An Bear Mor

An Bear Mor
	an Bear Mor
Ainm Laidine ( IAU )	Ursa Major
Nod	UMa
Ginideach Laidine	Ursae Majoris
Siombalaiocht	an bear mor
Dronairde	10.67 h
Diallas	55.38°
Achar	1280 ceim cearnach ; Ceim 3u
Lion na realtai ; ( amharcmheid < 3)	6
Realta is gile	Alioth (ε UMa) ; ( meid 1.7)
Dreigecheathanna	Alfa Ursae Majoiridi ; Uirsidi Aibreain ; Leoinidi-Uirsidi ;
Realtbhuionta ; ar theorainn leista	an Dragan ; an Sioraf ; an Lincse ; an Leon Beag ; an Leon ; Folt Bheirnice ; na Madrai Fiaigh ; an tAoire ;
	Infheicthe sna leithid idir +90° agus −30° ; Sarfheicthe i rith na miosa seo: Aibrean an infheictheacht is fearr

Is realtbhuion e an Bear Mor ( an Camcheachta , an Ceachta , no an tSeisreach ) ata infheicthe i rith na bliana o gach ait ar leathsfear thuaidh an Domhain. Ursa Major an t-ainm Laidine a thugtar air, a chiallaionn an bear is mo . Baineann an realtbhuion seo le miotas Callisto .

Ainmneacha [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Comhdheanann na seacht realta is gile da chuid an astaireacht chailiuil sin da ngairtear in Eirinn agus sa Bhreatain an Camcheachta no an Ceachta (.i. the Plough as Bearla ). As Gaeilge, tugtar an tSeisreach freisin air, a chiallaionn an rud ceanna. San am ata thart, thugtai an seanainm Charles's Wain air, a chiallaionn "Vaigin Shearlais Mhoir ". Baintear usaid as an ainm seo i gCrioch Lochlann sa la ata inniu ann: Karlavagnen .

Ceaptar gurbh e an bhunbhri don ainm coitianta Gearmanach seo na vaigin na mbodach ( the churls' wagon , as Bearla) i gcomortas le vaigin na mban (.i. an Bear Beag ). Seans ann, afach, gur ainmniodh as Searlas Mor e, mar a duradh thuas. Sa Romain , tugtar Carul Mare ("Vaigin Mor"), i gcomortas le Carul Mic ("Vaigin Beag"), no an Bear Beag .

I Meiricea Thuaidh tugtar an Liach Mhor ( The Big Dipper ) go coitianta air, toisc go gcomhdheanann na realtai is gile da chuid imline leiche moire.

I re na Sean-Roimhe tugadh Septentriones go coitianta ar seacht realta an Cheachta. As Laidin, ciallaionn an focal seo "seacht ndamh an cheachta", ach "an tuaisceart" ab fhiorbhri leis. Anois is aris, thugtai an t-ainm ceanna ar na seacht realta a chomhrinne astaireacht na Leiche Bige ar realtbhuion an Bheir Bhig in aice laithreach.

Sa realteolaiocht Hionduch , tugtar (Vrihat) Sapta Rishi air, a chiallaionn "na Seacht Saoithe (Mora)".

Priomhghneithe [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

an Liach Mhor : O cheann na Leiche Moire go dti an lamh, ainmnitear na seacht realta Dubhe , Merak , Phecda (no Phad), Megrez , Alioth , Mizar , agus Alkaid (no Benetnash), agus tugtar an chead seacht ainm Bayer faoi seach doibh: Alfa, Beta, Gamma, Delta, Epsilon, Zeta agus Eta Ursae Majoris. Is neamhghnach an daileadh seo d'ainmneacha Bayer , toisc go dtugtar an litir α go coitianta ar an gcead no an dara realt is gile ar an realtbhuion. Is i Alioth, afach, da ngairtear freisin ε UMa, an realt is gile ar an mBear Mor.

