한국   대만   중국   일본 
Kina - Wikipedia, frjalsa alfræðiritið

Kina

land i Austur- Asiu og fjolmennasta riki heims

Alþyðulyðveldið Kina ( kinverska : 中?; pinyin : Zh?ngguo ) nær yfir megnið af þvi svæði sem i menningarlegu, landfræðilegu og sogulegu samhengi hefur verið kallað Kina . Allt fra stofnun þess arið 1949 hefur rikið verið undir stjorn Kommunistaflokks Kina . Það er fjolmennasta riki veraldar með yfir 1,4 milljarða ibua sem flestir teljast til hankinverja . Það er stærsta riki Austur-Asiu að flatarmali og það fjorða stærsta i heiminum. Rikið a landamæri að fjortan rikjum: Afganistan , Butan , Indlandi , Kasakstan , Kirgistan , Laos , Mongoliu , Burma , Nepal , Norður-Koreu , Pakistan , Russlandi , Tadsikistan og Vietnam . Hofuðborgin er Peking .

Alþyðulyðveldið Kina
中?人民共和?
Zh?nghua Renmin Gongheguo
Fáni Kína Skjaldarmerki Kína
Fani Skjaldarmerki
Þjoðsongur :
Mars sjalfboðaliðanna
Staðsetning Kína
Hofuðborg Peking
Opinbert tungumal Kinverska
Stjornarfar Flokksræði

Forseti Xi Jinping
Forsætisraðherra Li Qiang
Sjalfstæði
???Stofnun 1. oktober 1949  
Flatarmal
???Samtals
???Vatn (%)
4. sæti
9.596.961?km²
2,8
Mannfjoldi
???Samtals (2020)
??? Þettleiki byggðar
1. sæti
1.411.778.724
145/km²
VLF ( KMJ ) aætl. 2021
???Samtals 26.660 millj. dala ( 1. sæti )
???A mann 11.819 dalir ( 70. sæti )
VÞL (2019) 0.761 ( 85. sæti )
Gjaldmiðill Renminbi (juan)
Timabelti UTC +8
Þjoðarlen .cn
Landsnumer +86

Alþyðulyðveldið gerir tilkall til Taivan og nærliggjandi eyja sem i raun luta þo stjorn Lyðveldisins Kina . Hugtakið ?meginland Kina“ er stundum notað til að lysa Alþyðulyðveldinu og þa eru Hong Kong og Maka yfirleitt ekki talin með sokum serstoðu þeirra. Einnig gengur þessi hluti Kina undir nafninu ?Rauða Kina“, yfirleitt a meðal andstæðinga eða gagnrynenda þess. Þar sem Alþyðulyðveldið ræður yfir yfirgnæfandi meirihluta sogulegs landsvæðis Kinverja er það i daglegu tali yfirleitt einfaldlega kallað Kina og Lyðveldið Kina einfaldlega Taivan.

I Kina var það opinber stefna að takmarka fjolda fæddra barna við eitt barn fyrir hverja fjolskyldu til þess að draga ur folksfjolgun . Talið er að um 400 milljonir færri hafi fæðst en ella vegna stefnunnar. [1] Lett var a stefnunni i lok arsins 2015 og hverri fjolskyldu leyft að eiga tvo born. [2]

Heitið Kina hefur verið notað i ymsum Evropumalum fra þvi a 16. old, en var ekki notað af Kinverjum sjalfum yfir land sitt a þeim tima. Heitið barst til Evropu með portugolskum ferðalongum til Indlands, þar sem það er dregið af orðinu Ch?na i sanskrit . [3] A miðoldum kom Kina fyrir i evropskum heimildum sem Katai , ur mongolsku heiti landsins sem Kitanar logðu undir sig i norðurhluta Kina a 10. old ( Kara Kitai ). Þaðan barst heitið með arabiskum og russneskum ritum til Evropu. Marco Polo notar til dæmis það heiti i bok sinni Il Milione yfir riki storkansins.

