Fuga dos Condes (
mapa interactivo
)
A
Fuga dos Condes
(en
irlandes
Imeacht na nlarlai
, en
ingles
:
the Flight of the Earls
) tamen conecida como a
Fuxida dos Condes
ou o
Voo dos Condes
, refirese a marcha de Irlanda de
Hugh O'Neill, conde de Tyrone
e
Rory O'Donnell
, o
14 de setembro
de
1607
.
[
1
]
[
2
]
Este momento marcou a fin da
era medieval de Irlanda
e do seu sistema de
clans
ancestrais, xa que a traves da colonizacion de zonas importantes da
illa de Irlanda
se introduciu un elemento cultural ingles. Na idade media clans irlandeses adoitaban manter conflitos con
ingleses
,
viquingos
ou entre si, con terras lindeiras na illa, alguns dos patriarcas mantinan prisioneiros por longo tempo,
[
3
]
e variaban a
hexemonia
entre os diversos clans.
[
4
]
Despois da derrota na batalla de Kinsale e do final da Guerra dos Nove Anos irlandesa, Hugh O'Neill e
Red Hugh O'Donnell
, Lord de Tyrconnell e irman mais vello de Rory O'Donnell e o seu predecesor, estaban nun situacion dificil. Tentando atopar apoio para comezar unha nova revolta,
Red Hugh O'Donnell
partiu para a corte de
Filipe III
en
Espana
, onde morreu. Pola sua banda, Hugh O'Neill, que fora derrotado e capturado por Lord Mountjoy e Rory O'Donnell, tivo que comparecer ante o rei
Xacobe VI de Escocia e I de Inglaterra
en
Londres
. O rei era catolico e estaba por establecer relacions coa monarquia filipina dos Habsburgo (desde
1613
o seu embaixador foi
Diego Sarmiento
, o Conde de Gondomar).
Ambos os rebeldes recibiron un trato moi honroso de parte do rei, quen os confirmou nas suas posesions e concedeu a Rory o titulo de conde de Tyrconnell.
Como rei de
Escocia
, Xacobe entendia ben os beneficios de colaborar cos xefes locais. Poren, como acontecera noutras partes de Irlanda, a paz de
1603
deu lugar a aplicacion da
lei de cesion e reoutorgamento
, segundo a cal, os nobres gaelicos entregaban as suas terras a coroa, que as devolvia aos propietarios, sempre que xurasen lealdade ao rei e aceptasen as suas regras.
[
5
]
Estas terras rexirianse segundo as disposicions da lei inglesa e non segundo as leis tradicionais do gaelico brehon. Esta politica aplicariase sistematicamente durante todo o proceso conecido como a reconquista Tudor de Irlanda.
Mapa das terras deixadas polos condes
Tras o falecemento de
Hugh O'Donnell
o
10 de setembro
de
1602
, o seu irman Rory sucedeuno como vixesimo quinto xefe do clan O'Donnell. O
4 de decembro
de 1603 o rei
Xacobe
concedeulle o titulo de conde de Tyrconnell e o
10 de febreiro
de
1604
devolveulle as terras confiscadas, ainda que con certos recortes.
A partir de
1605
o novo
Lord Tenente de Irlanda
, Arthur Chichester, iniciou unha politica de presion cara a O'Neill, O'Donnell e os seus aliados Maguire, desposuindoos de terras que entregaba aos O'Cathain, clan moito mais disposto a colaborar co goberno ingles. Alen disto, o descubrimento da
conspiracion da polvora
ese mesmo ano fixo, reduciu ainda mais a credibilidade dos catolicos ante a coroa inglesa. Ante as repetidas queixas de O'Neill acerca da xestion de Chichester, foi convidado por Xacobe I a formular o seu caso ao
Consello Privado
en
Londres
, cousa que nunca fixo.
Cara a
1607
, a situacion dos aliados de O'Neill comezou a ser insostible ante os repetidos recortes nas suas posesions. Consideraron a posibilidade de iniciar unha nova revolta. Antes da batalla de Xibraltar decidiron viaxar a Peninsula Iberica para buscar apoio. Non esta claro se O'Neill partillaba as suas intencions, pero sabia que unha vez que a administracion
londiniense
conecese os movementos de O'Donnell e Maguire, tamen o considerarian un traidor, polo que optou por unirse a fuga.
A posicion da
monarquia iberica
cambiara moito desde os tempos da anterior revolta. Tras o final da
guerra anglo-espanola
,
Filipe III
non tina ningun interese en buscar un novo conflito coa
Inglaterra
dos
Estuardo
; ademais, a frota hispanica fora derrotada pola holandesa apos a
batalla de Xibraltar
en
1607
, polo que se dirixiron a
Italia
, onde O'Neill faleceu en
1616
.
Estatua conmemorativa do voo dos condes en
Rathmullan
,
Irlanda
.
Os condes e alguns seguidores partiron da cidade de Rathmullan, nas beiras do
lago Swilly
nun barco de bandeira francesa. Os fuxidos eran descendentes dalgunhas das familias gaelicas mais antigas e poderosas, que gobernaran o Ulster durante seculos. O voo dos condes marca un punto de inflexion na historia de Irlanda. A pesar da sua adhesion ao sistema gaelico, os antepasados dos condes recibiran os seus titulos da coroa inglesa, e aceptaron a politica de cesion e reasignacion. Alguns historiadores argumentan que a fuga foi unha resposta a presion do goberno ingles durante a chamada
reconquista
Tudor
de Irlanda
; outros que foi un erro estratexico que abriu o camino para a colonizacion do
Ulster
. Isto provocou a rebelion de O'Doherty en 1608, sufocada rapidamente pola coroa.
Eses movementos levaron a saida de exiliados e a construcion de colexios irlandeses na Peninsula Iberica.
Santiago de Compostela
converteuse, segundo o bispo Thomas Strong (tio de Thomas White, fundador do Colexio dos Irlandeses de Compostela) na "verdadeira capital do
pobo irlandes
no exilio".
[
6
]
Ainda que houbera contactos constantes entre galegos e irlandeses en toda a Idade Media,
[
7
]
foi a partir dese tempo, no
seculo XVII
, cando propagaron en
Galiza
as lendas dos
milesianos
(recollidas no
Lebor Gabala Erenn
e o
libro de Leinster
, a sua vez baseadas en parte na obra do galaico-romano
Paulo Orosio
). Dous seculos despois, esa tradicion deu lugar ao
celtismo
e a influencia do
Rexurdimento celta
no
Rexurdimento galego
, a consideracion de mito fundacional por diversos intelectuais galegos (
Vicetto
,
Murguia
etc.) e a inclusion da mesma no himno de
Os Pinos
de
Pascual Veiga
e
Pondal
.
O irlandes
Bill Whelan
compuxo varias pezas musicais sobre este feito, entre elas o concerto ≪Corazon celta: de Irlanda a Galicia≫.
[
8
]
[
9
]