstæð evangelisk-luthersk kirkja var stofnuð i Finnlandi 1809 var yfirmaður hennar einnig nefndur erkibiskup. Sama gildir um evangelisk-luthersku kirkjurnar i Eistlandi og Lettlandi . I ollum þessum kirkjum er erkibiskup talsmaður og leiðtogi inn a við og ut a við og vigir meðal annars nyja biskupa.

Norðurlond fyrir siðaskipti [ breyta | breyta frumkoða ]

Fyrsta erkibiskupsdæmið a Norðurlondum var stofnað 1104 i Lundi (sem þa var i Danmorku ) og naði það yfir oll Norðurlond. Arið 1153 var stofnað erkibiskupsdæmi i Niðarosi sem naði yfir Noreg , Island , Grænland , Færeyjar , Mon , Hjaltland og Orkneyjar . Arið 1164 var stofnað erkibiskupsdæmi i Uppsolum sem naði yfir þaverandi Sviþjoð (sem naði þa að mestu yfir nuverandi Finnland en ekki Skan ). Fyrir 1104 tilheyrðu Norðurlond erkibiskupsdæminu i Hamborg- Bremen .

Heimild [ breyta | breyta frumkoða ]

Aðalheimild: Enzyklopadie der Religionen, Verlag GmbH, Karlsfeld beim Munchen, 2005