Coma acontece noutras cores, a cor negra representa na cultura popular galega a morte e, moitas veces, asociase co mal e co demo . Ainda asi, non son raras as crenzas que atribuen determinadas propiedades curativas os animais de cor negra.

Asi, as galinas negras, e noutros lugares os pombinos negros, son os preferidos para certos ensalmos cos que curar enfermidades e mal de ollo . Igualmente, crese que os ovos dunha galina negra son mais nutritivos cos das doutra cor, e pola mesma razon son os que se utilizan en determinados remedios para que estes sexan mais eficaces: como tal, os ovos de galina negra curan as dores dos colicos . Para cura-la dor de costado , aplicase sobre a parte dorida unha galina negra aberta en canal. En Ponte Sampaio (Pontevedra) utilizan cascas de ovos de galina negra, mesturadas cunhas herbas, para diagnostica-lo mal de aire : faise unha pasta que se coloca nunha cataplasma sobre o ventre do menino enfermo e, segundo a cor coa que apareza o cabo das 24 horas, podera identificarse o causante do mal.

Risco recolleu que se pode conseguir unha sonada beberaxe para namorar seguindo o seguinte ritual: collese unha pita negra as doce da noite e acodese xunta un cemiterio , cortaselle a cabeza e guindase dentro, sen dar volta a cabeza. A seguir, entrase no camposanto e apanase terra de sete sepulturas, collese a galina e mesturase esa terra coa cabeza e co sangue da pita, botase todo nun lenzo e coase auga por el, dando a beber desta auga a persoa a quen se quere namorar (Risco:472).

En xeral, o caldo de galina que se da as mulleres paridas , para que recuperen axina as forzas, e mellor se se fai cunha galina negra.

O unto de porco negro usase para cura-lo herpes (en Padrenda , Ourense), partido en nove anacos que se mesturan con nove areas de sal e nove follas de loureiro .

Da boa sorte criar un gato negro regalado, asi como e de mala sorte cruzarse no camino cun gato negro. Para Rodriguez Lopez , ter un gato negro na casa trae boa sorte. Lis Quiben recolleu a crenza de que para cura-lo tirizo habia que pasa-lo rabo dun gato negro polo ollo enfermo.

Crese que as animas venen en figura de animais, especialmente en forma de avelainas , pero se son de cor negra consideranse agoiros dunha desgraza proxima, mesmo dunha morte; se foren brancas, dise que venen anunciar boas novas de familiares ausentes ^{[ 1 ]} .

Dise tamen que algunhas veces a Santa Compana ven precedida dun carneiro negro. Eladio Rodriguez supon que esta imaxe esta relacionada coa supersticion centroeuropea da cazaria salvaxe ou cazata infernal.

Taboada Chivite recolle a crenza de que na noite de San Xoan aparecese un touro negro de ouro no alto dun castro pontevedres.

A cor negra no lexico [ editar | editar a fonte ]

Como adxectivo, ademais do significado directo da cor, toma o valor abstracto de terrible, intenso, cruel: fame negra , sede negra , o medo e negro .

• alamo negro , chopo negro, ( Populus nigra ).
• beleno negro , meimendro negro ( Hyoscyamus niger ).
• bigaro negro ( Littorina littoralis ), un dos nomes da mincha .
• carballo negro ( Quercus pyrenaica ), variedade de carballo, tamen chamado cerquino ou cerqueiro.
• chopo negro ( Digitalis purpurea ), un dos multiples nomes da dedaleira .
• chourizo negro, chourizo feito con carne, cebola etc., a diferenza do chourizo branco , feito so con carne.
• cine negro , novela negra , cine ou novelas policiacas, de mortes e asasinatos.
• dia negro, dia sinalado por algunha adversidade.
• dineiro negro , o procedente dalgunha actividade ilegal.
• espiga negra, mazaroca de millo cos grans negros.
• humor negro , o baseado en aspectos macabros.
• leite negro, o producido por riba da cota lactea permitida e que se comercializa fora dos circuitos oficiais.
• lista negra, na que se recollen persoas ou entidades perigosas, proscritas, vetadas.
• marea negra , vertedura de hidrocarburos o mar.
• negro ( Labrus tinca ), peixe da familia dos labridos, como a maragota , de cor escura. O nome de negro pode ter presente tamen os labios avultados deste peixe.
• negro ( Melanogrammus aeglefinus ), peixe conecido como fogueiro ou burro, pola cor escura do dorso.
• negro do ollo , o iris , en contraposicion coa esclerotica que o rodea, ou branco do ollo .
• negron, hematoma , mancha negra ou morada que se forma na pel a consecuencia dun golpe.
• negron, banco de sardina , pola cor azul escura dos seus lombos. Asi, da sardina que avanza en grandes cardumes dise que anda negron ou vai negron .
• negron, variedade de uva tinta tamen conecida como espadeiro , asi como o vino que se elabora con esta uva.
• negrume, sucidade sobre a pel, cotra.
• pan negro, pan de centeo , en contraposicion do pan branco , de farina triga .
• pataca negra, variedade de pataca de pel azulada, escura.
• pato negro ( Melanitta negra ), parrulo totalmente negro.
• rodaballo negro ( Scophthalmus rhombus ), peixe plano mais conecido como curuxo ou, na costa norte galega, sollo .
• salgueiro negro ( Salix atrocinerea ).
• trigo negro ( Fagopyrum esculentum ), planta herbacea ^{[ 2 ]} .
• xesta negra ( Cytisus scoparius ), ou xesta brava, xesta das vasoiras.
• xulia de manto negro ( Coris julis ), peixe marino tamen conecido como doncela.