Heitið Kina kemur fyrir i dagbok Duarte Barbosa fra 1516 sem o Grande Reino da China . [4] [3] Þetta heiti kemur fyrir i islenskum ritum fra 17. old sem Sina eins og i latinu , Kin eða Kina . Uppruni orðsins appelsina , sem kemur ur lagþysku, er til dæmis ? Kina-epli “. Heitið sem Barbosa notaði var fengið ur persnesku , Ch?n (???), sem aftur var dregið af sanskrit , C?na (???). [5] Orðið C?na kemur fyrir i fornum helgiritum Hindua eins og Mah?bh?rata (5. old f.o.t.) og Manusm?ti (2. old f.o.t.). [6] Arið 1655 stakk Martino Martini upp a þvi að orðið væri upphaflega dregið af heiti Qin-veldisins (221-206 f.o.t.). [7] [6] Indverskir textar sem nota orðið eru eldri en Qin-veldið, en þessi uppruni er samt gefinn upp af ymsum heimildum. [8] Aðrar kenningar rekja orðið i sanskrit til heita Yelang eða rikisins Chu . [6] [9]

Opinbert heiti nutimarikisins er ?Alþyðulyðveldið Kina“ (中?人民共和? Zh?nghua Renmin Gongheguo ). Stutta myndin er Zh?ngguo (中?), dregið af zh?ng (?mið-“) og guo (?riki“), hugtak sem varð til a timum Vestur-Zhou sem visun i yfirraðasvæði þeirra. Heitið var siðan latið na yfir svæðið i kringum Luoyi (nu Luoyang ) a timum Austur-Zhou , og siðan yfir Miðslettuna . Siðar var það stundum notað sem heiti yfir rikið a timum Tjingveldisins . [10] Það var oft notað sem menningarlegt hugtak til að aðgreina þjoðina Huaxia fra oðrum sem alitnir voru ?barbarar“. [10] Nafnið Zhongguo hefur þannig lika verið þytt sem ?Miðrikið“ i Evropumalum. [11] Alþyðulyðveldið Kina er stundum kallað Meginlands-Kina til aðgreiningar fra Lyðveldinu Kina . [12] [13] [14] [15]

Heruð

breyta

Heruð alþyðulyðveldisins eru 33 talsins ( Taivan ekki meðtalið). Þau eru:

Anhui Peking Chongqing Fujian Gansu
Guangdong Guangxi Guizhou Hainan Hebei
Heilongjiang Henan Hong Kong Hubei Hunan
Innri Mongolia Jiangsu Jiangxi Jilin Liaoning
Makao Ningxia Qinghai Shaanxi Shandong
Sjanghæ Shansi Shinjang Sesuan Tianjin
Tibet Yunnan Zhejiang

Stærstu borgir

breyta

Borgarvæðing hefur aukist samhliða auknum ibuafjolda og efnahagsuppgangi. Erfitt getur verið að akvarða ibuafjolda borga, bæði vegna akvorðunar borgarmarka (sbr. Chongqing sem er bæði sveitarfelag og stort herað) og vegna stoðugs straums farandverkafolks til stærri borga. Eftirfarandi listi synir nokkrar stærstu borgirnar eftir aætluðum ibuafjolda innan borgarmarka og innan stjornsyslueiningar til samanburðar. [16]

Borg Stjornsyslustig Ibuafjoldi borgarkjarna (2020) Heildaribuafjoldi a

stjornsyslustigi borgar (2020)

Sjanghæ herað 18.542.200 26.808.537
Peking herað 17.430.000 20.318.910
Guangzhou Sveitarfelag 13.189.556 15.000.000
Shenzhen Sysla 12.280.242 13.300.000
Hong Kong Serstjornarherað 6.985.200 7.536.275
Dongguan Sysla 7.397.900 7.650.000
Tianjin herað 11.500.000 13.524.025
Chongqing herað 15.697.611 31.442.300
Wuhan Sveitarfelag 8.331.671 9.400.000
Harbin Sveitarfelag 6.340.878 8.499.000
Shenyang Sveitarfelag 7.169.165 7.500.000
Chengdu Sveitarfelag 9.080.788 11.300.000

Truarbrogð

breyta

Meðlimir kinverska kommunistaflokksins eru truleysingjar, en kinversk stjornvold leyfa venjulegu folki að iðka truarbrogð.

I Kina ma segja að þar se að finna ekki eina þjoð heldur margar. Þvi er einungis hægt að tala um hefðbundna eða rikjandi menningu og lifsstil sem einkennir kinversku þjoðina. Kinversk menning og siðfræði er undir ahrifum konfusiusarhyggju , daoisma , buddisma , Qi Gong og þjoðtruar .