Mizar : ta realta choimhdeachta ag Mizar da ngairtear Alcor ; bhainti usaid fado as an realta dhubailte leathan seo mar scrudu sul. Ar mbeith di ar meid 4.1 no mar sin, b'fhurasta Alcor a aimsiu ag an tsuil fhornocht de ghnath, ach toisc go bhfuil si i ngar do Mizar is deacra an da cheann a thaifeach. Deanta na firinne, is ilrealtai iad araon Mizar agus Alcor ? an chead derealta theileascopach agus an chead derealta speictreascopach a aimsiodh ar an speir ina measc. Ba e an realteolai Iodalach Giovanni Battista Riccioli a d'aimsigh don chead uair, sa bhliain 1650 , gur dherealta theileascopach i Mizar; agus ba e an realteolai Meiriceanach Edward Charles Pickering a d'aimsigh, sa bhliain 1889 , gur dherealta speictreascopach i freisin.

Realtai Treoracha : tugtar na Realtai Treoracha ar an da realta da ngairtear freisin Dubhe agus Merak , a chomhdheanann ceann amhain den Cheachta, toisc go dtaispeanann siad treo na Realta Thuaidh , no Polaris . Ta an fad uilleach idir Dubhe agus Polaris cuig huaire chomh mor leis an bhfad uilleach idir Merak agus Dubhe. Taispeanann an Ceachta freisin an bealach chuig realtai agus realtbhuionta eagsula eile. Mar shampla, lean den lamh go dti a deireadh agus ansin lean den chursa ceanna agus sroichfidh tu Arcturus (α Bootis ) agus Spica (α Virginis ). Is feidir e seo a chuimhneamh le cabhair on gcuimhneolaiocht seo a leanas: "Lean den arc chuig Arcturus agus sin e chuig Spica." Is feidir an Ceachta a usaid freisin chun an treo a aimsiu chuig Capella (α Aurigae ) agus chuig realtbhuion an Chupla .

Realtbhraisle Ghluaisteach Ursa Major : ach amhain Dubhe agus Alkaid , ta dualghluaisne cheanna ag na realtai eile de chuid an Cheachta, a thaispeanann an treo go dti comhphointe ar realtbhuion an tSaighdeora . Aithniodh cupla realta eile a bhfuil an dualghluaisne cheanna acu, agus tugtar Realtbhraisle Ghluaisteach Ursa Major orthu go leir. Ta an realtbhraisle seo ar an realtbhraisle oscailte is gaire don Ghrian , ach ta si chomh gar sin nach furasta a fheiceail gur realtbhraisle di ar chor ar bith.

Tri Leim na Gasaile : I dteannta an Cheachta, ta astaireacht eile ar realtbhuion an Bheir a thagann o sheanchas Arabach ? .i. "tri leim na gasaile", sraith tri pheire realtai ina line, a fhaightear le taobh theorainn thiar theas na realtbhuine, meara coise an bheir:
- ν agus ξ UMa , Alula Borealis agus Alula Australis, an "chead leim" ? is derealta i ξ UMa
- λ agus μ UMa , Tania Borealis agus Tania Australis, an "dara leim"
- ι agus κ UMa , Talitha Borealis agus Talitha Australis, an "triu leim"

W UMa : is i an realta seo is freamhshamhail le haicme eigin realtai athraitheacha , aicme dherealtai theagmhala is uraitheacha da ngairtear realtai W Ursae Majoris . Comhathraionn W UMa i fein o mheid 7.75 go meid 8.48 i dtreimhse ocht n-uaire an chloig no mar sin.

47 UMa : ta coras plaineadach ag 47 UMa le tri phlainead dhearbhuithe san aireamh agus iad 2.54 uair agus 0.76 uair chomh mor le hIupatar .