Na fraseoloxia [ editar | editar a fonte ]

• como o negro do sermon: dise de quen non aproveita nada dos consellos ou ensinanzas alleas.
• estar negro: estar desesperado, non atopar solucion a un problema.
• estar negro (un asunto): non ter ou non verlle solucion.
• mais negro que un corvo: dise da persoa ou cousa de cor extremadamente negra.
• negro coma a parrumeira: moi negro ^{[ 3 ]} .
• negro coma un chamizo: moi negro ^{[ 4 ]} .
• pasalas negras: ter pasado unha situacion moi apurada, normalmente no eido economico.
• poner negro (a alguen): irritalo en grao extremo.
• te-la negra, tocarlle a un a negra: ter moi mala sorte.
• traballar coma un negro: traballar moito e sen descanso.
• ver negro (un asunto, o futuro): non verlle posibilidades de que se solucione.
• verse negro: non poder, non ser quen de cumprir algo. Estar nunha situacion dificil ou moi apurada.
• volverse negro: verse na necesidade de esforzarse moito para sair dos apuros nos que se esta.

No refraneiro [ editar | editar a fonte ]

• A negra co frio non vale un figo; a branca coa xiada, nin figo nin nada.
• Da ovella branca nace un ano negro.
• Da ovella negra nace un ano branco.
• De ovella negra, nace un ano branco.
• Dixolle o corvo a pega: botate ala, que eres negra ^{[ 5 ]} .
• Lavarlle a cara a un negro, e perder agua e tempo ^{[ 6 ]} .
• Negra e a cea na casa allea, pero inda e mais negra pra quen da a cea.
• Negra e a pimenta, e comena os fidalgos; e branca e a neve, e tripana os cabalos.
• Non pode selo corvo mais negro que as aas ^{[ 5 ]} .

No cantigueiro [ editar | editar a fonte ]

• A sogra da mina irma/ ten un xenio de cadela;/ mina irmancina querida/ vas pasar a vida negra ^{[ 7 ]} .
• Ala arriba naquiles penedos/ anda un galo con tres pitas negras;/ o galo a cantar, a pita a berrar,/ seica anda o demo naquile lugar ^{[ 8 ]} .
• Anque te laves e laves,/ negra, con xabon cheiroso,/ anque te fregues e fregues/ tes a cara que da noxo ^{[ 9 ]} .
• As dos ollinos negros/ roubaronme o curazon/ e se elas me non queren/ morrereime de delor ^{[ 10 ]} .
• As luces dos ollos negros/ parecense as do inferno;/ anque teno amores coiles,/ casar con iles non quero ^{[ 10 ]} .
• As morenas todas tenen/ moi negrino o curazon,/ por eso elas dos homes/ non poden ter compasion ^{[ 7 ]} .
• Canta a rula, canta a rula,/ canta no nino da pega:/ non sei se sera sinal/ de que ven a morte negra ^{[ 11 ]} .
• Chabacana de Forcadas,/ anque te laves e laves/ eres negra de nacion/ e pouquerrichino vales ^{[ 12 ]} .
• Eres blanca como un pote,/ negra como a parrumeira;/ se pola noite non campas/ de dia no’hai quen te queira ^{[ 13 ]} .
• Negros son os teus cabelos,/ negra e a mala fertuna,/ negros son os teus ollinos/ que me a min dan penuria ^{[ 14 ]} .
• No alto daquela serra/ anda un galo con tres pitas negras;/ o galo cantan i as pitas berran,/ aquil e o demo que anda na serra ^{[ 15 ]} .
• Pasaches e non falaches,/ pensas que vou a chorar;/ sabe que negras non quero,/ que blancas vou adourar ^{[ 16 ]} .
• Te-los ollinos moi negros/ e negros namoradores;/ botaos por eiqui embaixo,/ que vaian buscar amores ^{[ 17 ]} .
• Terra negra non da pan;/ os mocinos de Galicia/ noutra terra non os hai ^{[ 18 ]} .
• Tes un corpo medio torto/ i unha cara de morcego;/ pensaches que che queria,/ sabe que negras non quero ^{[ 19 ]} .
• Vaite lavar, morenina,/ vaite lavar, curazon,/ que por moito que te laves/ negra eres de nacion ^{[ 20 ]} .
• Vaite pra ala, carrouceira,/ cara de bico de pega,/ que cando te vexo vir/ penso que e a morte negra ^{[ 20 ]} .

Nas adivinanzas [ editar | editar a fonte ]

• O mundo negro/ visto de branco/ cando os paxaros/ chian no campo. ^{[ 21 ]}

Notas [ editar | editar a fonte ]

Vexase tamen [ editar | editar a fonte ]

• Negro
• Loito

Bibliografia [ editar | editar a fonte ]

• LEIRO LOIS, Adela (dir.): Cambados: a tradicion oral . Colexio Publico Castrelo, Cambados 1986.
• LIS QUIBEN, Victor: La Medicina Popular en Galicia . Madrid 1949 (reed. Akal, Madrid 1980).
• LORENZO FERNANDEZ, Xaquin: Cantigueiro popular da Limia Baixa . Penzol-Galaxia, Vigo 1973.
• RISCO, Vicente: “Cultura espritual”, en Historia de Galiza , Ramon Otero Pedrayo (dir.). vol. I. Ed. Nos, Buenos Aires 1962. * Reedicion Akal, Madrid 1979.
• RODRIGUEZ GONZALEZ, Eladio: Diccionario enciclopedico gallego-castellano . Galaxia, Vigo 1958-1961.
• RODRIGUEZ LOPEZ, Jesus: Supersticiones de Galicia y preocupaciones vulgares . Ed. Celta, Lugo 1974.
• TABOADA CHIVITE, Xesus: Ritos y creencias gallegas . Salvora, A Coruna 1980.
• VARIOS: Terra de Melide . Seminario de Estudos Galegos, Compostela 1933.