Islensk stjornmal

Islensk stjornmal luta að almennri opinberri stjornun Lyðveldisins Islands , i heild sinni eða i einstokum sveitarfelogum . A Islandi rikir fulltrualyðræði þar sem rikisstjornin lytur forstoðu forsætisraðherra sem yfirleitt er leiðtogi eins þeirra stjornmalaflokka sem tekst að mynda meirihluta a Alþingi , sem er loggjafarsamkunda Islands. A Islandi sitja raðherrar yfirleitt jafnframt a Alþingi.

Islensk stjornsysla er rekin a tveimur stigum, rikisvalds og sveitarstjorna og er kosið til beggja a minnst fjogurra ara fresti. Allir einstaklingar sem nað hafa atjan ara aldri hafa kosningarett . Hefð er fyrir listakosningu bæði til sveitarstjorna og i þingkosningum og um aratuga skeið hafa fjorir til sex stjornmalaflokkar boðið fram lista til Alþingis og i morgum stærstu sveitarfelogunum. Hins vegar hafa fjorir flokkar iðulega nað a bilinu 90-100% atkvæða (með einstokum undantekningum) og hefur þvi islenskt flokkakerfi verið nefnt fjorflokkakerfið .

Forsetinn [ breyta | breyta frumkoða ]

Forseti Islands er þjoðhofðingi landsins og staðfestir log með undirskrift sinni. Hann er kjorinn i þjoðaratkvæðagreiðslu en hefur þo ekki bein vold likt og a morgum stoðum þar sem er forsetaræði . Samkvæmt stjornarskranni hefur forsetinn talsverð vold, til þess að rjufa þing og fleira en i stjornarskranni kemur einnig fram að raðherra framkvæmir vald forsetans og þvi er sagt að vold forsetans seu að mestu formleg. ^[1] Vald forsetans felst hins vegar i þvi að staðfesti hann ekki log fra Alþingi með undirskrift sinni þa fer fram þjoðaratkvæðagreiðsla um login sem staðfesta eða fella þau.

Þriskipt rikisvald [ breyta | breyta frumkoða ]

Samkvæmt vestrænni hefð sem a rætur sinar að rekja til fronsku byltingarinnar er rikisvaldinu skipt i þrennt. Þetta er gert til þess að tryggja það að enginn einn aðili fari með of mikil vold.

Loggjafarvaldið [ breyta | breyta frumkoða ]

Alþingi er loggjafarsamkunda Islands og þar sitja nu 63 þingmenn i einni deild undir forsæti þingforseta . Kosið er til Alþingis a fjogurra ara fresti, ef ekki kemur til þingrofs aður en fjogurra ara kjortimabilinu lykur. Kosið er samkvæmt hlutfallskosningu i sex kjordæmum en notaðir eru uppbotarþingmenn til þess að jafna ut mun a atkvæðavægi eftir busetu.

Framkvæmdavaldið [ breyta | breyta frumkoða ]

Þar sem það gerist svo til aldrei að einn flokkur nai meirihluta i Alþingiskosningum er long hefð fyrir myndum samsteypustjorna a Islandi. Yfirleitt fer það þannig fram að sa stjornmalaflokkur sem telst sigurvegari kosninganna tekur við stjornarmyndunarumboði ur hendi forseta lyðveldisins eftir að sa hefur raðfært sig við leiðtoga allra flokka. Siðan hefjast stjornarmyndunarviðræður milli flokkanna þar sem samið er um sameiginlega malefnaskra . Þetta er olikt þvi sem gerist i ymsum oðrum londum þar sem slikar viðræður fara fram fyrir kosningar og kjosendur velja a milli kosningabandalaga fremur en einstakra flokka.

Likt og segir i stjornarskra Islands framkvæma raðherrar vald forsetans. Þeir skipa ser i raðuneyti eftir þeirri verkskiptingu sem þykir henta hverju sinni. Breytingar a raðuneytum eru sjaldan miklar milli kjortimabila en koma gjarnan a umbrotatimum eins og eftir bankahrunið a Islandi .

Domsvaldið [ breyta | breyta frumkoða ]

A Islandi eru tvo domstig heraðsdomur og hæstirettur . Hæstarettardomarar eru skipaðir til lifstiðar af forseta Islands eftir tillogu domsmalaraðherra sem aður hefur farið yfir hæfnismat hæstarettar sjalfs um umsækjendur. Framkvæmdavald eða loggjafarvald mega engin afskipti hafa af storfum domsvaldsins, en oft hafa risið deilur einmitt ut af þeim hætti sem hafður er við skipun hæstarettardomara.