Ribeira

Localizacion
42°33′23″N 8°59′32″O  /  42.5565, -8.9922 Coordenadas : 42°33′23″N 8°59′32″O  /  42.5565, -8.9922
Estado	Espana
Comunidade autonoma	Galicia
Provincia	Provincia da Coruna
Capital de	Barbanza
Capital	Santa Uxia de Ribeira
Conten a division administrativa	Aguino Artes Carreira Castineiras Corrubedo Oleiros Olveira Palmeira Ribeira
Poboacion
Poboacion	27.030 (2023) (391,74 hab./km² )
Xeografia
Parte de	Mancomunidade Ria de Arousa Zona Norte Barbanza
Superficie	69 km²
Altitude	0 m
Organizacion politica
• Alcalde	Luis Perez Barral (2023?)
Eleccions municipais en Ribeira
Identificador descritivo
Codigo postal	15960
Fuso horario	UTC+01:00
Codigo INE	15073
Outro
Irmandado con	Adeje Newark
Paxina web	ribeira.gal

Ribeira e un concello da provincia da Coruna , pertencente a comarca da Barbanza . Segundo o IGE en 2020 tina 26.848 habitantes (27.778 no 2012 , 27.699 no 2011 , 27.504 no 2010 ) . O seu xentilicio (vexase no Galizionario) e ≪ ribeirense ≫.

Xeografia [ editar | editar a fonte ]

Situacion [ editar | editar a fonte ]

O concello de Ribeira ocupa o extremo da peninsula do Barbanza , asomandose as rias de Arousa e de Muros-Noia .

Orografia e hidrografia [ editar | editar a fonte ]

A maior parte do territorio ocupano os contrafortes da serra do Barbanza , de cuxos 200 m. de alto baixan numerosos regatos encaixados en vales estreitos, como o de Artes .

Merece especial consideracion o conxunto formado polo Complexo Dunar de Corrubedo e a Lagoa de Carregal e Vixan , declarado parque natural , e a illa de Salvora , pertencente a parroquia de Aguino e o Parque nacional das Illas Atlanticas , en fronte da peninsula do Grove (na peninsula do Salnes ).

Demografia [ editar | editar a fonte ]

Censo total (habitantes)	26.848 (2020)
Menos de 16 anos	3.810 (14,19 %)
Entre 16 e 64 anos	17.377 (64,72 %)
Mais de 64 anos	5.661 (21,09 %)

Evolucion da poboacion de Ribeira   Fontes: INE e IGE .
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
12.218	16.870	18.280	24.542	26.623	27.518	27.699	27.778	27.811	27.565	27.372	27.249	27.159	27.067	26.886	26.848
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia [ editar | editar a fonte ]

Como en toda A Barbanza, abundan os restos megaliticos , entre os que cabe mencionar o dolmen de Axeitos . Da idade de bronce e a Pedra das Cabras , petroglifo situado na parroquia de Palmeira.

Da epoca castrexa destacan dous poboados : o castro do Monte da Cida e mailo castro de Artes .

Os fomentadores catalans que chegaron no seculo XVIII construiron fabricas de salgadura . No seculo XIX introducironse as novas tecnicas de conservacion e envasado en folla de lata , co que as fabricas se reconverteron e deron lugar as conserveiras actuais.

Cultura [ editar | editar a fonte ]

Toponimia [ editar | editar a fonte ]

Ribeira e palabra galega procedente do latin RIPARIA , 'franxa de terra que esta ao lado dun rio, dun lago ou do mar'. ^{[ 1 ]} Esta forma documentase por vez primeira nun testamento dado en 1387: Item mando a Sta. Ougea de Ribeira hua libra de cera en huun frolal et outra libra de azeite . ^{[ 2 ]} As formas escritas con b son xerais para este toponimo ate 1607, ^{[ 3 ]} cando se documenta a grafia Santa Eugenia de Riveira . ^{[ 4 ]} Desde ese momento, nas mencions (en castelan) a este porto e freguesia, alternanse formas escritas con b, como no Diccionario Madoz , ^{[ 5 ] [ 6 ]} e con v.

Santa Uxia fai referencia a santa patroa da parroquia , Santa Uxia de Alexandria . Por outra banda, Uxia e a evolucion do galego antigo Ougia , a sua vez evolucion do nome greco-latino Eugenia . A igrexa parroquial e citada por primeira vez en 1200, na forma Sancte Eugenie de Carraria : "de tota nostra hereditate quantam habemus in villa que uocatur Dayam in concurrencia Sancte Eugenie de Carraria que est in terra Pistomarchos". ^{[ 7 ]}

O pleno do concello aprobou ^{[ 8 ]} o 11 de novembro de 1984 unha mocion para denominar o concello "Santa Uxia de Riveira", con v, previo informe do cronista oficial Carlos Garcia Bayon . O concello basea nese acto a sua utilizacion da forma Riveira malia que a unica forma oficial e Ribeira, tal como aprobou a Comision de Toponimia da Xunta de Galicia.

O 3 de marzo de 2020 o concello aceptou o toponimo oficial nun acto institucional coa participacion do alcalde, Manuel Ruiz , de representantes dos diferentes grupos politicos do concello, do presidente da Real Academia Galega , Victor F. Freixanes , do secretario xeral de Politica Linguistica da Xunta de Galicia , Valentin Garcia , e do director da Comision de Onomastica e Toponimia da RAG, Anton Santamarina . ^{[ 9 ]}

Festas e celebracions [ editar | editar a fonte ]

Na cidade de Ribeira cobran especial importancia a festa da dorna e as festas do veran. A festa da Dorna ten lugar entre o 18 e o 24 de xullo. Nese tempo a xente agrupase en penas e levan a cabo todo tipo de actividades, como o "Voo sen motor", a "Regata de embarcacions feitas a machada" ou o "Gran prix de carrilanas". A festa conta cun "idioma propio".

