Un
leitmotiv
[
1
]
("
motivo
condutor" en
aleman
) e un termo que designa un
tema musical
asociado nunha
obra
cun obxecto, personaxe ou emocion determinados. Este termo tense estendido para designar calquera tipo de tema recorrente, sexa na musica, na ficcion ou mesmo na vida real.
Na musica, o
leitmotiv
e o
motivo
ou tema que se repite con frecuencia nunha obra musical asociado a determinados personaxes ou situacions, e que axuda a caracterizalos.
Un
leitmotiv
consiste habitualmente nunha
melodia
breve, que pode ser tamen unha progresion de
acordes
ou mesmo un
ritmo
simple. Os leitmotivs contribuen a unidade e coherencia da obra e permitenlle ao
compositor
a posibilidade de narrar unha historia sen utilizar palabras ou acrecentar un nivel de significacion adicional.
O termo empregase habitualmente en relacion coas obras
dramaticas
, especialmente as
operas
, ainda que tamen se utilice noutros
xeneros musicais
como as pezas
instrumentais
, o
cinema
e mesmo os
videoxogos
. A
Sinfonia Fantastica
de
Hector Berlioz
, por exemplo, e puramente instrumental, mais ten unha melodia recorrente (que Berlioz denominaba "idea fixa") que representa o amor da personaxe central. Existe certa semellanza co que
Beethoven
chamaba "temas lema", como a melodia que representa o
destino
na sua
Quinta Sinfonia
.
Mais e con
Richard Wagner
sobre todo con quen se asocian os leitmotivs. No ciclo de catro operas
O anel dos nibelungos
usa ducias deles, que representan personaxes, cousas ou situacions; se ben alguns aparecen en so unha das operas, outros repitense en todo o ciclo.
Carl Maria von Weber
, antes que el, foi o primeiro en facer un uso extensivo dos leitmotivs. En efecto, o termo
leitmotiv
apareceu por primeira vez en
1871
cando o critico
F.W. Jahns
o utilizou para describir a sua obra.
H. von Wolzogen
, editor da
Bayreuther Blatter
aplicoullo a musica de Wagner en
1887
ao tratar do que Wagner chamaba
Grundthema
("idea basica").
Con posterioridade son moitos os compositores que tenen recorrido aos leitmotivs, como
Richard Strauss
, que o usou en moitas da suas operas e en varios dos seus
poemas sinfonicos
ou
Sergei Prokofev
, que representou cada personaxe de
Pedro e o lobo
cun
instrumento musical
concreto e tamen cun tema melodico.
Nos videoxogos mencionase ao compositor
Nobuo Uematsu
e as suas
bandas sonoras
para
Final Fantasy
. No cinema son celebres
Ata que chegou a sua hora
(
Once Upon a Time in the West
) de
Sergio Leone
ou a "Marcha Imperial da Guerra das Galaxias", asociada a
Darth Vader
e ao seu ser anterior,
Anakin Skywalker
en tres das peliculas da
triloxia
A Guerra das Galaxias
. Na television o exemplo mais famoso e o "Tema de Laura Palmer" de
Angelo Badalamenti
para a
serie
Twin Peaks
.
En
critica literaria
, o
leitmotiv
e aquel motivo que se reitera o longo dun texto. O termo foi introducido por
Thomas Mann
. Ademais deste sentido tamen se utiliza as veces para referirse aos temas favoritos dun autor, como por exemplo, o home perseguido e a traizon nas
novelas
de
Graham Greene
. Na novela
A esmorga
de
Eduardo Blanco Amor
, a chuvia e un leitmotiv.