Reada suntasacha domhainspeire [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ta an iomai realtra geal le feiceail ar realtbhuion an Bheir Mhoir, ina measc M81 (Realtneal Bode , ata ar cheann de na realtrai is gile sa speir) agus M82 ata in aice le cheile os cionn cheann an Bheir, agus M101 , realtra biseach alainn ar an taobh thiar thuaidh de η UMa da ngairtear Realtra an Rotha Phionnai. Ta amuigh is istigh ar 50 realtra ar an realtbhuion seo ata infheicthe tri theileascoip amaitearacha , agus an chuid is mo diobh nios doileire na an 10u meid .

M97 : ta an realtneal plaineadach geal M97 , da ngairtear freisin Realtneal an Ulchabhain mar gheall ar a chuma fhotagrafach, le feiceail le taobh bhun cheann na Leiche Moire.

Stair [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ta an Bear Mor ar na 48 realtbhuion ata ar chatalog Tholamaes . Ta se freisin ar na realtbhuionta is fearr a bhfuil eolas go fada leitheadach orthu, agus e a bheith luaite ag fili mar Hoimear , Spenser , Shakespeare , agus Tennyson . Ta se luaite freisin in eipic na Fionlainne da ngairtear an Kalevala , agus leirigh an t-ealaiontoir Vincent Van Gogh an Ceachta i bpictiur da chuid da ngairtear Oiche Realtach Os Cionn na Rhone .

Le linn re na sclabhaiochta i nDeisceart Domhain Stait Aontaithe Mheiricea , chomhairliti do na sclabhaithe a bhi ag iarracht ealu chuig Tuaisceart na bPoncan "an buideal mealbhacain a leanuint" ("to follow the gourd", .i. an Liach Mhor thimpholacha ) chun na saoirse.

Miotaseolaiocht [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ar feadh na haimsire ionannaitear an realtbhuion seo le bear ag sibhialtachtai eagsula ar fud an Domhain. I miotaseolaiocht na Greige ta baint eigin ag an Bear Mor, i dteannta an Bheir Bhig in aice laithreach, le bunus mhiotas Callisto .

Nios luaithe na sin, afach, ni bear a bhi ann ar chor ar bith de reir mhiotaseolaiocht na Greige; ina ait sin, ionannaiodh na tri realta gheala ata suite ar an eireaball (.i. Alioth, Mizar agus Alkaid) le hulla ag fas ar chrann (uaireanta leirigh na realtai eile is doileire de chuid na realtbhuine an crann). San am ceanna, comhcheanglaiodh na realtai de chuid an Bheir Bhig leis na Heispiridi . Seans ann, mar sin de, go bhfuil baint eigin ag an da ghrupa realtai seo, i dteannta na Mea , an Aoire agus an Dragain , le bunus mhiotas ulla na Heispiridi, ceann de Dha Shaothar Deag Earcail .

Realtai [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Realtai a bhfuil ainmneacha dilse orthu:

α/50 UMa 1.81: Dubhe no Dubh no Dubb no Thahr al Dubh al Akbar no Ak
< ??? ???? ?????? ( Araibis z?ahr ad-dubb al-akbar ) = Droim an Bheir is Mo

β/48 UMa 2.34: Merak no Mirak
< ? ( Araibis al-maraqq ) = an Leasrach (?an Cliathan) [de chuid an Bheir]

γ/64 UMa 2.41: Phad no Phecda no Phegda no Phekha no Phacd
< ????? ???? ( Araibis al-faxð al-dubb ) = Ceathru an Bheir

δ/69 UMa 3.32: Megrez no Kaffa
< ?????? ( Araibis al-maghriz ) = Freamh, no Ionlocadh, [Eireaball an Bheir]

ε/77 UMa 1.76: Alioth no Aliath
< ?truailliu den fhocal Araibise al-jawn = "an Capall Dubh", a thugtai ar dtus ar Mizar (ba iad Mizar agus Alcor "an Capall is an Marcach")

ζ/79 UMa ? dubailte 2.23 & 3.95: Mizar no Mizat no Mirza
< ???? ( Araibis mi´zar ) = Crios