Ribeira na literatura popular [ editar | editar a fonte ]

Na capela de Santo Alberte realizase un rito adivinatorio co que as mozas intentan saber cando van casar. Para iso lanzan tres anacos de tella e intentan que queden na soleira dunha pequena xanela na absida. O casamento queda garantido se o conseguen. ^{[ 10 ]}

Na mesma capela celebrase a romeria de Santo Alberto , na que as esposas dos marineiros intentan garantir a pronta volta dos seus homes mediante o rito do "cambio de tella". Consiste en mover unha das tellas desde un dos puntos cardinais o contrario. Buscan asi que os ventos tenan unha direccion favorable. ^{[ 11 ]}

Refraneiro

• Os de Palmeira beben a cana pola cuncha da vieira . ^{[ 12 ]}
• Ronca Corrubedo, marineiro ponte quedo . ^{[ 13 ]}

Cantigueiro

• A criada do cura/ de Corrubedo,/ ao picar a verdura/ picou un dedo . ^{[ 14 ]}
• As rapazas de Ribeira/ cando se van a banar/ o primeirino que lavan/ e o pecado mortal . ^{[ 15 ]}
• ¡Canto limon pola tina,/ canto limon pola eira!/ Cantas fillas de Maria/ ten o cura de Palmeira . ^{[ 16 ]}
• Este ano hai moito millo,/ tamen hai moitos carozos./ As rapazas de Palmeira/ arrabean polos mozos . ^{[ 17 ]}
• Maio vaia quen che puxo/ Santa Uxia de Ribeira/ que che habia de poner/ acabador de Palmeira . ^{[ 18 ]}
• Marroguentos de Palmeira,/ pelados de Santa Euxia,/ para cantar e beilar/ vivan os da nosa Ria . ^{[ 19 ]}
• Marroguentos de Palmeira,/ pelados son os da Vila,/ para cantar e beilar/ vivan os de Santa Uxia . ^{[ 20 ]}
• Meu amor esta en Palmeira,/ meu esprito en Santa Uxia/, meu corazon en Carreira,/ meu todo en Vilagarcia . ^{[ 21 ]}
• Os de Palmeira son tolos/ que o dixeron os da Puebla,/ repinican as campanas/ para matar a colebra . ^{[ 22 ]}
• Os do Mano son sapinos,/ os de Palmeira forzudos,/ os de Santa Uxia tolos/ e os de Carreira son mulos . ^{[ 23 ]}
• Ribeirina, ribeiresa,/ anque che son de Ribeira,/ anque che son non me pesa . ^{[ 24 ]}

Galeria de imaxes [ editar | editar a fonte ]

Parroquias [ editar | editar a fonte ]

Galicia | Provincia da Coruna | Parroquias de Ribeira
Aguino (Nosa Senora do Carme) | Artes (San Xian) | Carreira (San Paio) | Castineiras (O Bo Pastor) | Corrubedo (Santa Maria) | Oleiros (San Martino) | Olveira (Santa Maria) | Palmeira (San Pedro) | Ribeira (Santa Uxia)

Lugares de Ribeira [ editar | editar a fonte ]

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Ribeira vexa: Lugares de Ribeira .

Notas [ editar | editar a fonte ]

Vexase tamen [ editar | editar a fonte ]

Wikimedia Commons ten mais contidos multimedia na categoria:   Ribeira

Bibliografia [ editar | editar a fonte ]

• BOUZA BREY, Fermin : "Cantigas populares da Arousa", en Arquivos do Seminario de Estudos Galegos III, 1929, 153-204 [en facsimile II].
• Fermin Bouza-Brey (colector): "Literatura popular da parroquia de Paradela, concello da Estrada, na terra da Ulla", en "Arquivo Filoloxico e Etnografico de Galiza", en Nos .
• CASAS, Alvaro das (colector): "Pra un canzoneiro de Noia", en "Arquivo Filoloxico e Etnografico de Galiza", en Nos 1931.
• GONZALEZ PEREZ, Clodio : “O refraneiro do mar”, en Coloquio de etnografia maritima , cap. 12. Museo do Pobo Galego 1988, 137-147.
• LEMA BOUZAS, Lino (compilador): Ditos e cantigas marineiras . I Encontro de embarcacions tradicionais, Galicia 1993.
• VAQUEIRO, Vitor : Mitoloxia de Galiza. Lendas, tradicions, maxias, santos e milagres , ed. Galaxia, Vigo 2011, s. v. penas dos namorados .

Outros artigos [ editar | editar a fonte ]

• Eleccions municipais en Ribeira
• Lugares de Ribeira
• Cidade de Ribeira CF
• Ribeira en OpenStreetMap .

Galicia | Provincia da Coruna | Parroquias de Ribeira
Aguino (Nosa Senora do Carme) | Artes (San Xian) | Carreira (San Paio) | Castineiras (O Bo Pastor) | Corrubedo (Santa Maria) | Oleiros (San Martino) | Olveira (Santa Maria) | Palmeira (San Pedro) | Ribeira (Santa Uxia)

---

Este artigo sobre concellos de Galicia e, polo de agora, so un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuir a que a Galipedia mellore e medre .   Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamen podes contribuir.

---