Is eard is leictreachas ann na sraith d'fheinimein fhisiceacha a bhaineann le laithreacht agus gluaisne abhair a bhfuil an t-airi fisiceach a tugtar lucht leictreach aige. Sna laethanta tosaigh, measadh nach raibh leictreachas bainteach le maighneadas. Nios deanai, leirigh go leor torthai turgnamhacha agus forbairt cothromoidi Maxwell go n-eirionn leictreachas agus maighneadasur on bhfeinimean amhain: leictreamaighneadas . Baineann feinimein eagsula le leictreachas, lena n-airitear tintreach , leictreachas statach , teamh leictreach , diluchtu leictreach agus go leor eile.

I lathair luchta leictrigh, gur feidir leis a bheith dearfach no diultach, gintear reimse leictreach .

Tugtar sruth leictreach ar ghluaiseacht na luchtanna leictreacha agus tairgtear reimse maighneadach .

Nuair a chuirtear lucht in ait a bhfuil reimse leictreach neamh-naid aige, gniomhoidh forsa air. Ta meid an fhorsa seo tugtha ag dli Coulomb . Da bhri sin, da mbeadh an lucht sin le bogadh, bheadh ??an reimse leictreach ag deanamh oibre ar an lucht leictreach. Da bhri sin is feidir linn labhairt faoi phoiteinseal leictreachchumas leictreach ag pointe airithe sa spas, ata comhionann leis an obair a dheanann gniomhaire seachtrach chun aonad luchta dhearfaigh a iompar o phointe tagartha a roghnaitear go treallach go dti an pointe sin gan aon luasghearu agus go ndeantar e a thomhas de ghnath i voltanna .

Ta leictreachas i gcroilar cuid mhor teicneolaiochtai nua-aimseartha, a n-usaid le haghaidh:

• cumhacht leictreach ina n-usaidtear sruth leictreach chun trealamh a fhuinnmhiu;
• leictreonaic a dheilealann le ciorcaid leictreacha a bhfuil comhphairteanna leictreacha gniomhacha i gceist iontu amhail feadain theirmianacha i bhfolus, trasraitheoiri , de-oideanna agus ciorcaid iomlanaithe , agus teicneolaiochtai idirnasctha eighniomhacha gaolmhara.

Rinneadh staidear ar fheinimein leictreacha on chianaois ar aghaidh, ach d'fhan an dul chun cinn i dtuiscint theoiriciuil an-mhall go dti an seachtu haois deag agus an ochtu haois deag. Fiu ansin, is beag cur i bhfeidhm praiticiuil ar leictreachas a tharla, agus ni go dti deireadh an naou haois deag a bhi innealtoiri leictreacha in ann e a usaid san earnail tionsclaioch agus conaithe. D'athraigh an leathnu tapa sa teicneolaiocht leictreach ag an am seo tionscal agus an tsochai, mar fhorsa tiomana don Dara Reabhloid Thionsclaioch . Leirionn hilusaideach solubthacht neamhghnach an Leictreachais gur feidir leas a bhaint as, beagnach gan teorainn, lena n-airitear iompar , teamh , soilsiu , cumarsaid , agus riomhaireacht . Is i an chumhacht leictreach anois cnamh droma na sochai tionsclaiocha nua-aimseartha.

Stair [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

I bhfad sula raibh aon eolas ar leictreachas ann, bhi daoine ar an eolas faoi turraingi ??o eisc leictreacha . Rinne teacsanna na Sean-Eigipte o 2750 RCh tagairt do na heisc seo mar “Toirneoir na Nile”, agus chuir siad sios orthu mar “chosantoiri” gach iasc eile. Mile bliain nios deanai, thuairiscigh na Greagaigh , na Romhanaigh agus na hArabaigh aris futhu. Dhearbhaigh roinnt scribhneoiri arsa, a leitheid agus Plinias Mor agus Scribonius Largus , go raibh eifeacht mhaolaitheach ag luchtanna leictreacha arna seachadadh ag roic nimhe agus cait leictreacha , agus bhi a fhios acu go bhfeadfadh na turraingi sin taisteal feadh rudai seoltacha. Ordaiodh ar othair a bhi ag fulaingt o ghalair mar guta no tinneas cinn lamh a leagan ar eisc leictreacha sa tsuil go reiteodh an lucht cumhachtach iad. D'fheadfadh se gurb iad na hArabaigh a bhfuair amach ceannacht tintri agus leictreachais, ar dtus baire, agus thugadar an focal Araibise ra'ad (???) le haghaidh tintri, roimh an 15u haois, ar an roc nimhe (Torpediniformes).

Usaidtear an tearma leictreachas le cur sios ar rudai ar nos:

• Poiteinseal leictreach - an cumas ata ag reimse leictreach obair a dheanamh, de ghnath tomhaiste i voltanna .
• Sruth leictreach - an bogadh a dheanann caithnin leictreach luchtaithe, tomhaiste in aimpear .
• Reimse leictreach - an iarmhairt a dheanann lucht leictreach a chuireann forsa i bhfeidhm ar rudai luchtaithe in aice leis.
• Fuinneamh agus cumhacht leictreach - an fuinneamh a sholathraionn sruth leictreach, agus an rata ina n-athraitear fuinneamh leictreach go dti foinse eile fuinnimh, mar shampla solas no teas .
• Lucht leictreach - baineann an tearma seo le airi fo-adamhach, a chinneann a idirghniomhuithe leictreamaighneadacha. Teann reimse leictreach i gcionn ar rudai leictreacha luchtaithe.

Leictreachas statach [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Nuair a dheantar dha abhar eagsula a chuimilt da cheile bogann leictreoin o abhar amhain go dti an t-abhar eile. Bailitear lucht leictreach ar a dtugtar leictreachas statach .

Ciorcad Leictreach [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Is siol e an t-alt seo. Cuir leis , chun cuidiu leis an Vicipeid . Ma ta alt nios forbartha le fail i dteanga eile, is feidir leat aistriuchan Gaeilge a dheanamh.