80/g UMa 3.99: Alcor no Saidak

< ?truailliu den fhocal al-jawn = "an Capall Dubh", a thugtai ar dtus ar Mizar. (ba iad Mizar agus Alcor "an Capall is an Marcach")

η/85 UMa 1.86: Benetnasch no Alkaid no Elkeid
< ?????? ?????? ????? ( Araibis al-q?’id al-ban?t an-na ^c? ) = Treorai Inionacha Crochair [ba iad na tri realtai ar lamh an Cheachta, .i. Alkaid, Mizar agus Alioth, Inionacha an Chrochair (.i. na Mna Caointeachain)]

θ/25 UMa 3.17: Al Haud no Sarir no Sarir Bonet
< ????? ( Araibis al-ħawđ? ) = an Lochan

< ???? ( Araibis as-sar?r ) = Leaba [na Marbh]

ι/9 UMa 3.12: Talitha Borealis no Talita Borealis no Dnoces no Alphikra Borealis
< ?????? ??????? ( Araibis al-qafzat aθ-θ?liθah , no at-t?litah ) = an Triu Leim (de Chuid na Gasaile) + Laidin bore?lis = Thuaidh

< Bearla second = Dara [litrithe ar gcul]

< ?????? ??????? ( Araibis al-fiqra[h] ) = an Veirteabra

κ/12 UMa 3.57: Talitha Australis no Al Kaprah no Alphikra Australis
< ?????? ??????? ( Araibis al-qafzat aθ-θ?liθah ) = an Triu Leim (de Chuid na Gasaile) + Laidin austr?lis = Theas

< truailliu den fhocal ?????? ( Araibis al-qafzah ) = an Leim

< ?????? ??????? ( Araibis al-fiqra[h] ) = an Veirteabra

λ/33 UMa 3.45: Tania Borealis no Alkafzah Borealis
< ?????? ??????? ( Araibis al-qafzat aθ-θ?niyah , no at-t?niyah ) = an Dara Leim (de Chuid na Gasaile) [?????? ina aonar is ea al-qafzah ] + Laidin bore?lis = Thuaidh

μ/34 UMa 3.06: Tania Australis no Alkafzah Australis
< ?????? ??????? ( Araibis al-qafzat aθ-θ?niyah , no at-t?niyah ) = an Dara Leim (de Chuid na Gasaile) [?????? ina aonar is ea al-qafzah ] + Laidin austr?lis = Theas

ν/54 UMa 3.49: Alula Borealis
< ?????? ?????? ( Araibis al-qafzat al-´?la´ ) = an Chead Leim (de Chuid na Gasaile) + Laidin bore?lis = Thuaidh

ξ/53 UMa ? derealta 3.79, 4.41: Alula Australis
< ?????? ?????? ( Araibis al-qafzat al-´?la´ ) = an Chead Leim (de Chuid na Gasaile) + Laidin austr?lis = Theas

ο/1 UMa 3.35: Muscida
π¹/3 UMa 5.64: Muscida
π²/4 UMa 4.59: Muscida
< Laidin Iar-Chlasaiceach musus = Soc, Smulc (tugtar an t-ainm ceanna ar thri realta)

χ/63 UMa 3.69: Alkafzah no Alkaphrah no El Koprah
< ?????? ( Araibis al-qafzah ) = an Leim (de Chuid na Gasaile)

Realtai a bhfuil ainmneacha Bayer orthu:

α/50 UMa 1.81; β/48 UMa 2.34; γ/64 UMa 2.41; δ/69 UMa 3.32; ε/77 UMa 1.76; ζ/79 UMa ? dubailte 2.23 & 3.95; η/85 UMa 1.86; θ/25 UMa 3.17; ι/9 UMa 3.12; κ/12 UMa 3.57; λ/33 UMa 3.45; μ/34 UMa 3.06; ν/54 UMa 3.49; ξ/53 UMa ? dubailte 3.79, 4.41; ο/1 UMa 3.35; π¹/3 UMa 5.64; π²/4 UMa 4.59; ρ/8 UMa 4.74; σ¹/11 UMa 5.15; σ²/13 UMa 4.80; τ/14 UMa ? dubailte 4.67, 4.7; υ/29 UMa 3.78; φ/30 UMa 4.59; χ/63 UMa 3.69; ψ/52 UMa 3.00; ω/45 UMa 4.66; b/5 UMa 5.72; c/16 UMa 5.18; d/24 UMa 4.54; e/18 UMa 4.80; f/15 UMa 4.46; h/23 UMa 3.65; A/2 UMa 5.47

