Þjoðaratkvæðagreiðslur hafa atta sinnum farið fram a Islandi . Stjornarskra lyðveldisins Islands kveður a um við hvaða aðstæður þjoðaratkvæðagreiðslur skuli haldnar. I 11 gr. segir að hun skuli haldin ef Alþingi leysir forseta fra storfum, i 26. gr. segir að hun skuli haldin ef forseti synjar lagafrumvarpi staðfestingar og i 79. gr. segir að hun skuli haldin ef Alþingi samþykkir breytingar a kirkjuskipan rikisins. Af þjoðaratkvæðagreiðslum a Islandi hafa tvær verið vegna synjunar forseta a að undirrita log og engar verið haldnar vegna breytinga a kirkjuskipan rikisins eða vegna þess að alþingi hafi leyst forseta fra storfum. Flestar hafa verið af oðrum astæðum.

Engin akvæði eru um nanari utfærslur a þjoðaratkvæðagreiðslum, s.s. lagmarksþattoku eða hversu storan meirihluta þurfi til að niðurstaðan se gild. Við atkvæðagreiðslu um framtiðargildi laga nr. 1/2010 (Icesave) arið 2010 voru sett serstok log um framkvæmd atkvæðagreiðslunnar.

Af þeim atta þjoðaratkvæðagreiðslum sem fram hafa farið a Islandi voru fimm haldnar fyrir stofnun lyðveldisins og þrjar eftir stofnun þess. I tveimur þjoðaratkvæðagreiðslum var spurt um fleira en eitt mal i einu: I þjoðaratkvæðagreiðslu 1944 var kosið um tvo mal i einu og i þjoðaratvæðagreiðslu 2012 um sex mal. Alls hafa þvi fjortan spursmal verið logð fyrir kjosendur i þjoðaratkvæðagreiðslum a Islandi.

Forsetinn og þjoðaratkvæðagreiðsla [ breyta | breyta frumkoða ]

26. grein stjornarskrar islenska lyðveldisins hljoðar svo:

?Ef Alþingi hefur samþykkt lagafrumvarp, skal það lagt fyrir forseta lyðveldisins til staðfestingar eigi siðar en tveim vikum eftir að það var samþykkt, og veitir staðfestingin þvi lagagildi. Nu synjar forseti lagafrumvarpi staðfestingar, og fær það þo engu að siður lagagildi, en leggja skal það þa svo fljott sem kostur er undir atkvæði allra kosningarbærra manna i landinu til samþykktar eða synjunar með leynilegri atkvæðagreiðslu. Login falla ur gildi, ef samþykkis er synjað, en ella halda þau gildi sinu.“

Þrisvar hefur reynt a gildi 26. greinarinnar. I fyrsta skiptið arið 2004 þegar forseti synjaði logum um svokallað fjolmiðlafrumvarp staðfestingar. I þvi tilfelli kom ekki til þjoðaratkvæðagreiðslu þar sem ny log voru sett sem namu þau fyrri ur gildi. Annað skiptið var þegar forseti synjaði logum um skuldbindingar Islands vegna Icesave staðfestingar arið 2010. I þvi tilviki for atkvæðagreiðslan fram þann 6. mars 2010. Það var i fyrsta skipti sem þjoðin felldi log sem hafa verið samþykkt af Alþingi. Rum 98% þeirra sem toku afstoðu sogðu nei. Þriðja skiptið var 2011 og snerist einnig um Icesave. Þa var nyjum logum um Icesave hafnað.

Tengill [ breyta | breyta frumkoða ]

• Yfirlit yfir þjoðaratkvæðagreiðslur her a landi - Ur skyrslu starfshops um tilhogun þjoðaratkvæðagreiðslu skv. 26. gr. stjornarskrarinnar (juni 2004)