Fyrir um 2500 arum, a timum Zhou ættarinnar þegar þar rikti ofriður a milli smakonga lifðu þar tveir spekingar i Kina, Konfusius og Lao Tse . Þeir hofðu mikil ahrif og kenningar þeirra urðu nanast sem truarbrogð . Konfusius truði þvi að menn væru goðir að eðli en þeir þyrftu fræðslu. Hann truði þvi að ef folk fengu kennslu um retta hegðun þa yrði friður en ekki lengur strið. Folk atti að hlusta a kennara eða hofðingja sem myndi sinna sinu folki. Hinsvegar kenndi Lao Tse monnum að þeir ættu að lifa einfoldu lifi i likingu við logmal natturunnar. Hann helt þvi fram að menn ættu að stunda ihugun og innlifun til að oðlast þroska. Bokin um veginn er talinn vera bok sem Lao Tse skrifað sem er enn mikið lesin.

Truin er margvisleg og i hverjum heraði i Kina eru olikar tegundir af dyrkun iðkuð. Kinversk þjoðtru byggist a dyrkun dreka, natturuanda, goða og forfeðra.

Margir kinverjar trua a Qi Gong , sem hefur verið long hefð fyrir ihugun, likamsæfinga og lifsorku. Markmiðið með þvi að stunda Qi er að fa hugarro og goða heilsu.

Daoismi er hluti af kinversku þjoðtrunni og eru kinversk heimspeki og truarbrogð (sem byggja a kenningum Lao Tse fra 4. old f.kr.). en hann gengur ut a það að lifa i satt við Dao (veginn sem er undirliggjandi kraftur alheimsins).

Einnig lita margir a speki Konfusiusar sem þyðingamikinn þatt i Kinverskri þjoðtru. Konfusius var kinverskur heimspekingur sem hafði gifurleg ahrif a menningu i Kina og nagrannalanda.

Tengt efni

breyta

Tilvisanir

breyta
  1. ?China's relaxation of one-child policy to begin rolling out early next year“ . Afrit af upprunalegu geymt þann 25. desember 2013 . Sott 25. desember 2013 .
  2. Þorgnyr Einar Albertsson (28. desember 2015). ?Tveggja barna stefna logfest i Kina“ . Visir . Sott 2. oktober 2019 .
  3. 3,0 3,1 ?China“ . Oxford English Dictionary .
  4. Barbosa, Duarte (1946), Livro em que da Relacao do que Viu e Ouviu no Oriente (portugalska), Lissabon, afrit af upprunalegu geymt þann 22. oktober 2008
  5. " China ". The American Heritage Dictionary of the English Language (2000). Boston and New York: Houghton-Mifflin.
  6. 6,0 6,1 6,2 Wade, Geoff. " The Polity of Yelang and the Origin of the Name 'China' ". Sino-Platonic Papers , No. 188, mai 2009, s. 20.
  7. Martino, Martin, Novus Atlas Sinensis , Vin 1655, Formali, s. 2.
  8. Bodde, Derk (1978). Denis Twitchett; Michael Loewe (ritstjorar). The Cambridge History of China: Volume 1, The Ch'in and Han Empires, 221 BC ? AD 220 . bls.?20. ISBN  978-0-521-24327-8 .
  9. Yule, Henry (1866). Cathay and the Way Thither . bls.?3?7. ISBN  978-81-206-1966-1 .
  10. 10,0 10,1 Wilkinson, Endymion (2000), Chinese History: A Manual , Harvard-Yenching Institute Monograph No. 52, Cambridge : Harvard University Asia Center, bls.?132, ISBN  978-0-674-00249-4
  11. Tang, Xiaoyang; Guo, Sujian; Guo, Baogang (2010). Greater China in an Era of Globalization . Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers. bls.?52?53. ISBN  978-0-7391-3534-1 .
  12. ?Two "Chinese" flags in Chinatown 美國唐人街兩面「中國」國旗之爭“ . BBC.
  13. ?Chou Hsi-wei on Conflict Zone“ . Deutsche Welle. ?So-called 'China', we call it 'Mainland', we are 'Taiwan'. Together we are 'China'.“
  14. ?China-Taiwan Relations“ . Council on Foreign Relations.
  15. ?What's behind the China-Taiwan divide?“ . BBC.
  16. ?Liste des villes de Chine par nombre d'habitants“ , Wikipedia (franska), 19. september 2021 , sott 2. agust 2022

Tenglar

breyta