Realtai a bhfuil ainmneacha Flamsteed orthu:

1/ο UMa 3.35; 2/A UMa 5.47; 3/π¹ UMa 5.64; 4/π² UMa 4.59; 5/b UMa 5.72; 6 UMa 5.57; 8/ρ UMa 4.74; 9/ι UMa 3.12; 10 UMa 3.96; 11/σ¹ UMa 5.15; 12/κ UMa 3.57; 13/σ² UMa 4.80; 14/τ UMa ? dubailte 4.67, 4.7; 15/f UMa 4.46; 16/c UMa 5.18; 17 UMa 5.28; 18/e UMa 4.80; 22 UMa 5.77; 23/h UMa 3.65; 24/d UMa 4.54; 25/θ UMa 3.17; 26 UMa 4.47; 27 UMa 5.15; 28 UMa 6.51; 29/υ UMa 3.78; 30/φ UMa 4.59; 31 UMa 5.27; 32 UMa 5.74; 33/λ UMa 3.45; 34/μ UMa 3.06; 35 UMa 6.32; 36 UMa 4.82; 37 UMa 5.16; 38 UMa 5.12; 39 UMa 5.79; 40 UMa 7.22; 41 UMa 6.34; 42 UMa 5.57; 43 UMa 5.66; 44 UMa 5.12; 45/ω UMa 4.66; 46 UMa 5.02; 47 UMa 5.03; 48/β UMa 2.34; 49 UMa 5.06; 50/α UMa 1.81; 51 UMa 6.01; 52/ψ UMa 3.00; 53/ξ UMa ? dubailte 3.79, 4.41; 54/ν UMa 3.49; 55 UMa 4.76; 56 UMa 4.99; 57 UMa 5.30; 58 UMa 5.94; 59 UMa 5.56; 60 UMa 6.09; 61 UMa 5.31; 62 UMa 5.73; 63/χ UMa 3.69; 64/γ UMa 2.41; 65 UMa ? dubailte 6.54, 7.16; 66 UMa 5.83; 67 UMa 5.22; 68 UMa 6.34; 69/δ UMa 3.32; 70 UMa 5.54; 71 UMa 5.82; 72 UMa 7.09; 73 UMa 5.68; 74 UMa 5.37; 75 UMa 6.07; 76 UMa 6.02; 77/ε UMa 1.76; 78 UMa 4.93; 79/ζ UMa ? dubailte 2.23 & 3.95; 80/g UMa 3.99; 81 UMa 5.60; 82 UMa 5.46; 83 UMa 4.63; 84 UMa 5.68; 85/η UMa 1.86; 86 UMa 5.70

Realtai suntasacha eile:

W UMa 7.75 - 8.48 ? realta athraitheach
SZ UMa 9.31 ? realta athraitheach
WX UMa 14.40 ? realta athraitheach
CF UMa 12.00 ? realta athraitheach
Winnecke 4 (Messier 40) ? dubailte 9.0, 9.3
Groombridge 1830 6.42 ? i measc na realtai is gaire
Lalande 21185 7.48 ? i measc na realtai is gaire ; plaineid aici, b'fheidir

Feach fosta [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Realtbhraisle Ghluaisteach Ursa Major

Naisc sheachtracha [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Tagairti [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.3 . General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0-486-23673-0 .

Na 48 realtbhuion ar chatalog Tholamaes

Na 88 realtbhuion nua-aimseartha